مريم خالقي نژاد
كارشناس مسائل خاورميانه
مرکز بین المللی مطالعات صلح –IPSC
واکنش برخی از مهمترین کشورهای حوزه اتحادیه عرب نیز به پیروزی تقریبا کامل بشار اسد از مهمترین تحولاتی است که آینده سیاسی سوریه را در روابطش با اتحادیه عرب رقم میزند که برخی از مهمترین کشورها اتحادیه عرب یعنی قطر، الجزایر و عربستان و متحدانش در ذیل مورد بررسی قرار گرفته اند.
- قطر نیز که قبلا یکی از مخالفان دولت سوریه بود و سوریها از پوشش رسانه های قطر برای مخالفت با دولت بشار اسد و سوریه ناراضی بودند اما اکنون این کشور نیز خواهان از سرگیری روابط با سوریه و دولت بشار اسد هستند به این دلیل که از یک سو قطر درگیر برخی بحرانها با عربستان، امارات، مصر و بحرین است و همچنین با عطف به پیروزی بشار اسد در جنگهای داخلی، مسائل سوریه به نظر میرسد دیگر برای دوحه در راس برخی امور سیاسی نباشد و همچنین تضعیف گروه مورد حمایت قطر به نام “فلیق الرحمن” ازدیگر دلایل تغییر موضع سیاسی قطر به خصوص در بخش حمیات رسانهای از مخالفان دولت سوریه است. مهمتر آنكه قطر میتواند و تمایل دارد از این روابط برای کاستن از انزوای خود در خلیج فارس استفاده نماید. اگرچه این روابط هنوز در سطوح اولیه و اغازین قرار دارد اما با عطف به درگیری قطر در بحرانها و انزوای آن در منطقه و تلاش سوریه بعد از پیروزی در جنگهای داخلی به نظر میرسد اگر شرایط قطر از نظر رقابت با عربستان و متحدانش و انزوای آن در خلیج فارس همچنان ادامه دار باشد با گذشت زمان این روابط افزایش پیدا کند اما اگر قطر از این بحرانها و انزوا خارج شود دو احتمال وجود دارد یکی تیره شدن دوباره روابط و دوم تلاش برای بهبود روابط و استفاده از سوریه به عنوان وزنه در مقابل رقبای خود در منطقه که با توجه به مشکلات میان کشورهای اتحادیه عرب احتمال اول بعید به نظر میرسد که قطر پس از تلاشهای وافر در صورت عادی شدن روابطش با کشورهای نام برده بخواهد روابط تازه شکل گرفته خود را هرچند در پله های اولیه با سوریه دچار مشکل نماید.
- از دیگر کشورهای مهم الجزایر است که این کشور از دیرباز با سوریه روابط تاریخی هرچند پر فراز و نشیب را داشته است، اما در طی بحران سوریه مخالف دخالت خارجی در امور سوریه بوده است. الجزایر که از سالهای نخست پس از استقلال خود دارای روابط پرفراز و نشیبی با این کشور بوده است در خصوص بحران سوریه نیز با عربستان و متحدان داخلی و خارجیاش مخالف است. همانطور که قبلا ذکر شد مقامات الجزایر اخراج سوریه از اتحادیه عربی را اشتباه اعلام کردهاند و اکنون خواستار بازگشت سوریه به اتحادیه عرب هستند چرا که الجزایر میتواند با متحد شدن با کشورهایی همچون سوریه در مقابل عربستان ومتحدانش قد علم کند و لذا روابط الجزایر و سوریه به نظر میرسد حتی قویتر از سالهای کنونی شکل گیرد.
- اما بعد دیگر تغییر روابط کشورهای عربی با سوریه به عربستان و متحدانش از جمله بحرین و امارات متحده عربی برمیگردد. اگرچه از سرگیری و تمایل به رابطه با سوریه مشاهده میشود اما این اقدام نمیتواند به معنای پایان مخالفتها با سوریه باشد. پس از اعلام خروج نیروهای امریکایی از سوریه توسط ترامپ عربستان ومتحدانش به خصوص بحرین و امارات به طور آشکاری تغییر رویه دادند و خواستار از سرگیری روابط با سوریه شدند این درحالی بود که تا قبل از این دوران عربستان و متحدانش خواهان برکناری دولت بشار اسد بودند. اما این از سرگیری روابط کشورهای حوزه جنوبی خلیج فارس میتواند یکی ناشی از عقب نشینی متحدان خارجی مانند امریکا باشد و همچنین تلاش برای جذب سوریه به پیوستن در حلقه متحدان باشد تا به اهداف مقابل از جمله انزوای بیشتر قطر بپردازند و همچنین از دیگر سو میتواند پس از شکست تاکتیکهای نظامی و روش سخت برای براندازی دولت اسد اکنون با استفاده از روشهای نرم و روابط سیاسی به این امر دست یابند و در آخر نیز شاید به اشتباهات خود برای براندازی دولت سوریه پی بردهاند که این امر کمی محال به نظر میرسد و آنچه از همه مقومتر است خارج شدن نیروهای متحدان خارجی و تغییر رویه برخی متحدان داخلی در سوریه و درگیریهای مختلف کشورهای عضو اتحادیه عرب با یکدیگر عامل چنین تغییر رویهای میباشد.
جمع بندی
در یک جمع بندی با توجه به ذکر نیات و مقاصد برخی از کشورهای عرب برای از سرگیری روابط با سوریه آنچه اشکار است آن است که اگر چه هنوز دولت اسد به پیروزی نهایی و پاکسازی کامل سوریه از نیروهای تروریستی نرسیده است، اما شواهد مبنی بر جان گرفتن دوباره دولت سوریه است و در مقابل کشورهای عرب که سالها خاطر جمع بودند از اینکه سوریه درگیر بحران است اکنون که درگیریهای جدیدی بوجود آمده است می خواهند از سوریه به عنوان اهرمی در مقابل رقبای خود استفاده کنند و به خصوص از همه مهمتر خروج نیروهای خارجی مانند امریکا از این صحنه است که ترسی در دل مخالفان دولت بشار اسد برای ادامه مبارزه را طنین انداز کرده است.
بر همین اساس چه از روی نیاز به اتحاد با سوریه و چه از روی ترس از جای خالی ابرقدرتها اکنون کشور سوریه شاهد موجی از درخواستهای اشکار و پنهان برای از سرگیری روابط با کشورهای عربی است که ادامه دار بودن این امر به دو مورد مهم درون اتحادیه بستگی دارد :
- مسائل داخلی سوریه یعنی تمایل سوریه به ارتباط با کشورهای اتحادیه عربی و اتخاذ سیاستهای درست در مقابل جبههبندیهای سیاسی داخل اتحادیه عرب
- مسائل خارجی مانند انزوای قطر و ادامه آن، مشکلات میان کشورهای اتحادیه عرب، خروج نیروهای خارجی و حامیان عربستان مانند امریکا از سوریه و ….
واژگان کلیدی: تحولات، سوریه ، آینده، روابط ، اتحادیه عرب
