تحولات اقتصادی شرق و جنوب شرق آسیا در 2022-2021

مریم وریج کاظمی

پژوهشگر مسائل ژئوپلیتیک

مرکز بین المللی مطالعات صلح– IPSC

در سالی که گذشت رشد اقتصادی منطقه شرق و جنوب شرق آسیا به دلیل گسترش دلتای کووید-19 تضعیف شد و منجر به تشدید نابرابری در این منطقه گردید. بر اساس به‌روزرسانی اخبار اقتصادی بانک جهانی شرق آسیا در پاییز2021، فعالیت‌های اقتصادی در سه ماهه دوم سال 2021 شروع به کُند شدن کرد و پیش‌بینی‌های رشد برای اکثر کشورهای منطقه کاهش یافت. با این حال انتظار می رود رشد اقتصادی از سه ماهه دوم سال 2022 به بعد افزایش یابد(1).

بانک جهانی اعلام کرد در حالی که پیش‌بینی می‌شود اقتصاد چین 8.5 درصد رشد کند، بقیه کشورهای این منطقه رشد 2.5 درصدی را تجربه کنند، یعنی تقریباً 2 درصد کمتر از پیش‌بینی در آوریل 2021. در این بین، میانمار شاهد بزرگترین رکود اقتصادی در منطقه خواهد بود و تعداد افراد فقیر در این کشور افزایش خواهد یافت(2). البته پیش بینی برای چین به عنوان بزرگترین اقتصاد منطقه، رشد 8/7 در سال 2021 به 2/5 درصد تا سال 2022خواهد رسید. انتظار می رود انتقال چین به سمت توسعه مبتنی بر اقتصاد کم کربن منجر به رشد کندتر اما پایدارتر شود(3). ضمن اینکه جریان سرمایه گذاری چین به سوی کشورهای«ASEAN» در سال گذشته 53.1 درصد نسبت به مدت مشابه در سال 2019 افزایش داشت. لازم به ذکر است رویکرد اقتصادی چین به آسیای جنوب شرقی بخشی از مجموعه گسترده‌تر منافع در منطقه را تشکیل می‌دهد که نفوذ در دریای چین جنوبی (SCS) و دلتای مکونگ در این راستا قابل ارزیابی است(4).

به نظر می رسد یکی از مهمترین عوامل تعیین کننده رشد اقتصادی کوتاه مدت، اقدامات در جهت مهار پاندمی باشد، چراکه در منطقه شرق و جنوب شرقی آسیا، اکثر کشورها محدودیت‌های فاصله‌گذاری اجتماعی گسترده‌ای را اعمال کردند که منجر به رکود شدید در فعالیت‌های اقتصادی-تجاری شد. با این حال، سنگاپور، تایلند و ویتنام منحنی رکودها را نسبتاً سریع و با قرنطینه‌های کوتاه‌تر صاف کردند، اما اندونزی، میانمار و فیلیپین همچنان با سطوح بالای روزانه عفونت‌های جدید دست و پنجه نرم کردند که بالطبع بر رشد و قدرت اقتصادی آنها تاثیرگذار است. در مقابل، جمهوری کره و تایوان، مقررات فاصله گذاری اجتماعی در مقیاس وسیع را اعمال نکردند، در عوض، از استراتژی آزمایش گسترده، ردیابی و قرنطینه های هدفمند برای کنترل شیوع داخلی استفاده کردند و کمتر تحت تأثیر تبعات منفی آن قرار گرفتند، از این نظر از رکود شدید اقتصادی جلوگیری کردند و در سه ماهه سوم2021 به مسیر رشد مثبت بازگشتند. 

بحران ناشی از تداوم پاندمی کووید19 و سویه های مرتبط با آن، آسیب شدیدی بر شرکت های مستقر در شرق و جنوب شرق آسیا رساند که البته شرکت های کوچک بیشترین آسیب را نسبت به شرکت های بزرگ دیدند، این در حالیست که شرکت های بزرگ از حمایت های دولت برخوردار شدند که البته این حمایت ها باعث افزایش نابرابری بین شرکت ها شد که مستقیما می تواند نابرابری بین کارگران را افزایش دهد و به خانوارها آسیب برساند. با این حال کارشناسان اقتصادی معتقدند: واکسیناسیون و آزمایش سریع برای کنترل عفونت‌های کووید-19 می‌تواند فعالیت‌های اقتصادی را در کشورهای درگیر منطقه در نیمه اول سال 2022 احیا کند و نرخ رشد آنها را در سال آینده دو برابر نماید. اکثر کشورهای منطقه، از جمله اندونزی و فیلیپین، می‌توانند بیش از 60 درصد از جمعیت خود را تا نیمه اول سال 2022 واکسینه کنند، اگرچه این امر عفونت‌ها را از بین نمی‌برد، اما مرگ و میر را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد و امکان از سرگیری فعالیت های اقتصادی را فراهم می‌شود(5).

برای بسیاری از اقتصادهای کشورهای شرق و جنوب شرق آسیا، افزایش تقاضای جهانی برای کالاهای مرتبط با پاندمی تا حدی کاهش قابل توجه تقاضا در سایر بخش های صادراتی مانند کالاها و خودروها را جبران می کند. چین، جمهوری کره و تایوان، با افزایش صادرات محموله‌های نیمه‌رساناها، تراش ها، لپ‌تاپ‌ها و سایر محصولات خانگی مواجه شدند. چین همچنین افزایش شدیدی را در صادرات کالاهای پزشکی و تجهیزات حفاظتی تجربه کرد. اما پیش بینی می شود با فروکش کردن اثرات پاندمی، تقاضا برای این کالاها در نهایت عادی خواهد شد. البته برخی از شرکای تجاری اصلی این منطقه، از جمله بسیاری از کشورهای اروپایی، ممکن است با دوره طولانی‌تری از قرنطینه مواجه شوند که بر تقاضای واردات آنها تأثیر می‌گذارد(6). 

از سوی دیگر، چشم انداز رشد اقتصادی منطقه شرق و جنوب شرق آسیا به شدت تحت تأثیر میزان اتکای آنها به سایر منابع درآمد خارجی به ویژه توریسم، حواله ها و کالاها خواهد بود. با توجه به بازگشایی تدریجی مرزها و رفتار محتاطانه گردشگران، بازگشت سریع در سفرهای بین المللی بسیار بعید به نظر می رسد. از این رو، با توجه به اهمیت صنعت گردشگری به عنوان منبع درآمد ارزی، اشتغال و درآمد، تدوام پاندومی می تواند پیامدهای جدی برای رشد اقتصادهای وابسته به گردشگری در منطقه داشته باشد. این در حالیست که قبل از پاندمی، درآمدهای گردشگری بین‌المللی 18 درصد تولید ناخالص داخلی در کامبوج و 11 درصد از تولید ناخالص داخلی در تایلند بود.

در سالی که گذشت در این کشورها، رکود طولانی مدت در صنعت توریسم، حیات بسیاری از شرکت‌های کوچک و متوسط ​​را تهدید کرد و در عین حال معیشت کارگران کم مهارت را که به درآمد حاصل از صنایع مرتبط با گردشگری وابسته بودند را تحت تأثیر قرار داد. ضمن اینکه بدتر شدن شرایط اقتصاد جهانی همچنین به کشورهایی که وابستگی زیادی به جریان وجوه ورودی دارند، آسیب خواهد رساند. به عنوان مثال، در فیلیپین و ویتنام، حواله های ارسالی به ترتیب حدود 9 درصد و 6 درصد از تولید ناخالص داخلی را تشکیل می دهند.

علاوه بر این، سقوط درآمد مرتبط با کالا، موقعیت مالی این اقتصادها را بیشتر تضعیف کرد و توانایی دولت‌های آنها برای استفاده از اقدامات محرک مالی اضافی برای مقابله با همه‌گیری و حمایت از تقاضای داخلی محدود شد. به طور کلی پیش‌بینی می‌شود پس از رشد 7.4 درصدی در سال 2021، تولید ناخالص داخلی منطقه با سرعت متوسط ​​5.9 درصدی در سال 2022 رشد کند.  چشم انداز رشد اقتصادی سال 2021-2022 محتاطانه خوش بینانه است که ناشی از پیشرفت مورد انتظار در کنترل پاندمی کووید19 و سویه های مرتبط با آن، بسته های محرک اقتصادی، صادرات قوی کالا و ادامه بهبود در تولید و مصرف است(7).

آنچه که مشخص است، اقتصاد کشورهای شرق و جنوب شرق آسیا در سالی که گذشت در برابر خطرات ناشی از پاندومی، به ویژه کشورهایی با نرخ واکسیناسیون پایین، بسیار آسیب پذیر شد و رکود پولی جهانی توانست نوسانات را افزایش دهد و در کشورهایی با بدهی بالا و نیازهای مالی شدید، باعث خروج سرمایه و اختلال در رشد اعتبار مالی شود. در این راستا کاهش شدیدتر از حد انتظار در چین و تنش های تجاری حل نشده بین چین و ایالات متحده آمریکا نیز می تواند رشد و توسعه اقتصادی را محدود کند، موضوعی که باعث شکل گیری جنگ های نامرئی در طی سال های گذشته شد.

کلید واژگان: شرق و جنوب شرق آسیا، آسیا، چین، اقتصاد، تجارت، کووید 19، پاندمی، مریم وریج کاظمی

1. https://www.ft.com/content/e84f3a9e-e806-4719-aa80-2e447232911f
2. https://www.reuters.com/world/asia-pacific/world-bank-says-delta-variant-slowing-economic-growth-east-asia-pacific-2021-09-28
3. https://www.unescap.org/news/recovery-east-and-south-asia-gathers-pace-subject-rising-downside-risks-un-report
4. https://www.global-counsel.com/insights/blog/southeast-asia-2021-three-political-themes-watch
5. https://www.worldbank.org/en/news/press-release/2021/09/27/economic-recovery-in-east-asia-and-pacific-faces-setback
6. https://www.un.org/development/desa/dpad/wp-content/uploads/sites/45/wesp2021-ch-ea.pdf
7. https://www.unescap.org/kp/2021/economic-and-social-survey-asia-and-pacific-2021-towards-post-covid-19-resilient-economies