چشم انداز روابط ایران و بریتانیا – گفتگو با دکتر سعید خالوزاده
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
پس از اینکه گروهی از معترضان به ساختمان سفارت در تهران حمله کردند و لندن نیز تهران را متهم کرد که در تامین امنیت دیپلمات های اش عملکرد مطلوبی نداشته انگلیس سفارت خود در ایران را در سال 2011 تعطیل کرد .اما پس از روی کار آمدن دولت حسن روحانی و توافق هسته ای مقدماتی، ایران و انگلیس پیشرفت قابل ملاحظه ای در روابط خود داشته اند.استراو در سفر ماه ژانویه خود به ایران که همراه با هیاتی از پارلمان بریتانیا انجام شد، گامی بزرگ در جهت بازسازی روابط دیپلماتیک برداشت. این هیات برای نخستین بار پس از پنج سال به ایران سفر کرد. در همین راستا به منظور بررسی بیشتر این روابط گفتگویی با دکتر خالوزاده داشته ایم:
واژگان کلیدی: کاهش تنش در روابط ایران و بریتانیا، چشم انداز روابط ایران و انگلیس، چشم انداز روابط ایران و بریتانیا، روابط ایران و بریتانیا، بهبود روابط ایران و انگلیس
مرکز بین المللی مطالعات صلح: روابط چند ساله اخیر ایران و بریتانیا را چگونه مورد بررسی قرار میدهید؟
روابط ایران و انگلیس هیچ گاه خارج از تنش و هیاهو نبوده است و پیشنه مناسبات دو جانبه نیز در ذهن مردم ایران پیشینه ای مثبت و خالی از تنش نبوده است و عمدتا پیش ذهنیتی منفی در مورد انگلیس وجود داشته است این نگرش نوعی سابقه 200 ساله را در پشت سر خود دارد . همیشه در ایران با نوعی ذهنیت منفی به نوع رابطه با انگلیس نگاه میشد. بنابراین شک و تریدد تا حد زیادی در روابط دو کشور وجود داشت و تاریخ روابط هم نشان میدهد که مسائل جانبی وقایع و رخداد در این روابط نقش مهمی داشته است. پس از رخداد در مورد سفارت و باغ قلهک در تهران روابط دو کشور قطع شد و رابطه ی سیاسی کاهش یافت و سفارت خانه های دو کشور بسته و دیپلمات ها به پایتخت های خود بازگشتند. امروزه طرفین بر اساس نگاه جدید تلاش میکنند روابط را به حالت عادی بازگردانند و مذاکراتی هم شروع شده است. در زمان حضور آقای روحانی در سازمان ملل هم مذاکراتی با انگلیسی ها صورت گرفت . بعد از آن طرفین تبادل کاردار ترددی برای دو سو را تعیین کردند و قرار است مشکلات موجود مشخص و راه حل هایی پیدا شود. در واقع عزم طرفین برای عادی سازی روابط دو سویه است .در چند ماه گذشته هم جک استراو در راس هیئت پارلمانی وارد ایران شد و مذاکراتی با طرف ایرانی صورت داد که می تواند بر تلطیف روابط دو سویه موثر باشد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: جک استراو” وزیر خارجه پیشین انگلیس با تاکید بر لزوم برقراری روابط دیپلماتیک کامل میان ایران و انگلیس تصریح کرد: دولت باید به سختی برای عادی سازی روابط تلاش کند و آن را در اولویت دستور کار خود قرار دهد. وزارت خارجه باید در نزدیک ترین زمان ممکن سفارت خود را در تهران بازگشایی کند.نگاه کنونی لندن به رابطه با تهران چیست؟
در شرایط کنونی لندن علاقمند است روابط خود با ایران را عادی کند. این علاقمندی انگلیس چند دلیل دارد. نخست دولت جدید در ایران و سیاست های نوین دولت در مورد رابطه خردمندانه و برقراری روابط عادی با دنیا و توجه به مساله گفتگو و همکاری موجب شده است تا از سوی انگلیس هم این ایده مورد استقبال قرار گرد. دوم اینکه پرونده هسته ای ایران با وجود مشکلات متفاوت با توافق نامه هسته ای ژنو در بیست و چهار نوامبر گذشته مواجه شد و توافق نامه ابتدایی بین ایران و گروه 5+1 ایجاد شد که بعد از مدتی مفاد آن جنبه اجرایی به خود گرفت. این امر از مهمترین موضوعاتی بوده است که در روابط ایران و غرب و به نوعی روابط ایران و انگلس و اتحادیه اروپا تاثیر داشت. به نظر میرسد که رسیدن به این نقطه از تفاهم فضا را برای عادی سازی رابطه ایران و غرب فراهم کرده است. در شرایط جدید انگلیس نمی خواهد از قافله گسترش روابط با ایران عقب ماند، لذا درصدد عادی سازی روابط با ایران برآمده و در این چهار جوب مذاکرات مختلفی در ماه های گذشته صورت داده است .
مرکز بین المللی مطالعات صلح: نگاه بازیگران منطقه ای و بین المللی ( اروپا، چین، روسیه و امریکا و…) به افزایش روابط ایران با بریتانیا چگونه است؟
باید روابط ایران و غرب را در یک مجموعه کامل ببینیم. یعنی رابطه با انگلیس را باید در چارچوب اتحادیه اروپا بینیم و رابطه با اتحادیه اروپا را در چارچوب تعامل فرا آتلانتیکی و روابط اروپا و امریکا ببینیم. روابط ایران با این سه جزئ جدا نشدنی است و به نوعی به هم وابسته هستند. لذا هر گونه پیشرفت و کندی در روابط با غرب هم شامل امریکا، انگلیس و اتحادیه اروپا میگردد و هر گوه پیشرفت و عادی سازی رابطه این حوزه ها را هم در برمیگرد. در واقع ممکن است سرعت روابط ایران با این سه جز به هم پیوسته کم و یا زیاد باشد و وسعت آنهم متغیر باشد ولی در یک چارچوب کلی قرار دارند. این امر در مورد چین و روسیه متفاوت است . آنها کشورهای بلوک شرق هستند و نگاه های متفاوتی به ایران دارند. در حال حاضر هم روابط آنها با ایران به بدی رابطه با غرب نیست. بلکه همکاری ها و مناسباتی وجود دارد، اگر چه همیشه در ایران نوعی نگاه بدبیانه نسبت به همکاری با چین روسیه وجود دارد. این امر در مورد چین اقتصادی و در مورد روسیه سیاسی است. در این حال کشورهای همسایه به نظر میرسد مایل به عادی سازی روابط با دنیا و غرب نیستند و کارشکنی هایی هم میکنند. چنانچه کشورهای عربی و همچنین ترکیه پاکستان و.. خیلی مایل به افزایش روابط ایران با غرب و اروپا نیستند. چرا که در وضعیت افزایش روابط با ایران کشورهای کوچک بویژه عربی خیلی محل توجه نیستند و نقش آنها کمرنگ میشود.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: راه های برون رفت از وضعیت کنونی روابط چیست؟
توافقناهه هسته ای ژنو از موضوعات مهم و اساسی است و انگلیس یکی از طرفین موضوع هسته ای از بین اروپایی ها هست. در این حال رسیدن به توافقنامه هسته ای یکی از مشکلات اصلی در روابط را کنار مینهد. دوم در مورد تعیین کاردار ترددی راه روابط را هموار ساخته و می تواند همکاری ها را تعیین کند تا سفارت خانه بازگشایی شده و سفرا حاضر شده و روابط سیاسی و دیپلماتیک ایجاد گردد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: چشم انداز روابط بریتانیا و ایران چگونه است؟
چشم انداز این رابطه را باید در چشم انداز روابط با اتحادیه اروپا دید. می توان این دو موضوع را از هم جدا کرد. اگر جهت روابط مثبت و رو به بالا باشد این روند با انگلیس هم انجام می شود. انگلیس از کشورهای عمده و قدرتمند در اتحادیه اروپا است و در مذاکرات با ایران هم مهم است. در واقع در چارچوب کلی روابط ما با انگلیس و اتحادیه اروپا در حال عادی شدن است و روند مناسبات اخیر مثبت بوده است و ما شاهد حضور هیئت های متعدد پارلمانی، اقتصادی و تجاری از کشورهای اروپایی بوده و بسیاری از این کشورهای هیئت های پارلمانی خود را به ایران فرستادند تا راحت تر مشکلات را مورد بحث قرار دهند. بعد از آن هم ما شاهد حضور هیئت های تجاری و اقتصادی بوده ایم. در اجلاس داووس مباحثی چون همکاری اقتصادی و.. صورت گرفت لذا می توان روند کلی روابط را خوشبیانه دید.لذا باید گفت در ماه های آینده و هم زمان با انجام توافقنامه جامع با پنچ به علاوه یک ما شاهد دوره ای جدید از همکاری ها مناسبات با کشورهای اروپایی و انگلیس هستیم.
گفتگو از فرزاد رمضانی بونش
