مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC

طی سالهای اخیر تحولات و رخدادهای کشور افغانستان تبدیل به یکی از مهمترین چالشهای پیش روی سیاست خارجی ایالات متحده آمریکا شده است. در چنین شرایطی این کشور خواهان امضای یک توافقنامه امنیتی جدید برای بدست آوردن دلیل حقوقی جهت باقیماندن نیروهای نظامی اش در افغانستان پس از سال 2014 است. توافقی که هنوز حامد کرزای رئیس جمهوری این کشور زیربار امضای آن نرفته است. در این راستا برای بررسی بیشتر موضع به گفتگویی با همایون جریر پرداخته ایم . وی داماد گلبدین حکمتیار و چهره ای شناخته شده و در دوره نخست وزیری حکمتیار، پست معاونت نخست وزیری و همچنین رئیس دفتری نخست وزیر را عهده دار بوده است.

واژگان کلیدی: چالش ها معاهده امنیتی کابل واشنگتن، چالش ها و چشم انداز معاهده امنیتی امریکا و افغانستان معاهده امنیتی کابل واشنگتن، پیمان امنیتی کابل واشنگتن

مرکز بین المللی مطالعات صلح: با وجود گذشت ماه ها گفتگو چالش هایی در راه امضای پیمان امنیتی امریکا و افغانستان  دلایل و اهداف کنونی امریکا در اصرار بر امضای توافقنامه امنیتی با  کابل چیست؟

 امریکایی ها با بهانه جنگ با تروریسم وارد افغانستان شدند و بدان لشگرکشی کردند و افغانستان را در اشغال خود گرفتند. در کنار این نیز آنها مصوبه شورای امنیت را نیز گرفتند. اکنون امریکایی ها میخواهند حضورشان در  افغانستان دائمی باشد و بهانه جنگ با تروریسم هم کمرنگ شده است. لذا می کوشند قراردادی با دولت افغانستان داشته باشند که بر مبنای آن قرارداد حضور دائمی آنها در افغانستان توجیه دائمی داشته ولی هزینه زیادی در افغانستان نداشته باشند. اکنون آنها می خواهند اکثریت نیروها  خود را از افغانستان خارج کنند و بخش  کمی از نیروهای خود را گذارده و در نه منطقه افغانستان اردوگاه و پایگاه نظامی  داشته باشند. این مناطق از مناطق استراتژیک افغانستان است. یعنی برای این کشور اصل حضور نظامی در افغانستان و پایگاه های استراتژیک مهم است به این منظور این قراردارد را مد نظر دارند و به حضور پایدار می اندیشند. اگر خواسته باشیم اهداف دیگری را هم در نظر گرفت باید گفت سود و منافع پایدار آنها از حضور در افغانستان هم اشاره کرد. همه این امور می تواند در راستای منافعی که میتواند امضای قرارداد امنیتی بر امریکا را داشته باشد بر امریکا حساب کرد.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: پس از برگزاری لویی جرگه در شرایط کنونی اهدافی که دولت افغانستان از طی مسیر و مذاکره با امریکا در  مورد قرارداد امنیتی دارد چیست؟

با احترام که به شخصیت هایی که در لویی جرگه حاضر بودند، در واقع لویی جرگه نهادی قانونی و مطابق آنچه در قانون اساسی آمده است نبود. از دید ما لویی جرگه ای که به خاطر قرارداد امنیتی با امریکا برگزار شد از مردم افغانستان نمایندگی نمی کرد و از دید من آقای کرزای اشتباه بزرگی در برگزاری لویی جرگه کرد. چرا وی می خواست به نوعی وانمود کند که مردم افغانستان با حضور امریکایی ها در افغانستان موافق هستند. به عبارتی این رویکرد کرزای و لویی جرگه ای (که کرزای دعوت کرده بود) وجهه قانونی مردمی و مشروعیت نداشت، ولی موافقت خود را با قرارداد امنیتی اعلام کرد. در این حال کرزای بنا به دلایلی نمی خواهد قرارداد را امضا کند. از نگاه ما اگر وی بر موضع خود بایستد بسیار مناسبی است. به هر صورت کرزای استدلال میکند که باید امریکا در خانه های افغان ها عملیات نکنند و داخل نشوند. دوم اینکه امریکا صلح در افغانستان را ضمانت کند. یعنی کرزای استدلال میکند که امریکایی ها اگر بخواهند به جدیت می توانند صلح در افغانستان را تضمین و مشکل جنگ را حل کنند. شاید در کنار این نیز خواسته غیر مشخصی بین امریکایی ها و کرزای وجود داشته باشد. آقای کرزای از امریکایی ها می خواهد که این خواست برآورده شود و احتمالا باید گفت این خواسته اصلی تر است. به هر صورت بحث کنونی کرزای و امریکاییها به جاهای حساسی کشیده است و وانمود میشود که کرزای حاضر نیست که قرارداد را امضا کند. امریکایی ها گفته اند که این قرارداد را رئیس جمهور آینده هم می تواند امضا کند. اکنون امریکایها در افغانستان حضور دارند و آقای کرزای اگر این توافقنامه را امضا نکند در آخرین روزهای اقتدار خود دست به کار خوبی زده است. چرا که اکثریت مردم افغانستان با امضای این قرارداد مخالف هستند و جز کسانی که از حضور امریکا سود می برند اکثریت قاطع مردم با امضا این قرارداد مخالف هستند.  افغان ها استقلال و تمامیت  ارضی  کشور خود را نسبت به هر  چیز دیگری ارجح می دانند.   

مرکز بین المللی مطالعات صلح: دیدگاه گروههای مختلف مذهبی و قومی و نگاه اپوزسیون و احزاب سیاسی به توافقنامه چیست؟

 اکثریت آحاد ملت ما با امضای قرارداد مخالف هستند.  حلقاتی که امریکایی هستند و در سایه امریکا نان می خورند اعلام میکنند اگر امریکایی ها کمک اقتصادی نکند افغانستان با مشکل برمیخورد و اگر حضور نداشته باشند جنگ طولانی میشود. باید گفت آیا اکنون در افغانستان امنیت وجود دارد؟ یعنی هر چند شهرهای بزرگ و مراکز شهرها  دارای امنیت نسبی هستند، اما شهرستان ها و خیابانها تحت کنترل دولت نیست. همچنان اقتصاد افغانستان هم اقتصادی نیست که بعد از خروج امریکاها مشکل دار شود.  اقتصاد افغانستان اکنون نابسامان است و با خروج امریکایی ها اگر وضع هم خراب تر شود لااقل افغانستان در سایه  استقلال و آزادی خود تصمیم می گیرند.  افغانها نسبت به آزادی حساس هستند. لذا کسانی که منافع خود و گروه خود را در سایه حضور امریکا می بینند با این امر موافق هستند. من معتقدم که اگر افغان ها قابلیت حل مشکل جنگ و مشکل امنیت و  ثبات را دارند و به گونه ای اقتصاد را هم بسازند.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: چالش های پیش روی امضای توافقنامه  امنیتی در  وضعیت کنونی چیست؟

یک  چالش مهم تناقض گویی های امریکای ها است. شکی نیست که  آنچنان که کرزای گفته است امریکایی ها عمل و قولشان  کاملا مخالف است . دوستان صادقی نیستند و در گذشته هم ثابت شده است کسانی که با امریکایی ها دوستی کرده اند سوی نبرده اند.چالش دیگر هم این است که  کرزای هنور بر موضع خود ایستاده است.  چالس دیگر وضعیت منطقه و مردم افغانستان است که  موافق امضا این قرارداد نیستند.

 مرکز بین المللی مطالعات صلح: آیا کرزای سرانجام این توافقنامه را امضا می کند و یا آنطور که جان کری وزیر امور خارجه آمریکا گفته است، اگر او آن را امضا نکند رئیس جمهور بعدی افغانستان اینکار را خواهد کرد؟

واقعیت آن است که مشخص نیست که موضع اصلی که  آقای کرزای با امریکایی ها دارد چیست.  احتمال آن است که غیر از آنچه در مطبوعات می آید مساله خصوصی دیگری بین کرزای و امریکایی ها وجود دارد ولی در هر صورت مواضعی گه کرزای  گرفته است موضعی ملی است. در این حال اگر شرایط همانی است که توسط کرزای اعلام میشود و می توان گفت قرارداد امضا نمی گردد. چرا که امریکایی ها ضمانتی برای صلح ندارند و در عمل برخلاف آن عمل میکنند.

گفتگو از فرزاد رمضانی بونش