چالشهای روابط آمریکا و روسیه در سال 2020 میلادی 

سحر کریمی 

تحلیلگر مسائل شرق آسیا، مدیر مسئول مجله بین المللی پژوهش ملل

مرکز بین المللی مطالعات صلح –IPSC 

در طول تاریخ روابط دو کشور آمریکا و روسیه روندی را طی کرده که ادامه‌ آن، می‌تواند تضعیف نظم کنونی را در بسیاری از حوزه‌های بین‌المللی در پی داشته باشد. با آنکه گمان می‌رفت با آغاز ریاست جمهوری دونالد ترامپ در ایالات ‌متحده، این روند متوقف و یا حداقل کند شود، نه‌ تنها این اتفاق نیفتاد، بلکه پیش‌بینی‌ناپذیری و عقلانیت غیرمعمول کاخ سفید در این دوره، عملاً چشم‌انداز روشنی را در برابر روابط دو کشور قرار نمی‌دهد.

 بعد از ورود ترامپ به کاخ سفید روابط روسیه و آمریکا وارد یکی از بدترین دوره‌های خود بعد از جنگ سرد شد. روابط این دو کشور در حالی به کمترین حد خود رسیده است که پوتین با انتخاب شدن ترامپ بعنوان رئیس جمهور آمریکا امید به گرم‌تر شدن این روابط داشت.

روابط روسیه و آمریکا طی دهه‌ اخیر این دوره که با مشخصاتی نظیر رقابت‌های تسلیحاتی، رقابت‌های ژئوپلتیک و جنگ فرهنگی و رسانه‌ای شناخته می‌شود، پس از فروپاشی شوروی تا مدتی متوقف شد؛ با این‌حال، با گذشت زمانی نه‌ چندان طولانی، واقعیت‌های ژئوپلیتیک بار دیگر خود را بر مناسبات دو کشور حاکم کرد. در حال حاضر روسیه و آمریکا در حوزه‌هایی نظیر قراردادهای دوجانبه کنترل تسلیحات، اتهامات متقابل دخالت در امور داخلی یکدیگر، الحاق کریمه و تحریم‌های آمریکا علیه روسیه با یکدیگر اختلاف داشته و بلکه در برخی از این حوزه‌ها در حال نزاع‌اند. سطح اختلاف میان دو کشور به حدی است که برخی، آن را با منازعات جنگ سرد مقایسه کرده‌اند. ارزیابیها نشان میداد که بعد از آمدن دونالد ترامپ به کاخ سفید، روابط واشنگتن – مسکو یک فصل استثنایی از نزدیکی کم سابقهای را در خود پدید خواهد آورد که نه تنها مشکلات هر دو کشور حل خواهد شد که بسیاری از مشکلات منطقه و جهان در سایه این روابط  هم حل خواهد شد، اما چنین گمانهای تحقق نیافت، بلکه روابط هر دو قدرت هستهای جهان بیش از حد انتظار به سردی گرائید و احتمال دارد که به تقابل دوران جنگ سرد و شدیدتر از آن برگردند. بررسی و تبیین اسناد راهبردی دو کشور نیز، بیانگر آن است که هریک از طرفین، سطح بالایی از تهدید برای طرف مقابل قائل‌اند. این تهدید برای ایالات ‌متحده به حدی است که روسیه را در کنار چین، بزرگترین تهدید در سطح بین‌المللی برای خود به شمار آورده است. 

اما روسیه در سال ۲۰۱۹ با وجود برخی مشکلات در روابط با اروپا و آمریکا، سیاست خارجی فعال و موفقی را در جهتگیری‌های مختلف روابط بین‌الملل به اجرا گذاشته و در سال 2020 نیز باید گام‌های عملی برای ایجاد ساختار نظم نوین جهانی بردارد.

 به نظر می‌رسد، در سال 2020 بی ثباتی در روابط بین الملل همچنان ادامه خواهد داشت. در چنین شرایطی ممکن است محدودیت‌هایی برای مشارکت روسیه در امور بین الملل ایجاد شود و این کشور از جهان خارجی خطرناک و غیرقابل پیشبینی فاصله بگیرد و به روی حل و فصل وظایف داخلی متمرکز شود. عدم تمایل برای واردات بی‌ثباتی و بطور غیرارادی درگیر شدن در روند منفی و تمایلات سیاست جامعه جهانی که ما قدرت هدایت آن را نداشته و کسی نمیتواند آن را کنترل کند، کاملا قابل درک است. متاسفانه درخواست جامعه از رهبران کشور که باید روی مشکلات داخلی متمرکز شوند هم هنوز بسیار زیاد و قابل درک است.

از سال 2014 به این طرف اختلافات میان روسیه و آمریکا ابعاد وسیعتر به خود گرفته است. اوکراین در شرق اروپا یکی از مسائل جنجالی میان هر دو کشور تلقی میگردد. پوتین رئیس جمهور روسیه، تحول در اوکراین را نوعی کودتا از سوی ایالات متحده آمریکا و متحدان غربیش قلمداد می کند و به این باور است که آمریکا مسئول خلق بحران در این منطقه است به ویژه با گسترش ناتو به سوی شرق و استقرار سامانه های ضدموشکی در اروپا، مرزهای روسیه را با چالش های غیر قابل مهار روبرو ساخته است. بحران سوریه و رویارویی هر دو کشور در این بحران از مسائل دیگری است که بر روابط مسکو و واشنگتن سایه افکنده است. ایالات متحده آمریکا از حضور مسکو در تحولات سوریه به شدت ناراحت است و روسیه را یکی از حامیان اصلی بشار اسد رئیس جمهور سوریه می داند و باورمند است که با موجودیت بشار اسد در قدرت، مشکلات سوریه حل نخواهد شد، اما مسکو، آمریکا را مسئول اصلی دوام جنگ در سوریه می داند و میگوید که واشنگتن با حمایت سیاسی و تسلیحاتی خود از مخالفان حکومت دمشق باعث دوام جنگ و گسترش بحران در این منطقه ای از خاورمیانه شده است.

آمریکایی ها از دخالت روسیه در سرنوشت انتخابات ریاست جمهوری این کشور بسیار برافروخته و ناراحت اند و آن را یک خیانت بزرگ از سوی مسکو میدانند. با اینکه مسکو این اتهام را رد کرده است، اما آمریکا رسما دولت روسیه را به هدایت حملات سایبری علیه سازمانهای سیاسی آمریکا متهم و اعلام کرد هدف از این حملات سایبری ایجاد اختلال در روند انتخابات ریاست جمهوری آمریکا بوده است. براساس همین نوع اظهارات بود که حدس و گمانه زنی هایی مبنی بر نزدیکی واشنگتن و مسکو شکل گرفت و پیش بینی میشد که ترامپ تلاش خواهد کرد تا تقابل میان روسیه و آمریکا را به یک تعامل پایدار تبدیل کند، اما به نظر میرسد که ترامپ علیرغم تمایلات احتمالی قلبی خود نتوانست فضای حاکم بر آمریکا را بشکند و با نزدیکیاش به مسکو، بار اتهامات را بر خود سنگین تر نماید.

در نهایت اینکه، یکی از مهم‌ترین خواسته‌های پوتین این است که آمریکا بپذیرد که روسیه هم در قرن بیست و یکم در عرصه‌هایی که پای منافع حیاتی‌اش در میان باشد، به ‌اندازه آمریکا قدرتمند است. روسیه می‌خواهد مانند آمریکا بتواند بدون ترس از عواقب، گاهی فراتر از قوانین بین‌المللی دست به اقدامات و ابتکاراتی در عرصه جهانی بزند به همین دلیل تحریم‌های آمریکا بعد از حمله کرملین به اوکراین را نوعی گستاخی آمریکا در برابر خودش در نظر می‌گیرد و بیشتر به دلایل سیاسی و نه اقتصادی به دنبال لغو این تحریم‌ها است. پوتین به دنبال این است تا ناتو را به عقب براند نه به ‌این‌ علت که معتقد است نزدیک شدن ناتو به روسیه تهدید حیاتی است برای این کشور، بلکه به این دلیل که تلاش ناتو برای نزدیک شدن به حوزه نفوذ روسیه را نوعی تلاش غرب برای مرعوب و تحقیر کردن این کشور و جسارت دخالت غرب در حوزه نفوذ خود به عنوان قدرتی جهانی می‌داند.

واژگان کلیدی: چالش. روابط ،آمریکا ، روسیه ، سال، 2020 میلادی.سحر کریمی