مركز بين المللي مطالعات صلح- IPSC
با برگزاري نهمين نشست عمومي كنگره خلق يا شوراي رهبري پ.ك.ك كه در چند سال اخير از آن به عنوان كنگره جوامع كرد (KCK) نام برده شده است، جميل باييك و بسه هوزات بطور مشترك روساي شوراي رهبري پ.ك.ك شدند. همچنين بنا به خبر رسانه هاي منطقه گفته ميشود مراد قاراييلان پس از كنار گذاشته‌شدن از پست رياست شوراي رهبري پ.ك.ك، از اين به بعد به عنوان فرمانده كل نيروهاي مسلح اين حزب فعاليت خواهد كرد. همچنين اين حزب با143 عضو نشست عمومی کنگره خلق استراتژی پیش روی نويني در 10 ماده را اعلام كرد. در همين راستا براي بررسي بيشتر اين امر گفتگويي با صادق ملكي كارشناس و تحلیل گر ارشد مسائل خاورميانه داشته ايم:
واژگان كليدي: پيامدهاي داخلي و منطقه اي تغييرات در كادر رهبري، پ ك ك و گذار به فاز سياسي، آينده صلح با تركيه، تغييرات در كادر رهبري پ ك ك، ورود پ ک ک از فاز نظامی به فاز سیاسی، جمیل باییک، بسه هوزات
مركز بين المللي مطالعات صلح : با توجه به تحولات اخير در پ ك ك دامنه تغييرات اخير در سطح رهبري پ ك ك تا چه ميزاني است؟
دایره تغییرات چندان وسیع نیست. آنچه به این تغییر اهمیت داده بیش از تغییر در هرم رهبری تغییر در مفاهیم و نگرش هاست. همانگونه که ترکیه با باز تعریف همه مفاهیم مربوط به سیاست داخلی و خارجی خود پرداخته و می پردازد، پ ک ک نیز با توجه به شرایط نیازمند بازتعریف خود می باشد. این باز تعریف در هر دو سمت ترک و کرد در راهبرد امنیتی از اهمیت خاص برخودار می باشد. تغییر نگاه امنیتی به نگاه باز و پذیرش واقعیت ها و برخورد معقول با آن حاصل این باز تعریف است، که بطور مشخص در موضوع کردی تجلی یافته است. ورود پ ک ک از فاز نظامی به فاز سیاسی از این نقطه شروع می شود که ادامه آن می تواند از عفو اعضای آن تا تغییر شرایط زندان اوجالان و حتی آزادی وی ادامه یابد. البته این روندی طولانی و زمانبر خواهد بود و مسلما ترکیه برخواسته از این تغییرات با ترکیه امروز بسیار تفاوت خواهد داشت. در شرایط جاری و در روند صلح و با مد نظر قرار دادن تحولات منطقه و خصوصا تحولات مرتبط با سوریه، باز تعریفی در پ ک ک امری اجتناب ناپذیر شده بود و در نگاه کلان تغییرات در این گروه را باید از این زاویه تحلیل نمود. در سیر این تحول، مسئولیت مرادقاراییلان از پست شورای رهبری به فرمانده کل نیروهای مسلح حزب کارگران کردستان تغییر یافت. محافل سیاسی و رسانه ای از این تغییر دو برداشت داشته اند. برخی آنرا نشانه تندتر شدن پ ک ک و برخی آنرا نشانه معنطف شدن این حزب در ارتباط با روند مذاکرات صلح ارزیابی نموده اند. به باور من این تغییرات فارغ از روند بازتعریف، اهداف چند سویه ای دارد که مهمترین آن تطبیق ساختار پ ک ک با شرایط جدید از منظر ترکیه ، منطقه و نظام بین الملل است. البته با تعیین جميل باييك و بسه هوزات بطور مشترك به عنوان روساي شوراي رهبري پ.ك.ك نظر اوجالان مبنی بر اینکه زنان باید در همه رده های حزبی پ.ک.ک نقش داشته باشند عملیاتی شد. این اصلی است که در همه ی نهادها و احزاب اقماری پ.ک.ک پیاده شده است. بر اساس این اصل، هر کدام از نهادهای حزب راهکار دموکراتیک (شاخه ی عراقی پ.ک.ک)، حزب اتحاد دموکراتیک (شاخه ی سوری پ.ک.ک)، حزب صلح و دموکراسی، کنگره ی جامعه ی دموکراتیک و سایر نهادها، دارای دو رهبر هستند که یکی از آنها مرد و دیگری زن می باشد. بافت سنتی جوامع کرد و وجود سازوکارهای ایلاتی – عشیره ای و عقب ماندگی زنان کرد از حقوق خویش در قیاس به همنوعان ترک از عوامل بسیار موثر در این رویکرد بوده است. البته ارایه و ترسیم چهره ای دمکراتیک از حزب کارگران کردستان و مجموعه زیر گروههای آن در نزد مردم و محافل منطقه ای و بین المللی نیز خود به تنهایی از اهمیت بسزائی برخودار است. احزاب کرد می خواهند بیش از همه احزاب در خاورمیانه حقوق زنان را رعایت نموده و درجهت تساوی آنان در سطوح سیاسی گام بردارند و انتخاب رهبر همزمان اقدامی در همین راستا می باشد. چنانچه در حال حاضر حزب کردی صلح و دمکراسی بالاترین تعداد نماینده زن را در مجلس ترکیه دارد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: جمیل باییک كه از کردهای ترکیه و بسه هوزات از زنان علوی نقش رهبري پ ك ك را در كنار عبدالله اوجالان رهبر اصلي پ.ك.ك. در دست خواهند داشت. گفته ميشود باييك در مقايسه با كاراييلان از مواضعي تندتر برخوردار است آيا تعيين وي به عنوان مرد شماره دو پ.ك.ك، مي تواند روند صلح با دولت آنكارا را تهديد كند.؟
نکته مهم آن است که دریابیم که اقدام ترکیه در مذاکره با پ ک ک اقدامی تاکتیکی نبوده بلکه اقدامی راهبردی است. پروژه صلح انتخابی سخت و تصمیمی استراتژیک است که انتخاب آن برای اردوغان از اوجالان به واسطه لایه های چند گانه اجتماعی ترک ها دشوارتر است. با این وجود اگر کسی بتواند مسیر صلح در ترکیه را طی نماید این اردوغان است که شخصیت، توانایی و پشتیبانی پیمودن این راه را دارد. زمانی برای صلح وجود دارد که امروز آن روز است. بطور نسبی همیاری در سطح ملی ایجاد شده و ذهنیت ها برای صلح آماده شده است. در حال حاضر اردوغان و اوجالان در مذاکره برای حل سیاسی معضل کردی جدی هستند. اراده ترکیه، کردها و نظام جهانی در جهت حل مسئله کردی ترکیه در روندی صلح آمیز است. دقت نمایید معضل کردی حاصل یک روند بلند مدت بوده، لذا حل آن نیز با فراز و نشیب های متعدد و بازده زمانی بلند مدت همراه خواهد بود. در مذاکرات آنکارا با کردها، مهم اراده طرفین و نظام بین المللی است که در جهت حل معضل می باشد. پ ک ک حزبی است که از انضباط و نظم سازمانی قوی برخودار است. اگر چه شخصیت افراد در رده های رهبری در آن تاثیرگذار است، اما این دستورات و راهبرد حزبی است که عملکرها را تعیین می نماید. اگر در مسیر صلح پ.ک.ک با آنکارا نرمش و یا تندی رخ دهد، این هدفمند بوده و یک دستور سازمانی است. گماشتن و تعیین رهبران در مسئولیت ها حتی اگر با توجه به شخصیت تند و یا نرم آنان باشد برای اهداف تعریف شده می باشد. سطح مطالبات و راه رسیدن به آنها است که عامل تقسیم و تعیین مسئولیت هاست. بنابراين در مسیر آغاز شده صلح پ.ک.ک با آنکارا فراز و نشیب وجود خواهد داشت، اما این راهی نیست که به بن بست منتهی شود. روند صلح مسیر غیرقابل برگشت بوده و اراده طرفین در این مسیر در جهت حل موضوع است. البته تحولات سیال سیاسی ، شرایط داخلی ترکیه ، منطقه ای خصوصا سوریه و سیاست غربی ها و بطور مشخص امریکا می تواند آینده این مذاکرات را به سمت و سوی دیگر نیز هدایت نماید که در حال حاضر موضوع بحث ما نیست.
مركز بين المللي مطالعات صلح : مراد كاراييلان كه تا كنون به تنهايي رياست شوراي رهبري حزب را به عهده داشت از مسئوليت رياست شوراي رهبري حزب كنار گذاشته شده آيا اين احتمال وجود دارد كه موضع گيري هاي وي موجب چالشي در عقب نشيني پ ك ك از تركيه گردد؟
اگر اختلافی مثلا در خصوص عقب نشینی پ.ک.ک از خاک ترکیه و یا سطح مطالبات و درخواست های که به عنوان ما به ازای این اقدام بروز نماید، این بیش از آنکه حاصل اختلاف درونی پ.ک.ک باشد، حاصل تدبیر و اهدافی است که این اختلافات را نمایش می دهد تا به اهداف خود حداقل در بخشی دست یابد. عقب نشینی مسلحانه پ ک ک و بحث های پیرامونی آن در روند صلح نمونه بارز این سخن است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: آيا تغيير رهبري كادر پ.ك.ك. در كنار تغييرات گسترده ديگري نيز در سطوح مختلف و در رده‌هاي حزبي پ ك ك در شرايطي كه تركيه نيز با شرايط داخلي ويژه اي دست به گريبان است مي تواند خود چالشي براي آينده گفتگوهاي صلح با تركيه گردد؟
شرایط پیچیده ای در ترکیه که بتواند روند صلح را با چالش مواجه نماید پیش نیامده است. نکته مبهم وضعیت کردهای سوریه و واکنش نهایی آنکارا در خصوص خومختاری کردهای سوری است. البته در این مسئله نظر نظام بین الملل از اهمیت راهبردی برخودار است. روند صلح غیر قابل برگشت بوده و نظرسنجی های داخلی حاکی از حمایت از این روند بوده و گفتگوی صلح از حمایت بین المللی نیز برخودار است. دقت نماید از نظر داخلی کردها در جریان گزی پارک غایب بودند و این خود قابل تعمق است. از منظری آنان در کنار اردوغان بودند. در مسئله کردی در ترکیه توجه داشته باشید همه احزاب آگاه و معترف به معضل کردی در این کشور بوده و به حل آن اعتقاد دارند. اختلافات در نحوه حل و برآورده کردن خواسته هاست. شرایط فعلی دال بر ماندگاری حزب عدالت و توسعه در انتخابات بعدی و ادامه روند صلح دارد. هر دولت جانشین (فرضی که چندان منطبق با شرایط نیست) نیز مجبور خواهد بود راه دولت اردوغان را با شیوه دیگر ادامه دهد. دوران انکار حقوق کردها در ترکیه و و مبارزه مسلحانه آخرین روزهای خود را می گذراند و راهی جز تفاهم وجود ندارد. نگاهی به اخبار نشان می دهد در خصوص صلح میان ترک ها و کردهها، شرایط داخلی، منطقه ای و جهانی بیشتر در جهت صلح می باشد. برای تحقق این روند از زمان اوزال زمینه سازی شده و حزب عدالت و توسعه با توجه به شرایط داخلی، منطقه ای و حمایت بین المللی به روند صلح شتاب داده است. ترک ها و کردهها سال ها است که به این نتیجه رسیده اند که جنگ حلال مشکلات و عامل تامین مطالبات نبوده بایستی از راه مسالمت آمیز که در مذاکرات دولت با پ ک ک تجلی یافته به نتیجه دست یافت. تغيير رهبري كادر پ.ك.ك در كنار تغييرات گسترده ديگر، نه تنها نمی تواند چالشي براي آينده گفتگوهاي صلح با تركيه باشد، بلکه در نهایت و نگاه کلان در خدمت صلح خواهند بود. باز تاکید می گردد در این ارزیابی به سکته گفتگوها و فراز و نشیب های احتمالی در روند صلح ، چندان توجه نشده است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: معمر گولر وزير كشور تركيه گفته است هنوز وارد فاز دوم در روند صلح با پ.ك.ك. نشده ايم و نيروهاي پ.ك.ك بطور كامل هنوز خاك تركيه را ترك نكرده و نمي توان سخن از ورود به فاز دوم اين طرح به ميان آورد. در مقابل شخصيت هايي چون صلاح الدين دميرتاش رهبر حزب صلح ودمكراسي تركيه از ورود به و فاز دوم صلح سخن گفته اند. حتي عبدالله اوج آلان نيز از گذر به فاز دوم خبر داده اند. آيا ميتوان گفت تفاوتي در ديدگاه هاي پ ك ك و تركيه در طي روند صلح وجود دارد؟
اختلاف در ارتباط نحوه خروج اعضای پ ک ک و یا ورود و یا عدم ورود به فاز دوم در روند صلح اختلافات تاکتیکی بوده و بیشتر در جهت چانه زنی های دو طرف می باشد. اختلاف و تفاوت دیدگاه میان پ.ک.ک و آنکارا در خصوص مراحل صلح امری طبیعی و در عین حال گذرا است. البته این اختلاف نظرها می توان ابعاد جدی بیابند، اما در نهایت گذرا بوده و به اراده صلح دو طرف آسیب جدی وارد نخواهد کرد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: در نهمین اجلاس عمومی پ ك ك که عبدالله اوجالان مجددا از طریق انتخابات بعنوان رهبر انتخاب شد آيا ميتوان گفت حضور و نفوذ اوجالان همچنان نقش مهمي در تصميم گيريهاي پ ك ك دارد؟
اوجالان همواره رهبر بلامنازع پ ک ک بوده و تا زمانی که در قید حیات باشد خواهد بود. او رقیبی نداشته و کسی نیز ادعای رقابت با وی را ندارد. همان کاریزمایی که اردوغان برای ترک ها دارد اوجالان برای کردها دارد. سال 2012 را به خاطردارید که چگونه اعتصاب و روزه های مرگ زندانیان سیاسی پ.ک.ک به دستور اوجالان کلید خورد. وساطت مقامات ترک از جمله عبدالله گل رئیس جمهور و محافل بین المللی نتوانست به آن پایان دهد . فرمان اوجالان بود که پایان بخش اعتصاب و روزه مرگ بود . شکسته شدن اعتصاب غذا به دستور اوجالان اقدامی بود که ضمن آنکه به تثبیت جایگاه او انجامید، برای ترک ها نیز اتمام حجتی شد که بدانند آدرس اصلی حل معضل کردی اوجالان است. با این بسترسازی بود که مذاکره میت و اوجالان با چارچوب جدی تر از گذشته ادامه یافته و از آغاز 2013 به شکل علنی آغاز شد. انتخاب اوجالان به رهبری پ.ک.ک در واقع تاکیدی مجدد بر جایگاه وی در نزد کردها می باشد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: در نهمین اجلاس عمومی پ ك ك در نشست عمومی کنگره خلق استراتژی پیش روی نويني در 10 ماده را اعلام كرد كه به نظر ميرسد با توجه به شرايط داخلي تركيه و منطقه به سیاست های نوین این حزب از جمله حل مشکلات با اتکا به راهکارهای سیاسی، آتش بس و عقب نشینی نیروها و خروج آنان از خاک ترکیه، اعمال فشار بر حکومت حزب عدالت و توسعه، پویا کردن راهپیمایی‌ها و تظاهرات مردمی، آمادگي در مقابل هر حمله‌ای، آمادگي در مقابل فریب دادن، تعلل و وقت کشی احتمالي دولت تركيه و حفظ آتش بس موجود بین ایران و پژاک و… اشاره شده است. در اين بين در سطح منطقه اي پ ك ك چه رويكردهايي را در مقابل ايران و سوريه در پيش خواهد گرفت؟
مهمترین اولویت آنی پ ک ک پیش بردن پروژه صلح است. پ ک ک در یک زمان چندین هدف و برنامه را تعقیب می نماید. در عین حالی که این گروه با آنکارا در حال مذاکره است در ایران ، عراق و از همه مهمتر در سوریه با توجه به شرایط به تقویت و تثبیت موقعیت خود می پردازد. پ ک ک در سوریه به دستاوردی رسیده است که موقعیت آن برایش رویا بود. اکنون سرشاخه سوری این گروه با همه بازیگران در سوریه دارای مراوده بوده و با هریک از کشورها و گروه ها بازی خاص خود را دارد که هدف اصلی این بازی پیچیده در جهت منافع و اهدافی است که با توجه به شرایط برای خود تعریف نموده است. پ ک ک در ارتباط با ایران نیز برنامه داشته و دارد. بزرگی ایران و قدرت بازیگری که کشورمان دارد، ایجاب می نماید، پ.ک.ک در قبال ایران با احتیاط و بسیار برنامه ریزی شده و دقیق عمل نماید. در اهداف آرمانی پ ک ک، مناطق کردی ایران کردستان شرقی نامیده شده و نه تنها استان کردستان، بلکه قسمت وسیعی از غرب کشور تا استان ایلام را شامل شده است. در حال حاضر وضعیت پژاک با ایران آتش بس است، اما این گروه و به تعبیر صحیح تر پ ک ک مترصد فرصت هستند تا در شرایط مطلوب فعال شوند. بی شک آزاد شدن نیروهای پ.ک.ک از نبرد در ترکیه بخش مهمی از آنان را می تواند متوجه جبهه شرقی نماید. در روند صلحی که میان آنکارا و پ.ک.ک در جریان است برخی از دولت مردان ترکیه و همچنین رهبران پ.ک.ک از سیاست تخریبی ایران در روند صلح سخن گفته اند. این اظهارات در حالی بیان شده که ایران بارها حمایت خود را از روند صلح میان ترک ها و کردها و مذاکره میان آنان اعلام داشته است. این اظهارات دوراز واقعیت بوده و اقدامی برای زمینه چینی جهت همکاری میان آنکارا و پ.ک.ک در آینده بر علیه کشورمان می باشد. در واقع علت آنکه تلاش می شود ایران را دشمن صلح کردها و ترک ها نشان داده شود توجیه همکاری پ ک ک و آنکارا بر علیه ایران در نزد افکار عمومی است. در واقع پ ک ک و آنکارا با عملیات روانی که از پشتیبانی رسمی و حمایت رسانه ای برخودار است برای اقدام بر علیه ایران بستر سازی نموده و با این فضا سازی اقدام ضد ایران پ ک ک و ترک ها را در آینده را توجیه نموده و حرکتی تلافی جویانه نشان خواهند داد. نکته آنکه صلحی در منطقه در جریان است که نباید آبستن جنگ و توطئه ای دیگر باشد . ثبات و امنیت مفاهیم همگانی بوده و امنیت کشورها ی خصوصا همسایگان و حتی توسعه آنها به یکدیگر وابسته بوده و حلقه های یک زنجیر می باشند. باید به موضوع مهم و راهبردی اهتمام ویژه داشت و آنرا تحت تاثیر ملاحظات گذرا و فرامنطقه ای قرار نداد.
گفتگو از فرزاد رمضاني بونش
