مركز بين المللي مطالعات صلح-IPSC
ماجرای فساد آقازاده ها و پسران وزرای کابینۀ اردوغان خبر داغ رسانه‌های ترکیه و منطقه است؛ پرونده ای که بزرگترین رسوایی تاریخ جمهوری ترکیه لقب گرفته است. طی یک هفتۀ اخیر دستگاه مبارزه با فساد در ترکیه، فرزندان سه تن از وزرای دولت را به اتهام فساد مالی و پولشویی دستگیر کرده است. برکناری حسین جابکین، رئیس پلیس این کشور در رابطه با برنامه مبارزه با فساد خبر دادند. تاکنون ۵۲ تن در این رابطه بازداشت شده‌اند که علاوه بر پسران وزرای کابینه اردوغان، تاجران و شخصیت‌های بانفوذ نیز در میان بازداشت‌شدگان دیده می‌شوند. در همين راستا براي بررسي بيشتر آن گفتگويي با دكتر افشار سليماني داشته ايم:
واژگان كليدي: پرونده فساد در تركيه، جايگاه سياسي اردوغان، فساد در حزب عدالت و توسعه، آينده جايگاه سياسي اردوغان، تاثير پرونده فساد در آينده سياسي اردوغان
مركز بين المللي مطالعات صلح : ابعاد داخلي پرونده فساد در تركيه تا چه ميزاني است؟
آنچه که از اخبار منتشر شده برمی آید ابعاد داخلی فساد برملا شده حول محور برخی مامورین مستقر در مرزهای زمینی وهوایی ، حالک بانک (بانک خلق)،وزارتخانه های کشور، اقتصاد و شهرسازی قراردارد. اته، امات وارده به بازداشت شدگان شامل انتقال غیر قانونی ارزو طلا، پولشویی ،ارتشاء، اخذ کارت اقامت غیر قانونی ، اخذ مجوز ساخت و ساز و تهیه اسناد جعلیست.اینگونه امور درحیطه اختیارات وزراتخانه های کشور،اقتصاد ، شهرسازی ومحیط زیست و شهرداریها است.معنی و مفهوم آن این است که نهادهای مذکور و واحدهای تابعه آنها درگیر این فساد بوده اند.بعنوان مثال برای انتقال میلیونها دلار پول نقد و طلا باید افرادی در مرزهای زمینی و هواییر (فرودگاه ) با انتقال دهنده همکاری میکرده است ، یعنی گمرک، مرزبانی ، هواپیمایی به این اقدام غیر قانونی چراغ سبز باید نشان میداد که در قبال دریافت رشوه توسط افرادی در اين ساختارها این اقدام میسر گردیده است.همینطور در مورد سایر اقد، امات غیرقانونی افرادی با عامل اصلی درمقابل دریافت رشوه همکاری کرده اند. غافل از اينكه با یک برنامه ریزی حساب شده ظرف 15 ماه تحت نظارت نیروهای انتطامی و قضایی بدون اطلاع دولت بوده اند.باین ترتیب ابعاد داخلی این کارها درمجموع گسترده بوده و افراد و نهادهای مختلفی را درگیر این ماجرا کرده است. با گذشت زمان شاهد اخباری حاکی از دست داشتن افراد و نهادهای بیشتری در این ماجرا خواهیم بود.
مركز بين المللي مطالعات صلح:رجب طیب اردوغان اقد، اماتی را که برضد دستگاه پلیس و امنیت این کشور آغاز شده ، اقد، امات پست و بی شرمانه که با اهداف سیاسی و در جهت تخریب وجهه سیاسی دولت ترکیه صورت گرفته تشبیه کرده است. رويكرد كنوين دولت به افشاي پرونده های فسادچيست؟
این حادثه دو رو دارد عده ای از مامورین پلیس در صدد کشف عناصر ذی مدخل در فساد بوده اند وعده ای دیگر از نیروهای پلیس مورد سوء استفاده قرار گرفته اند. بنظر میرسد اردوغان از اين ماجرا شوکه شده و در وضعیت آچمز قرار گرفته و واکنشهای عصبی و ناپخته او حاکی از چنین روحیه ای است که برای نخست وزیر ترکیه پیش آمده است. برکناری فوری برخی روسای پلیس و جابجایی عده ای دیگر از آنها ناشی از عصبانیت اردوغان از اطلاع ندادن مسولین ذیربط به وی در 15 ماه گذشته می باشد. به هرحال بروز چنین شرایطی برای وی وحزب عدالت و توسعه بسیار سنگین است .اردوغان این اقدام را کثیف و تلاش گروهی برای تشکیل دولت در درون دولت خود و پس از ماجرای پارک قزی مهمترین ضربه به وجهه حزب عدالت و توسعه دانسته و برانجام اقد، امات لازم بدون توجه باینکه متهمان چه کسانی هستند تاکید کرده است.بشیر آتالای معاون او نیز تاکیدرکرده که اجازه نخواهیم داد حزب سفید عدالت و توسعه را سیاه کنند.بولنت آرینچ معاون نخست وزیر و سخنگوی دولت نیز ماجرای 17 دسامبر را یک جنگ روانی عمیق واستادانه با هدف به زمین زدن حزب عدالت و توسعه دانسته و تاکید نموده با هیچ کس تعارف ندارند و با جدیت موضوع را می گیری خواهندکرد ، هرچند آرینچ بر پاک بودن وزرایی که فرزندانشان بازداشت شده اند تاکید نموده ، اما بنظر میرسد در آينده نزدیک باید نظرش را در اين مورد تغییردهد .در اين میان قراراست روز دوشنبه 2دی اردوغان درمورد استعفای چهار یا حداقل دووزیر که نامشان در اين ماجرا برسر زبانها افتاده تصمیم خودرا اعلام کند.
مركز بين المللي مطالعات صلح:اردوغان از هفتۀ پیش تا کنون با انتقادات شدید نمایندگان مجلس و واکنش تند احزاب مخالف دولت مواجه بوده است. حزب مردم جمهوریخواه دولت را مسئول این رسوایی می‌داند. در اين بين رويكرد احزاب مخالف به پرونده فساد كنوني چيست؟
احزاب مخالف که همواره در پي بهانه ها وفرصتهایی برای حمله به اردوغان بودند واقعه اخیر را فرصت مناسبی برای اعتراض و انتقاد شدید از وی محسوب می کنند. صلاح الدین دمیرتاش یکی از رهبران حزب صلح ودموکراسی خواستار استعفای وزرای کشور، اقتصاد و شهرسازی شده و بر عدم تاثیر حوادث اخیر بر روند مذاکرات دولت ترکیه با پ.ک.ک تاکید کرد.وی همچنین گفت:برای آنها فرقی نمی کند که در اين ماجرا جماعت گولن مقصر بوده یا مقامهای دولتی ،او افزوده ، مهم این است که مسببین به سزای اعمال خود برسند.به هرحال برای کردهای ترکیه بهترین گزینه حزب عدالت و توسعه است لذا این حزب درصدد اتخاذ موضع رادیکال نیست.حزب جمهوریخواه خلق که دبیرکلش کمال قلیچ دار اوغلو بلافاصله با سفیر آمریکا دیدار کرد ومورد اعتراض اردوغان نیز قرارگرفت موضع تندتری در قبال افشای فساد صورت گرفته اتخاذ نمود.
مركز بين المللي مطالعات صلح:آيا مي توان گفت تبعات پروندۀ فساد مالی نزدیکان حزب عدالت و توسعه ضربۀ مهلکی به جایگاه و وجاهت سیاسی حزب عدالت و توسعه وارد می کند؟
بنظر میرسد برای نتیجه گیری اینگونه قدری زود باشد.باید در انتظار استمرار تحولات داخلی در ترکیه و بازی بازیگران صحنه باشیم.البته تردیدی در اين نیست که حزب عدالت و توسعه در معرض خدشه قرارگرفته است.اگر اردوغان بتواند از این وضعیت به نحو شایسته ای رها شود و در در درون حزبش انشقاقی رخ ندهد و بدون ملاحظه در روند محاکمه مسببین در هر مقامی که باشند به سیستم قضایی مساعدت کند چه بسا جبران مافات شده و وجهه حزب عدالت و توسعه تا حدود زیادی به شرایط قبلی بازگردد .بروز چنین وضعیتی در گرو مدیریت عالی بحران ایجاد شده است که اردوغان پیشتر نشان داده دارای چنین توانایی می باشد. چنین شرایطی می تواند مصداق مثل معروف عدو شود سبب خیر گرخدا خواهد.
مركز بين المللي مطالعات صلح:ترکیه در ماههای آینده انتخابات شهرداریها (در ماه مارس) و نخستین انتخابات ریاست جمهوری در ماه ژوئن را در پیش دارد. برخی ناظران آشکار شدن زوایای فساد مالی را تسویه حساب جریان گولن با عدالت و توسعه می دانند؛ آيا جريان گولن نقشي در افشاي فساد درد تركيه داشته است؟
نشانه های موجود بیانگر دخالت جماعت گولن در اين ماجراست. اختلافات میان اردوغان وگولن از زمانیکه هکان فیدان رییس سازمان از اطلاعات ترکیه شد سرباز کرد. چرا كه گولن قصد داشت فردی نزدیک به او به این سمت گمارده شود ، اما اردوغان دوست نزدیک خود را به این پست منصوب نمود. اخیرا نیز تلاش برای بستن مدارس وابسته به جماعت گولن موجب ناخرسندی او شد و با توجه باینکه جماعت مذکور نیروهای زیادی در دستگاه پلیس و سیستم قضایی کشور دارد بنظر میرسد چنین احتمالی دور از ذهن نباشد.در اين صورت باید این اقدام با هدف شکست یا کاهش آراء حزب عدالت و توسعه در انتخابات شهرداریها و ریاست جمهوری صورت گرفته باشد.گفته میشود گولن قصد دارد عبدالله گل رییس جمهور فعلی را به رقابت با اردوغان به میدان بفرستد. سکوت عبدالله گل در حوادث اخیر هم قدری قابل تامل است.
مركز بين المللي مطالعات صلح:به نگاه برخي ،سال 2013 برای اردوغان آنقدر درخشان نبوده که بتواند برای آینده، نوید دهندۀ روزهای روشن باشد. همچنين اعلام شدکه چهار تن از وزرای کابینه ترکیه از سمت خود استعفا دادند.این چهار وزیر که گفته می شود وزرای کشور، اقتصاد، اتحادیه اروپا و محیط زیست هستند ، استعفای خود را تقدیم رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه کردند.در اين شرايط مي توان تصور بروز شكاف در بين حزب حاكم را متصور شد؟
هر چند كه این برداشت تا حدی صحیح بنظر میرسد ، اما نباید مسایل را سیاه وسفید دید .به هرحال اردوغان درکنار ناکامیها ،کامیابیهایی هم داشته است.وانگهی کارنامه وی و حزبش را نباید صرفا به یکسال اخیر محدود کرد. ظرف دهه گذشته ترکیه در پرتو دولت برآمده از حزب عدالت و توسعه به موفقیتهای زیادی درعرصه های داخلی و خارجی نایل شده و رای دهندگان ترکیه ای به این مهم توجه دارند. به هرحال در طول 11 سال گذشته اردوغان و یارانش در جای جای زیست اجتماعی و ساختارهای سیاسی ،اقتصادی وفرهنگی تاثیرگذار بوده و از نفوذ قابل توجهی برخوردار است و نباید انتظارداشت که زلزله 4 ریشتری تخریبات گسترده ای در پي داشته باشد ضمن اینکه باید در انتظار بازیها و رفتارهای اردوغان باشیم تا بتوانیم دقیق تر امسال را ارزیابی کنیم. باگذشت یکهفته از بحران اخیر هنوز شاهد انشعاب یا استعفا در حزب حاکم نیستیم.از اردوغان بعید است که بی گدار به آب بزند ،اگر او از توانمدیهای خود مطمین نبود مبادرت به بستن مدارس وابسته به جماعت گولن نمیکرد.بنظر میرسد رهبر حزب حاکم کارتهایی در رابطه با گولن و مخالفان خود در دست دارد که از اين پس در فرایند مدیریت بحران آنها رو خواهد کرد. در مورد استعفای 4 وزیر هم قرار است اردوغان روز دوشنبه 2دی تصمیم خود را اعلام کند.البته آخرین خبرها حاکی از آن است که از71 نفر بازداشت شده 14 نفر در بازداشت مانده اند و بقیه آزاد شده اند. فرزند وزیر محیط زیست و شهر سازی آزاد شده و محتمل است در ردیف مستعفی ها قرار نگیرد. بنظر میرسد استعفا یا برکناری وزرای کشور و اقتصاد از احتمال بیشتری برخوردار است.
مركز بين المللي مطالعات صلح:ساير ابعاد و پيامدهاي منطقه اي و بين المللي پرونده فساد در تركيه چيست؟
بروز چنین وضعیتی در ترکیه دشمنان منطقه ای و جهانی این کشور را مسرور و دوستدارانش را ناخشنود کرده است. برخی معتقدند که در ماجرای افشای فساد حتی اسراییل هم دست داشته و از اين طریق خواسته است واکنش اردوغان در داووس نسبت به شیمون پرز و موضع گیری اورا در رابطه ماجرای کشتی مرمره تسویه حساب کند. دولت سوریه از بروز این بحران بویژه در آستانه برگزاری کنفرانس ژنو 2 خوشحال خواهد شد. چرا كه مشغولیت دولت ترکیه در داخل به نفع بشار اسد است.رقبای منطقه ای ترکیه نیز هرچند که در ظاهر نشان نخواهند داد ، اما در باطن از شرایط فعلی ترکیه راضی تر خواهند بود . امریکا هم از اين جهت که انکارا در این شرایط حرف شنوتر خواهد شد بهره برداری خواهد کرد. با توجه به اینکه سخن از ارتباط ماجرای مکشوفه با برخی کشورها از جمله ایران ،آذربایجان ،کویت و روسیه میرود بنابراین باید منتظر کنش و واکنش برخی مسولین و رسانه های این کشورها نیز باشیم.
گفتگو از فرزاد رمضاني بونش
