احمد مرجانی نژاد
پژوهشگر مسائل ترکیه
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
نوع تاثیر گذاری احزاب کردی در انتخابات ترکیه
حزب کارگران کردستان موسوم به پ.ک.ک ؛ در پی سال ها جنگ مسلحانه با نظام جمهوری ترکیه ؛ علی رغم تاثیر گذاری ؛ عملا و قانونا سهمی در انتخابات ترکیه ندارد . حزب دموکراتیک خلق ها به مثابه شاخه سیاسی پ.ک.ک ؛ دارای مانیفست دوازده بندی بشرح ذیل است :
1-ما زنان هستیم. 2- ما جوانان هستیم. 3- ما رنگین کمان هستیم (که اشاره به همجنس گرایان دارد.) 4- ما کودکان هستیم. 5- ما مدافعان آزادی هستیم. 6- ما نماینده همه هویت ها هستیم. 7- ما مدافعان جهان آزاد هستیم. 8- ما حافظان طبیعت هستیم. 9- ما طرفدار اقتصاد سالم هستیم. 10- ما کارگران هستیم.11- ما زحمت کشان هستیم. 12- ما ضمانت کنندگان حقوق اجتماعی هستیم.
حزب مذکور با این شعارها و تفکرات، مردم ترکیه ؛ همه کسانی را مورد ستم و ظلم حکومت قرار گرفته اند را مخاطب و وارد صحنه کرده و به نوعی یک گفتمان مقاومت را در مقابل حزب حاکم ارائه داده است . صلاح الدین دمیرتاش یکی از دو رهبر مشترک حزب مذکور در راستای جلب آرای افکار عمومی ترکیه ؛ حزب اش را به عنوان حزبی متعلق به همه اقوام و مذاهب ؛ به کل جامعه ترکیه مطرح و معرفی می نماید و ازهمین رهگذر در صدد جذب آراء قابل توجهی از غیر کردها است. از مهم ترین مشکلات این حزب، مساله وابستگی آن به پ.ک.ک، اتصال سرنوشت نتایج مبارزات پارلمانی با مذاکرات صلح ؛ خلع سلاح و نیز بنیادهای عقیدتی آن است که ارتباط چندانی با مطالبات و هویت کاکراد ترکیه ندارد. درحالی که کردهای ترکیه به خاطر مطالبات ؛ عواطف و دلبستگی های کُردی به این حزب رای داده اند ؛ اما حزب مزبور ریشه در باورهای چپ سوسیالیستی دارد و از جریانهای ناسیونالیستی متنفر است، لذا حاضر نیست برای رسیدن به آمال کُردگرایان ، در دولت جای بگیرد و مشخص نیست که با این شرایط، چه تدبیری اتخاذ خواهد کرد که بتواند سهمی در قدرت سیاسی ترکیه داشته باشد. از دیگر سو ؛ بخش مهمی از کردهای محافظه کار و اسلام گرا، هم چنان در کنار حزب عدالت و توسعه هستند و معترض گفتمان جدایی خواهی و تجزیه طلبی هستند. البته دورنمای وضعیت کردهای ترکیه نشان می دهد که شرایط سیاسی، فرهنگی و اجتماعی و مسیر احزاب و جریانات سیاسی به گونه ای است که نه تنها نمی توان جدایی آنان از ترکیه را تصور کرد، بلکه احتمال قدرت گرفتن یک جریان کُردی مخالف جدی در ترکیه که بتواند به طور مداوم از دولت امتیازگیری کند، ضعیف است.
عوامل موثر بر جایگاه احزاب کردی در انتخابات ترکیه
احزاب کردی ؛ در ترکیه ؛ نقشی تاثیر گذار دارند . علاوه بر حزب حاکم و سایر احزاب ترکیه ؛ چهل و چهار حزب عضو کنگره ملی کردستان موسوم به “ک .ن .ک ” (Kongreua Neteweyi a Kurkistane ) در داخل و خارج از ترکیه ؛ و نهاد ها ؛ جوامع بین المللی حقوقی ؛ دول بازیگر منطقه ای و بین المللی ؛ در خصوص میزان تاثیر گذاری آرای اکراد ترکیه در انتخابات اول نوامبر ؛ شدیدا کنجکاو؛ و شاید منتظر و نگران هستند . لذا عوامل موثر بر جایگاه احزاب کردی در انتخابات ترکیه عبارت است از:
عوامل داخلی: مطالبات اجتماعی( سیاسی ؛ اقتصادی ؛ فرهنگی ) بیش از پانزده میلیون کرد ساکن ترکیه
عوامل منطقه ای: انعکاس تاثیرات تحولات اجتماعی اکراد ساکن در کشور های همسایه و منطقه
عوامل بین المللی: نزد بازیگران فرامنطقه ای، علی رغم لحاظ ظرفیت ها و توان اکراد ؛ اراده ای راسخ و جدی برای تقویت کردها در مسیر ایجاد دولت مستقل کُردی مشاهده نمی گردد. اما بنا بر مصالح و منافع شان ؛ حهت امکان استفاده از کارت فشار کردها بر کشور های منطقه ؛ متناوبا از برخی گروه های کرد به حمایت می پردازند ؛ حمایتی که منجر به ایجاد دولت کُردی نمی شود ؛ اما در عین حال، کردها را به عنوان یک بازیگر، در صحنه نگاه می دارد.
تاثیر شکاف های مختلف قومی و مذهبی بر میزان رای دهی کردها در ترکیه
ملتهب سازی جامعه کرد و علوی ترکیه ؛ ایجاد تنش و قطبی کردن افکار عمومی کشور ؛ برانگیختن احساسات ناسیونالیستی و عقیدتی جامعه ؛ مواردی هستند که قادرند آرای اکراد ترکیه را پراکنده سازند. در این راستا ادعا می گردد که تداوم درگیری مسلحانه با پ.ک.ک ؛ ماجراجویی در منطقه ؛ صدور بحران به خارج از مرزها ؛ گزینه های حزب حاکم جهت تاثیر گذاری بر آرای مخالفین؛ بویژه تقلیل میزان آرای اکراد ترکیه است. البته احتمال دارد؛ وقوع حوادث ناگوار حملات اخیر و جریحه دار شدن احساسات اکراد ؛ موجب بروز انگیزه ای قوی برای شرکت فعال آنان در انتخابات گردد که در این صورت خط بطلانی بر سناریوهای مذکور خواهد کشید . البته حمایت های مالی ؛ پشتیبانی های سیاسی – امنیتی حکومت حزب عدالت و توسعه از احزاب کرد اسلام گرا ؛ به قصد کسب آرای آنان ؛ تداوم دارد.
نوع کنشگری پ ک ک بر میزان آرای کردها در ترکیه
با توجه به جمعیت میلیونی اکراد در ترکیه ؛ ( 10 الی 20 میلیون تن ) میزان آرای اکراد ترکیه به حزب عدالت و توسعه ؛ به دلایل مختلف و شرایط متفاوت اجتماعی در ترکیه ؛ حدود شش درصد است. در صورتی که بخشی از رای دهندگان مذکور ؛ به دلایل عدیده اجتماعی ؛ آرای خود را از حزب عدالت و توسعه پس گرفته و به حزب دمکراتیک خلق ها دهند، در معادلات انتخاباتی ترکیه تغییر محسوسی حادث خواهد گردید. اما در صورت افزایش تنش‌های موجود بین حاکمان آنکارا با حزب کارگران کردستان ؛ احتمال دارد با کاهش تعداد شرکت کنندگان در مناطق کردنشین ؛ هم چنین به زیر سوال رفتن امنیت انتخابات در برخی مناطق کرد نشین ، اشاعه احساسات ناسیونالیستی ترکان ؛ ناامیدی اکراد از نظام سیاسی فعلی ؛ اعلام تحریم انتخابات ؛ آرای حزب عدالت و توسعه افزایش وآرای حزب دموکراتیک خلق ها و حزب جمهوریخواه خلق با کاهش مواجه گردد.
تاثیر متغیر اقتصاد و سیاست خارجی بر میزان آرای کردها در ترکیه
مخرج مشترک وعده های انتخاباتی پنج حزب عمده ترکیه عبارتند از :
( میزان تمایل شرکت کنندگان به وعده ها ؛ به درصد )
رایگان بودن بخشی از هزینه های آب و برق 91.1%
افزایش پایه حقوقی کارگران و بازنشستگان 74.5%
اعطاء وام بدون بهره به اصناف و کار آفرینان 63.3%
معافیت بدهی های معوقه بانکی 62.1%
و بنا بر بررسی های مرکز آمار و تحقیقات متروپول ترکیه ( 2015.م ) :
54% از مردم ترکیه : وضعیت احتماعی ( سیاسی ؛ اقتصادی ؛ فرهنگی ) در آینده بدتر خواهد شد.
53 % ؛ از شیوه مدیریت و اجرای وظایف رئیس جمهور و نخست وزیر راضی نیستند.
65% ؛ از سیستم پارلمانی حمایت کرده اند.
البته مسئولین حزب عدالت و توسعه این روزها تلاش می کنند تا نوعی تعصب ترکی را علیه کردها برانگیزند تا رای دهندگان ترک بیشتر پای صندوق ها بیایند و آراء کردها را تحت الشعاع قرار دهند ؛ اما به دلایل موضع گیریهای خیال پردازنه در سیاست داخلی و خارجی ؛ حکومت حزب عدالت و توسعه ؛اینک با رکود در حوزه اقتصادمواجه گردیده است ؛ رشد اقتصادی این کشور از 9درصد به 3درصد تقلیل یافته است. هم چنین با توجه به ساختار صنایع و اقتصاد ترکیه ؛ عملکرد های چند سال اخیر حزب مذکور ؛ موجبات فرار سرمایه های خارجی ( خروج حدود ده میلیارد دلار سرمایه های خارجی از بازار ترکیه ) ؛ کاهش ارزش لیر ترک و ذخایر بانک مرکزی، تقلیل درآمد های صنعت گردشگری را فراهم ساخته است . در حالی که ادعا می شود درآمد سرانه در ترکیه حدود 15000 دلار است ؛ اما بیکاری در سطح بیش از شش میلیون تن است و حدود هفده میلیون تن از مردم ترکیه در زیر خط فقر قرار گرفته اند و هشت میلیون تن از شاغلین ترکیه در آمد ی کمتر از یکهزار لیر ترک دارند. لذا چالش های اجتماعی مذکور ؛ بسان سایر ساکنین ترکیه ؛ اقشار مختلف کردهای ترکیه را نیز تحت تاثیر قرار داده است. تداوم روند مذکور آرای اکثریت اکراد ترکیه را علیه حزب حاکم و در راستای افزایش نسبی آراي نمایندگان احزاب و شخصیت های مستقل ؛ طرفدار کردها ؛ تغییر خواهد داد.
چشم انداز نقش کردها در پارلمان و دولت ترکیه
افکار عمومی ترکان بر این باور است که افزایش تعداد نمایندگان کرد در پارلمان ترکیه تهدیدی بالقوه برای آنان است. البته این احتمال و امکان نیز وجود دارد که در صورت بهره مندی اکراد از شرایط مناسب و عادلانه در ترکیه ؛ با لحاظ وضعیت اجتماعی شان در ترکیه و سایر کشور ها ؛ بویژه اروپا ؛ حدود یکصد نماینده کرد در پارلمان ترکیه حضور یابند . در شرایط کنونی که اوضاع اجتماعی در ترکیه نا مطلوب می نماید ؛ احتمال تقلیل آرای حزب عدالت و توسعه و ارتقاء آرای حزب جمهوریخواه خلق ؛ حزب دموکراتیک خلق ها ؛ سایر احزاب چپ گرا و نمایندگان مستقل که قادر به کسب بیشترین آرای اکراد هستند ؛ دور از انتظار نیست. ( طبق برخی نظرسنجی ها در سپتامبر 2015 ؛ جایگاه حزب جمهوری خواه خلق ترکیه با افزایش 2٫79 درصدی نسبت به انتخابات 7 ژوئن 2015 ؛ ارتقاء خواهد یافت . ) لدا در صورت افزایش تعداد نمایندگان کرد در پارلمان ترکیه ؛ میزان نقش آفرینی آنان در تشکیل دولت های ائتلافی ترکیه ؛ افزایش خواهد یافت.
واژگان کلیدی: نقش عامل کردی در انتخابات ترکیه، نوع تاثیر گذاری احزاب کردی در انتخابات ترکیه، احزاب کردی در انتخابات ترکیه
