مرکز بین المللی مطالعات صلح- IPSC

پس از بمب‌گذاری‌ها و عملیات انتحاری در گوشه و کنار عراق، این بار مخالفان شورشی دست به اقدام نظامی مستقیم علیه مردم و دولت عراق زده‌ و پای برخی گروه‌های تروریستی از جمله «داعش» را به عراق باز کرده اند. چنانچه  شهرهایی  از جمله الانبار و فلوجه را با بی‌ثباتی روبه‌رو کرده اند.در همین راستا نیز هرچند  دولت آقای مالکی تلاش هایی را برای  کاهش تنش در روابط با عربستان برداشته است اما روابط ریاض و بغداد در یک سال گذشته همچنان با تنش هایی روبرو بوده است. در همین راستا برای بررسی روابط دو کشور گفتگویی با دکتر حسین رویوران داشته ایم:

واژگان کلیدی: نقش عربستان در تحولات عراق، نفوذ عربستان در عراق، روابط عربستان و عراق، تنش و چالش در روابط عراق و عربستان، آینده روابط عربستان و عراق

مرکز بین المللی مطالعات صلح: بعد از سرنگونی  صدام روابط عراق و عربستان با چه تحولاتی همراه بوده است؟

در عراق  نظامی دیکتاتوری و تک حزبی حاکم بود. تحولی که در  عراق پس از صدام رخ داد موجب از بین رفتن نظام تک حزبی و اقلیتی شد و  نوعی نظام جدید براساس مشارکت  همه جریان های اصلی شیعه، سنی و کردها  در کنار با ائتلاف سازی صورت گرفت و عراق اداره شد. عربستان از این تحول به شدت ناراحت شد. چرا که شیعه  در عراق در راس نظام سیاسی قرار گرفت. در این بین مناطق نفت خیز  عربستان شیعه هستند و شیعیان عربستان هم فقیرترین قشر  اجتماعی هستند. لذا این تحول در عراق نوعی امید به شیعیان میداد و برای امنیت ملی عربستان خطرناک شمرده شد.  یعنی  عربستان به جای اینکه  شرایط منطقه ای احسائ و قطیف را بهبود بخشد و  شرایط خطر را از  بین برد بر ضد دولت عراق  توطئه میکند تا این نظام را  با گسترش مخالفت ها، حمایت از مخالفان و ایجاد شبکه های سلفی تکفیری در عراق و حمایت مادی و  تسلیحاتی از آنان ساقط کند. من تصور میکنم علت اصلی تنش بین عراق و عربستان هم  این رفتار عربستان است.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: در یک سال گذشته روابط اتهام های  زیادی از سوی مقامات عراقی و  سعودی بر ضد هم مطرح شده است. نگاه کنونی دولت  مالکی به  عربستان چیست؟

 دولت مالکی دولتی نوپا است و به دنبال اسقرار آرامش و  ثبات و بازسازی خرابی هایی  است که حزب بعد در سی و چهل سال ایجاد کرده است . به همین دلیل دولت عراق خواست خیلی زیادی ندارد، اما متاسفانه دولت عربستان از  زمان سقوط صدام تاکنون با کمک به مخالفان  اجازه پرداختن دولت به مسائل اصلی را نداده است و عملا موضوع امنیت همچنان اولویت در  عراق است در حالی که بازسازی عراق باید در اولویت می بود.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به  بحران در  منطقه الانبار در عراق برخی از تحلیلگران بر این باورند، ‌با توجه به نزدیکی به انتخابات عراق، برخی از گروهای سنی و حتی شیعی در این کشور، با ادامه نخست‌وزیری نوری مالکی مخالف هستند.‌ این گروه‌ها با پشتیبانی از گروه‌های افراطی، درصدد بی‌ثباتی عراق برای ناکارآمد نشان دادن دولت نوری مالکی هستند. در این حال نقش عربستان دراین امر تا چه حدی پررنگ است؟

دولت عراق مدعی است  اطلاعات دقیقی از بازداشت هایی سعودی های  دارد که  امکانات مالی و تسلیحاتی از  عربستان را به داعش  داده اند و اینها نیز  عملا عراق را ناامن کرده اند. این ناامنی فرایندی است که نتیجه برنامه ریزی عربستان سعودی است . به همین دلیل این نوع از نگاه  به عربستان شرایط و روابط بین دو کشور را کاملا پر تنش  کرده است و مشکلاتی را بوجود آورده است.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: در حوزه های منطقه ای اختلاف عراق و عربستان در چه مسائلی بوده است؟

من تصور میکنم موضوع سلفیهای تکفیری مهمترین موضوع  و متغیر در اختلاف عراق و عربستان است.  سلفیهای تفکیری  گروهی هستند که در سطح منطقه حضور دارند و  امنیت منطقه را تهدید میکنند. در این حال حمایت عربستان از این گروه مهمترین عنوان مورد اختلاف  بین  عربستان و  عراق است. لذا عربستان اکنون چند تا اتهام روبرو است. در این حال عربستان در گسترش تفکر  تفکیری  نقش دارد و  به نوعی بستر فکری را برای این امر آماده میکند و بندر بن سلطان هم حمایت  مالی و نظامی ای از این امر می کند. یعنی عربستان متهم اصلی در این زمینه است. حتی انفجاری که در روسیه رخ داد  پوتین نیز بر اساسی همین استدلال عربستان را متهم کرد. این امر نشان میدهد که نوع نگاهی که در منطقه و خارج از منطقه وجود دارد  عربستان را منبع اصلی تروریسم در  سطح منطقه و جهان می داند

مرکز بین المللی مطالعات صلح: نقش و نفوذ عربستان در  جریان های عراقی چون العراقیه چیست؟

تاثیرگذاری عربستان بر سنی ها کم نیست. چرا که عربستان از امکانات مالی وسیعی برخودار است و با این امکانات مالی  موفق شده است  تاثیرگذاری بر سنی های  عراق داشته باشد. تاکنون نیز بسیاری از نهادهایی که سنیها از جمله شبکه های تلویزیونی ایجاد کرده اند اکثرا با بودجه  سعودی بوده است. این امر  بیانگر آن است که عربستان در بخشی از عراق  و جامعه  عراق تاثیر گذاری جدی دارد.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: در یک  هفته گذشته موضعاتی چون حضور بیشتر نیروهای عراق و عربستان در مرز دو  کشور   احتمال حمله  نیروهای  سپر جزیره در غرب عراق،  دخالت عربسان  در استان انبار و… در رسانه ای  منطقه ای مطرح شده  بود. در چه شرایطی ممکن است تنش در   غرب عراق منجر به  گسترش تنش و  حتی  درگیری  عراق با عربستان گردد؟

در صورت ادامه حمایت عربستان از تررویسم در عراق و سلفیهای تفکیری  ممکن است این تنش به اوج خود رسد، اما اینکه عراق آمادگی جنگ با  عربستان را دارد به نظر من منتفی است.  چرا که ارتش  عراق پوشش هوایی و امکانات نظام گوناگون ندارد و شرایط متفاوتی با قبل دارد. در قبل توان نظامی عراق بر عربستان غلبه میکرد، اما اکنون وضعیت معکوس است لذا امکان درگیری نظامی بین دو کشور به صورت  جنگی واقعی بسیار بعید است. من تصور می کنم منطقه  زمانی می تواند از  بحران کنونی ناامنی  خارج گردد که جبهه ای متحد منطقه ای  و بین المللی  بر ضد تررویسم  سلفی تکفیری  ایجاد گردد. اگر چنین  اتفاقی  رخ دهد  در آن شرایط  عربستان در معرض فشار بین المللی و اجماع  بین قرار میگیرد و  از بسیاری از رفتارهای امنیت زدا  دست خواهد کشید.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: در شرایط کنونی آیا ممکن است عربستان به گونه جداگانه و حتی با  نیروهای سپر جزیره دست به دخالت نظامی در غرب عراق زند؟

 من بعید میدانم. عربستان سعودی  هر چند امکان نظامی  وسیعی دارد اما ارتشی که بتواند بجنگد ندارد.

گفتگو از فرزاد رمضانی بونش