مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
اخیرا نشست مسکو بین مخالفان دولت آقای بشار و نمایندگانی از طرف دولت برگزار شد. در همین راستا برای بررسی بیشتر مهم‌ترین نتایج نشست مسکو و آینده مذاکرات مخالفین سوری با دمشق گفتگویی با مسعود ادریسی داشته ایم:
واژگان کلیدی: نتایج نشست مسکو ، آینده مذاکرات سوریه، نشست مسکو، مذاکرات مخالفین سوری با دمشق
مرکز بین المللی مطالعات صلح: مهم‌ترین نتایج نشست مسکو در چه مواردی بوده است؟
در مجموع به نظر من نشست مسکو که مخالفان دولت آقای بشار و نمایندگانی از طرف دولت هم حضور داشتند دستاورد ملموس و خاصی را نداشته است، یعنی چیزی علاوه بر توافقات قبلی که این‌گونه نشست‌ها درجاهای دیگر هم انجام‌شده بود، چیزی اضافه بر آن توافقات در این نشست به دست نیامد. صرفا این نشست را می‌توان یک نشست تبلیغاتی برای دولت روسیه در نظر گرفت تا این‌که دستاوردهایی برای حل بحران سوریه بتوانیم آن را قلمداد کنیم.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به شرایط کنونی بین مخالفان میانه‌رو دولت سوریه چه نگاهی در ارتباط با مذاکره دولت هست؟ یعنی چند نوع نگاه وجود دارد؟
من فکر می‌کنم که مخالفان دولت آقای بشار را باید به دو یا سه دسته تقسیم کرد. یک دسته همین گروه‌های تکفیری هستند که هم داعشی ها و هم جبهه النصره را به‌طور مشخص می‌توانیم در این گروه اعتقادی به مذاکره ندارند و به دنبال بحث‌های خودشان هستند. طبیعی است که در موضوع مذاکره دولت با مخالفین نمی‌گنجد. بخش دیگر مخالفینی هستند که متفاوت با گروه‌هایی هستند که بنده عرض کردم. آن‌ها هم در حقیقت دو طیف هستند یک طیف آن‌ها که میانه‌رو هستند و حتی در داخل سوریه هم وجود دارند و بعضا گروه دیگری که بیشتر در خارج از سوریه مستقر هستند، اما دیدگاهشان این است که می‌توان با دولت به یک تفاهم و راه‌حلی برای حل بحران سوریه رسید. به این طیف در بین مخالفین طیف میانه‌رو می‌گویند . این مخالفین میانه‌رو به دنبال این هستند که در سوریه از طریق مذاکره و انتخابات به قدرت دست پیدا کنند. ضمن این‌که نیم‌نگاهی هم به بیرون و قدرت نظامی مخالفین دارند. این دسته‌بندی است که به نظر من می‌شود به مخالفین آقای بشار نسبت داد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در شرایط کنونی با توجه به نشست مسکو و تحولات ماه‌های اخیر کدام طیف‌ها تمایل بیشتری به مذاکره با دولت سوریه دارند؟
همان حزب میانه‌رویی که عمدتا هم در داخل سوریه هستند و حتی بخشی از آن‌ها نیز در خارج از سوریه هستند. ولی عمده آن‌ها مخالفین داخلی سوریه هستند که توجه بیشتری به مذاکره دارند و این‌که باید از طریق مذاکره به راه‌حلی در سوریه دست یافت.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به وضعیت میدانی سوریه در شرایط کنونی نگاهی که دولت به روند مذاکرات دارد، چیست؟
در حال حاضر به نظر من وضعیت دولت سوریه نسبت به گذشته یعنی سال پیش یا شش ماه پیش چه از لحاظ میدانی یعنی هم در صحنه نظامی و هم در صحنه سیاسی وضعیت بهتری را دارد. یعنی دولت سوریه در حال حاضر از ثبات قابل ملاحظه‌ای برخوردار است، ضمن این‌که در صحنه میدانی توانسته است برتری‌های نظامی به دست بیاورد و در حقیقت در بحث نظامی هم دست برتری را پیداکرده است. ضمن این‌که انتخاباتی در سوریه برگزار شده به هر صورت آقای بشار رأی آورد و از لحاظ سیاسی هم توانست تا حدودی خود را تثبیت کند. یعنی در شرایط کنونی به نظر می‌رسد که دولت سوریه با این وجود که همیشه از مذاکره استقبال می‌کند و هیچ موقع مذاکره با مخالفین را رد نکرده است، اما وضعیت فعلی آنچه میدانی چه در سطح سیاسی طوری هست که خیلی خودش را محتاج این مذاکرات و بقا و ثبات این مذاکرات نمی‌داند. لذا به نظر می‌رسد که مذاکره را از این باب انجام می‌دهد که گفته نشود که دولت آقای بشار مخالف مذاکره است. اما تصور من این است که با توجه به اختلافاتی که هم درون خود مخالفین هست و هم در صحنه بین‌المللی، آقای بشار و خود دولت سوریه تصور می‌کنند که این مذاکرات به نتیجه‌ای نمی‌رسد، لذا هیچ‌گاه مخالفتی با انجام مذاکرات نمی‌کند؛ اما برای دولت شرط اول در مذاکرات این است که مخالفین دولت فعلی را به رسمیت بشناسند، یعنی این‌طور نباشد که در مذاکرات نتیجه به این صورت شود که آقای بشار اسد نباید در دولت باشد؛ یعنی اصل را بر این می‌گیرند که باید هر تحولی که در دولت انجام می‌گیرد باید با حضور آقای بشار باشد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اگر بخواهیم به آینده مذاکرات و دوره بعد از مذاکرات نگاه کنیم چه متغیرهایی آینده مذاکرات را بین مخالفین سوریه می‌تواند تحت تأثیر خودش قرار دهد؟
اگر در صحنه میدانی تحول خاصی صورت بگیرد، این تحول خاص یا به نفع مخالفین باشد یا به نفع دولت فعلی می‌تواند تغییر چشم‌گیری را در وضعیت مذاکرات به وجود بیاورد؛ اما تا وقتی‌که وضعیت به این شکل اکنون هست (یعنی دست برتر را نه دولت و نه نیروهای ارتش و نه مخالفین دارند) وضعیت مذاکرات به همین حالتی است که اکنون می‌بینیم و کشورهایی که در صحنه سوریه فعال هستند گاه دست به تحرکاتی می‌زنند و دو طرف هم برای این‌که بگویند ما مخالف مذاکره نیستیم تن به این مذاکرات می‌دهند؛ اما هیچ تغییر خاصی به نظر من حاصل نمی‌شود. مگر این‌که تحولات عمیق و بنیانی در وضعیت میدانی کار یعنی وضعیت نظامی حادث شود که به نحوی به نفع هر طرف که باشد آن طرف دست برنده را خواهد داشت.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: متغیر داعش و نیروهای تکفیری در سوریه بر روند مذاکرات چه تأثیری داشته است؟
اگر داعش بتواند قدرت خود را به رخ دولت بکشد، یعنی کاری را که در ابتدا در عراق انجام داد، یعنی چنین تحولاتی را در سوریه هم به وجود بیاورد، طبیعی است که نیروی مخالفین زیادتر می‌شود و آن‌ها می‌توانند بهره بیشتری را از این متغیر ببرند؛ اما اگر وضعیت داعش به همین ترتیبی که اکنون هست وجود داشته باشد خیلی نمی‌تواند متغیر قابل اعتنایی در صحنه سیاسی سوریه باشد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در چه صورتی ممکن است فشار داعش منجر به همکاری بیشتر گروه‌های میانه‌رو با دولت شود؟
در حال حاضر وضعیت داعش به‌گونه‌ای است که حتی برای مخالفین دولت بشار که مخالفین میانه‌رو هستند این صحنه ثابت شده است که نیروهای داعشی می‌توانند برای تمام گروه‌ها و همه جناح‌ها نیروهای خطرناکی باشند و این فقط ارتباط با دولت و ارتش سوریه ندارد. این موضوع می‌تواند حتی برای گروه‌های مخالفی که میانه‌رو هم هستند، خطرناک باشند. در این وضعیت داعش ماهیت اصلی خود را برای همه گروه‌ها مشخص کرده است؛ بنابراین شاید بعضی از گروه‌ها بخواهند از موقعیت‌هایی که داعش دارد، بهره‌برداری کنند، اما همه می‌دانند که این گروه، گروه خطرناکی برای همه گروه‌ها و جبهه‌هایی است که در سوریه فعالیت دارند چه دولت و چه مخالفین میانه‌رو.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به وضعیت کنونی موافقان و مخالفین منطقه‌ای و بین‌المللی دولت چه بازیگران و چه کشورهایی هستند؟
موافقین مذاکره تقریبا همه بازیگرهای صحنه سوریه هستند. هیچ‌کس به‌صورت روشن و واضح مخالفت خود را با مذاکره بیان نمی‌کند؛ اما هرکدام از این بازیگران صحنه برای خودشان نسبت به این مذاکرات دیدگاه مشخصی دارند. گروه‌هایی مثل عربستان یا قطر و آمریکایی‌ها به دنبال این هستند که اگر مذاکراتی هم در صحنه سوریه بخواهد صورت گیرد، این مذاکرات منجر به این حذف آقای بشار اسد و دولت او از صحنه سوریه شوند و گروه‌های دیگری روی کار بیایند. اما در مقابل بازیگران دیگری مثل روسیه و ایران و تا حدودی کشورهای عربی مثل الجزایر ، لبنان و عراق همه وضعیت مذاکرات را در این می‌بینند که دولت بشار هم باید وجود داشته باشد و در حقیقت از طرف مخالفان پذیرفته شود. در این صورت هست که می‌توانند مذاکره کنند؛ یعنی دو دیدگاه متفاوت نسبت به دولت آقای بشار در بین بازیگران خارجی صحنه سوریه هست که هرکدام از این دید مذاکره را دنبال می‌کنند.
