کارشناس مسائل شبه جزیره عربستان
مرکز بین المللی مطالعات صلح– IPSC
در هفته هاي گذشته وضعيت ميداني و نظامي در يمن ابعاد نويني به خود گرفته است. براي بررسي بيشتر اين تحولات گفتگويي با مصطفی مطهری کارشناس مسائل شبه جزیره عربستان داشته ايم:
واژگان كليدي: نبرد مأرب , تأثیرات, میدانی , تشدید تعارضات ,جنوب , مصطفی مطهری , شبه جزیره , یمن
مرکز بین المللی مطالعات صلح : ارزیابی شما از شرایط نبرد در مناطق مورد بحث در یمن چیست؟
با سلام خدمت شما و مخاطبان مرکز بین المللی مطالعات صلح، پیش از ورود به بحث مطابق پرسش شما ترجیحاً اگر یک شمای کلی و اجمالی را از فضای تحولات موجود در یمن را ارائه دهیم هم به روشن تر شدن بحث خواهد انجامید هم می تواند از قیاس تحلیلی به استقراء در تحلیل تحولات و شرایط رسید. به عبارت بهتر تبیین کلیت شرایط نبرد در محورها و جبهه های درگیری می تواند روند تحلیل براساس مختصات های جغرافیایی و اقلیمی را آسانتر، راحتر و قابل فهم تر کند. آنچه در ابتدا باید مورد اشاره قرار گیرد این است که تحولات در یمن در ماه های اخیر متأثر از شرایط و واقعیات درگیری در جبهه مأرب از یکسو و تشتت و اختلافات در جنوب از سوی دیگر می باشد. با این حال متغیرهای دیگری هم وجود دارد که بر روند سابق و بر پاشنه در تلاش های پیشین در ارتباط با موضوع مذاکره و گفتگو از طریق نقش پذیری میانجی گرها، نمایندگان و فرستادگان ویژه سازمان ملل و ایالات متحده آمریکا و سازمان های منطقه ای مانند شورای همکاری خلیج فارس و اتحادیه عرب استوار می باشد که بر روند حل و فصل سیاسی بحران تأکید دارند. آنچه در ارتباط با دو شاخص مهم تحولات در یمن در قالب دو گزاره تحولات در مأرب و اختلافات و درگیری ها در جنوب باید مورد توجه باشد تغییر در شرایط بازی و قواعد موجود در یمن برخلاف سال های گذشته می باشد. در واقع منظور از تغییر در شرایط و قواعد بازی، تغییر در رویداد ها و مراتب مرتبط با کنش گری هاست. بطوریکه با ادامه شرایط مذکور می توان ادعا کرد که آینده اخبار در یمن به تحولات در جنوب اختصاص خواهد یافت.
مرکز بین المللی مطالعات صلح : براساس تقسیم بندی شما از شرایط نبرد در یمن به دو بخش تحولات در مأرب و جنوب یمن، از نظر شما آینده درگیری ها در جبهه مأرب به کجا خواهد انجامید؟
سوال خوبی است. در راستای پاسخ به پرسش شما باید این نکته را خاطر نشان کنم که روند اتفاقات در مأرب چند وجهی است؛ در واقع سطح تحلیلی ما از تحولات مأرب آنچه می باشد که ما در قالب اخبار و اطلاعات دریافت می کنیم. از این رو نباید عمده تحلیل ها را از شرایط خبری مظروف به ظرف خاصی کرد و تنها آن را در نظر داشت. در واقع آنچه در کنار روندهای میدانی در مأرب اهمیت دارد، وجه سیاسی آن است. بطوریکه با توجه به پیشرفت های میدانی صنعاء و موفقیت های عملیاتی بدست آمده از جبهه نبرد مأرب که صنعاء را در آستانه پیروزی در این استان راهبردی قرار داده است سعودی نیز به دلیل تلفات وارد شده به نیروهای تحت امرش که در ذیل سازمانی دولت مستعفی تعریف میشوند ابزارهای سیاسی را به عنوان بازوهای کمکی فعال کرده است. به بیان جامع تر اینکه سعودی با درک شرایط شکست در مأرب مطابق ماه های پیش به دنبال آن است تا از طریق ابزارهای سیاسی وضعیت نبرد در میدان مأرب را تغییر دهد یا حداقل پیشروی صنعاء را متوقف کرده یا موفقیت های آنها را به تاخیر بیاندازد. با این حال بعد تفاوت و تمایز تلاش های اخیر ریاض با تلاش های آنها در گذشته این است که سعودی این بار بطور مستقیم از آمریکا تقاضای کمک و حمایت کرده است. این حمایت شامل تقویت جبهه نیروهای وابسته به خود در مأرب از یکسو و بالا بردن ضریب امنیتی مواضع آنها در خاک خودشان در برابر حملات ها و عملیات موشکی – پهپادی صنعاء به رهبری انصارلله می باشد. نکته دیگر در این باره این است که مأرب برای صنعاء نیز بیش از پیش اهمیت پیدا کرده است. بنحویکه تصرف مأرب برای صنعاء با توجه به اتفاقات در جنوب، روند گسترش عملیاتی آنها به سمت استان شبوه و مناطق دیگر در جنوب را در پی خواهد داشت. در واقع همین شکنندگی مواضع نیروهای وابسته به متجاوزان از جمله مواردی است که هم مورد توجه ویژه صنعاء و هم سعودی ها است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح : پس به نظر شما شرایط نبرد مأرب در نهایت امر به پیروزی نهایی صنعاء خواهد انجامید؟
بله. با توجه به شرایط موجود همه چیز به نفع دولت نجات ملی یا صنعاء به رهبری انصارالله می باشد. مضافاً اینکه باید در نظر داشت که آغاز دور جدیدی از عملیات آزادسازی مأرب به عنوان قلب دولت مستعفی توسط نیروهای ارتش و کمیته‌های مردمی یمن طی ماه‌های اخیر، نشان دهنده عزم جدی صنعاء در این باره و ضعف و شکنندگی رو به تزاید و گسترش سعودی ها و مزدوران وابسته به آن در این استان می باشد. بطوریکه انجام موفقیت آمیز عملیات های چهارگانه «البأس الشدید»،«فجر الانتصار» و مرحله اول و دوم «ربیع النصر» در یک ماهه اخیر و آزاد سازی مساحتی در حدود ۱۰.۰۰۰ کیلومتر مربع از استانهای البیضاء، شبوه و مارب و کنترل و تسلط بر مسیرهای ارتباطی مرکز استان مارب به سمت جنوب از یک سو و تسلط بر12 مرکز از ۱4 مرکز شهرستان در استان مأرب بواسطه پیشروی های اخیر از سوی دیگر گویای شتاب روند تحولات میدانی به سمت آزادسازی کامل مأرب و شرایطی است که از آن صحبت می کنیم. باید این نکته را نیز به مطالب پیشین اضافه کرد که صنعاء در ماه های اخیر از سه جهت استان مأرب را در محاصره خود قرار داده است؛ بطوریکه تا پیش از این تنها از سمت غرب این استان توانسته بود به دروازههای آن برسد ولی در در ماه های اخیر توانسته است از جهت شمال(موفقیت در تسلط بر ارتفاعات جبل الأسود و جبل الابیض) و جنوب(پیشروی تا نزدیکی سد مأرب) نیز به سمت اجرای عملیات های آزادسازی این استان گام بردارد. دومینوی سقوط سریالی مناطق مختلف در استان مأرب و تسلط صنعاء بر مواضع و پایگاه های مزدوران و فرار آنها از این مناطق در کنار بیعت بدون جنگ و درگیری قبایل این استان با انصارالله و دولت نجات ملی عملاً شرایط را برای آزادسازی این استان توسط صنعاء را بیش از پیش مهیا کرده است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح : ترس و وحشت در این باره تنها مختص به تسلط صنعاء بر مأرب و از دست دادن آن مربوط خواهد شد؟
جواب این سوال را نمی توان به یک بله یا خیر خلاصه کرد و سپس به تحلیل آن پرداخت. در واقع هم از نظر صنعاء و هم در دیدگاه متجاوزان و مزدوران، مأرب پله ای برای تعیین سطوح عملیاتی صنعاء با هدایت انصارالله در مراحل بعد خواهد بود. بدان معنا که با تسلط بر مأرب بسترهای عملیاتی در مناطق دیگر برای انصارالله و دولت نجات ملی مهیا خواهد شد. در واقع بعد از تسلط همه جانبه بر مأرب، عملیات گسترده ای برای آزادسازی استان الشبوه در دستور کار صنعاء قرار خواهد گرفت و وسعت میدانی کنش گری آنها بواسطه تسلط بر مأرب به سمت جنوب دامنه دار خواهد گردید و با گسترش حیرت انگیزی روبرو خواهد شد. به علاوه اینکه این فرضیه نیز وجود دارد که با تسلط ارتش و انصارالله یمن بر مأرب، آنها به سمت مقابله با خطوط نظامی آمریکا در سواحل غربی در نزدیکی تنگه باب‌المندب و سواحل جنوبی و شرقی دریای مکران کشیده خواهند شد. پس سقوط مأرب برای جبهه مقابل زنگ هشداری به شمار می آید و آنها را در آستانه تهدیدهای جدیدی از سوی صنعاء قرار خواهد داد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح : آیا روند تحولات در جنوب متأثر از میدان درگیری و نبرد در مارب می باشد؟
بله. شرایط درگیری در جنوب به نوعی متأثر از وضعیت نبرد در مأرب است. در واقع علت تأثیری پذیری تحولات جنوب از وضعیت نبرد در مأرب، بدلیل شکست هایی است که بر پیکر وابستگان به سعودی یعنی دولت مستعفی هادی وارد شده است. بطوریکه با فرار از میدان نبرد در جبهه مأرب، آنها از این پس برای ماندگاری در پهنه سیاسی – میدانی یمن، در جنوب به دنبال اهدافشان خواهند بود. واقعیت این است که اخبار و اطلاعات منتشر شده از جنوب و تشتت و اختلافات میان بازیگران موجود در آن در این روزها به حدی زیاد شده است که ارتباط با شرایطی که در آن گیر افتاده اند با تحولات مأرب را موثق تر می کند؛ این شرایط تشنج آنقدر شدت گرفته است که دیگر نمی توان ثبات را به سادگی در آن برقرار کرد. نکته قابل توجه اینجاست که بحران در جنوب یمن دیگر یک یا دو بعدی نیست بلکه ابعاد چندگانه ای بخود گرفته و ترکیبی از چالش های چندگانه در ساحت های امنیتی، سیاسی، اقتصادی و معیشتی می باشد. این شاخص های چندگانه شدن چالش ها عاملی جهت تغییر شرایط از نحوه بازی و کنش بازیگران خواهد بود که هر کدام از آنها داعیه تسلط و مدیریت جنوب را دارند و دیگری را متهم به برهم زدن شرایط موجود می کنند. در واقع شرایط تازه درگیری ها در جنوب و حادث شدن نوع رقابت سیاسی با شاخص و ویژگی حذف دیگری، نشان دهنده تغییر شرایط نبرد در یمن و قرار گرفتن این بحران در قالب و فرمت جدید است. بدان معنا که در سال های گذشته کانون توجهات رسانه ا ی – عملیاتی متوجه صنعاء بود و یک اتحاد حداقل صوری میان متجاوزان و مزدوان بر سر مسئله مقابله با صنعاء وجود داشت که این موضوع در ماه های اخیر شرایط برعکس و متفاوتی بخود گرفته است و متجاوزان و وابستگان به آنها در تقابل با هم قرار گرفته اند و با توجه به شکست های آنها از صنعاء در مأرب، این اختلافات و تعارضات تقابلی تشدید شده و در آینده نیز بر شدت آن افزوده خواهد شد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح : به نظر شما آینده تحولات در یمن چه خواهد بود و روند تحولات به کدام سمت و سو خواهد رفت؟
در حقیقت حوادث و رویدادهای اخیر در مأرب و در جنوب یمن بر این امر دلالت دارند که کیفیت و کمیت شرایط بحران در یمن تغییر کرده و یا در حال تغییر و دگرگونی است؛ به عبارت بهتر اینکه تحلیل اوضاع و شرایط تحولات در یمن در احوالات کنونی، با تأکید بر مناطق بحران و مختصات های جغرافیایی معنا می گیرد. بطوریکه دیگر موضوع و مسئله اتحاد و ائتلاف آنگونه که تا پیش از این در سال های قبل منبعی برای تحلیل ها بود از این پس منافع و حفظ جایگاه ها و تحکیم و تثبیت آنها اولویت های تحلیلی را شکل خواهند داد.
