مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
اخیرا مطرح شده است که دولت آمریکا به هیاتی از عشائر عراقی وعده تجهیز تسلیحاتی آنان را درمقابله با گروه تکفیری – تروریستی داعش داده است. در همین راستا تشکیل نیروی 100 هزار نفری در استانهای الانبار،نینوا، صلاح الدین برای مقابله با داعش و همچنین حمایت ازاین مناطق پس از اخراج عناصر مسلح اعلام شده است. در همین بین برای بررسی این موضوع گفتگویی با دکتر هانی زاده داشته ایم:
واژگان کلیدی: تشکیل ارتش سنی ، عراق، ارتش عراق ، اقلیم سنی
مرکز بین المللی مطالعات صلح: تشکیل ارتش سنی در عراق از چه زمانی، مورد توجه قرار گرفت؟
تشکیل ارتش سنی در عراق نتیجه ی برخی از فشار کشورهای عرب منطقه به دولت عراق است. با توجه از یازده سالی که از بحران عراق می گذرد، بر اثر دخالت برخی کشورهای عرب منطقه، نوعی صف بندی بین سنی و شیعه به وجود آمد. لذا از آن جایی که ساختار جدید ارتش عراق، بر اساس شاکله های اکثریت است، شیعیان که در گذشته نقش چندانی در نیروهای مسلح عراق به خصوص در رده های بالای نظامی نداشتند. اما با سقوط صدام این فرصت را پیدا کردند که در نیروهای مسلح عراق نقشی ایفا کنند به همین دلیل نیروهای اهل سنت احساس کردند که به تدریج به حاشیه رانده می شوند، از آن جا که ارتش به عنوان پایگاه مهم سنی ها تلقی می شد و اغلب فرماندهان رده های بالا از مناطق سنی نشین از جمله موصل، الانبار، تکریت و صلاح الدین بوده است، در حقیقت اهل سنت، نیروهای مسلح را جزئی از پایگاه حضور سیاسی و نظامی خود می داند. یعنی اهل سنت ارتش را جزئی از خود می داند. به همین دلیل در هنگام رژیم صدام و حتی قبل از آن کم تر در میان شعیان درجات بالای ژنرالی وجود داشته است. البته حزب بعث در شکل گیری نیروهای مسلح نقش داشته است. اما شاکله میان رده ی بالای نظامی و ژنرال ها عمدتا از موصل که سنی هایی تقلیدی و سنتی هستند، شکل گرفت و به همین دلیل اکنون عقیده دارند یک ارتش جدید تحت عنوان ارتش ملی از گروه های سنی باشد. که بر اساس فدرالی و بر اساس اینکه اقالیم مختلفی از جمله سنی، شیعه و کردستان وجود داشته باشد. اینان هدفشان آن است که مثل کردها یک ارتش همچون پیش مرگه ها داشته باشند که بتوانند امنیت خود را به صورت بومی حفظ کنند. البته در پشت پرده، توطئه های زیادی نهفته شده است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: این تشکیل ارتش سنی چه ارتباطی با طرح اقلیم سنی نشین در عراق دارد؟
در حقیقت اهل سنت به این دلیل که حکومت در اختیار شیعه است؛ احساس آن ها این است که در ساختار قدرت باید ایفای نقش داشته باشند به همین دلیل ارتش سنی بهترین جایی است که می تواند یک پایگاه سیاسی، نظامی و امنیتی برای اهل سنت ایجاد کند. طرحی که اهل سنت ارائه دادند مبتنی بر تشکیل یک سری حکومت های فدرالی محلی است که به صورت محلی خود را اداره کنند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: نوع نگاه بازیگران داخلی شیعه عراق به تشکیل ارتش سنی چگونه است؟
مراجع عراق که به عنوان بازیگران اصلی و هدایت گر جامعه ی شیعه هستند تلاش می کنند که ارتشی مبتنی بر شایسته سالاری و بر اساس شاکله های دینی بدون توجه به نقش متمایز اهل سنت و شیعیان شکل بگیرد. یعنی ارتش باید مخلوطی از مجموعه ی اهل سنت، شیعه و حتی مسیحیان باشد که مجموعه ای از همه ی قبایل و اقوام باشد. حتی مراجع شیعه اصرار دارند که در میان ارتش نیروهای کردی هم حضور داشته باشند. اما طیف تند نیروهای سنی تلاش می کنند تا صف بندی خود را با شیعیان مشخص کنند و مانع و خطی بین خود و شیعه ایجاد کنند تا در آینده بتوانند به سمت تجزیه و شکل دهی یک نظام جدید خارج از تاثیر حوزه ی شیعیان باشد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: نگاه کردها به تشکیل این ارتش چگونه است؟
کردها خیلی به این مقوله وارد نمی شوند. یعنی برای پیش مرگه ها به عنوان نیروهای مسلح اقلیم کردستان مهم نیست که این ارتش شیعه باشد یا سنی. اما تجربه ثابت کرده که کرد ها یک نگاه مثبت تری به شیعیان به دلیل سابقه ی تاریخی و نقش مراجع تاریخ و منع رژیم های سابق در سرکوب کردها دارند. هرچند کردها در رژیم های قبلی آسیب جدی دیده اند. ولی نگاه کردها به شکل گیری یک ارتش بیشتر متمایل به شیعیان است تا سنی ها. گرچه اغلب سنی ها از لحاظ مذهبی وابسته ی سنی ها هستند اما به لحاظ سیاسی تمایل دارند چنین ارتشی شکل نگیرید تا بعدها دچار چالش جدی با سنی ها نشوند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: گروه های سنی به خصوص گروهای مختلف میانه رو، مذهبی و ملی گرا چه نگاهی به تشکیل ارتش صدهزار نفری در استان های سنی نشین دارند؟
بحرحال گروه های معتدل و میانه چه شیعه و چه سنی قصدشان آن است که ارتشی شکل نگیرد که بر اساس قومیت و مذهب باشد؛ بلکه این ارتش بر اساس شایستگی ملی باشد. و قوام یک ارتش به حضور همه ی گروه های مذهبی است. لذا گروه های معتدل درصدد شکل گیری ارتش برخاسته از اکثریت شیعه و یک ارتش جداگانه برخاسته از اهل سنت اند. الان چالش اصلی این است که سنی ها فشار می آورند که گروه های معتدل را قانع کنند تا با تشکیل یک ارتش سنی موافقت کنند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: گروه های ملی چه نگاهی به تشکیل این ارتش دارند؟
گروه های ملی که اعم از اهل سنت و شیعه هستند مخالف شکل گیری یک ارتشی است که مبتنی بر عقیده ی مذهبی و دینی است. اهداف این گروه ها هم آن است که یک ارتش ملی تشکیل شود و هر کسی شایستگی و توانایی بیشتری داشته باشد، در این ارتش حضوری فعال داشته باشد. به همین دلیل بخشی از سیاسیون معتدل و ملی گرا ها و حتی احزاب چپ مایل به تشکیل یک ارتش سنی نیستند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: بازیگران منطقه ای چه نگاهی به تشکیل این ارتش دارند؟
حتی در دوران نوری عبدالمالکی کشورهای چون یعنی عربستان، اردن، امارات و قطر و حتی ترکیه مایل بودند این ارتش تشکیل شود تا از طریق این ارتش به اهداف خود برسند. زیرا ارتشی که بیش تر آن از جمعیت شیعه باشد؛ قطعا تمایل کم تری به کشورهای عربی خواهد داشت. لذا این کشورها می خواهند ارتشی سنی تشکیل شود که هم برای دولت مرکزی مزاحمت ایجاد کند و هم برای جمهوری اسلامی مشکل آفرین باشد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: بازیگران بین المللی به تشکیل این ارتش چه نظری دارند؟
بازیگران بین المللی الان تابع اقلیت سنی هستند و تلاش آنهاست که این ارتش شکل بگیرد و ارتش ملی و ارتش شیعه ضعیف شود. آن ها از طریق نفوذ به ارتش سنی ها به اهداف خود برسند. زیرا الان فلسفه و نگاه سنی ها این است که حضور همه گروه ها به نفع سنی ها هست. همه کشورهای فرا منطقه ای بهتر از حضور یک ارتش شیعه است. یعنی ترجیح می دهند که آمریکا در منطقه حضور داشته باشد تا اینکه یک ارتش شیعه وجود داشته باشد. لذا نگاه آن ها نگاه طایفه ای و مذهبی است. لذا تلاششان این است که به موازات ارتش ملی ارتش سنی هم وجود داشته باشد. اما روسیه چنین نگاهی ندارد. روسیه به دنبال این هست که سلاح های خودش را بفروشد و ارتش سنی اگر تشکیل شود شاید در آینده بتواند از روسیه سلاح بخرد. نگاه روسیه به عراق و ارتش سنی عراق کاملا منفعت جویانه است. چین هم حساب مسائل منطقه ای می کند که نگاه واقع بینانه تری دارد؛ چین به بازیگران بزرگ منطقه ای یعنی ایران نگاه می کند. یعنی چین ملاحظات ایران را بیش تر از کشورهای دیگر در عراق می کند و لذا هدف چین آن است که از طریق ایران به بازارهای عراق راه یابد. اتحادیه اروپا هم تحت نظر آمریکا هست که نظرش این است که ارتش سنی و ارتش ملی به موازات هم وجود داشته باشند تا هر گاه اقتضا بکند، این دو ارتش را در مقابل هم قرار دهند و در جامعه ی عراق شکاف ایجاد کنند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: پیامدهای تشکیل این ارتش چیست؟
لذا تشکیل یک ارتش سنی می تواند این صف آرایی را تشدید کند و به سمت تجزیه حرکت کند. لذا این ارتش اگر شکل بگیرد می تواند در آینده برای مردم عراق و هم مردم منطقه مزاحمت هایی را ایجاد کند.تشکیل این ارتش صرفا به خاطر به حاشیه راندن ملی عراق و انجام کودتاهای بعدی است زیرا تجربه ی ژنرال های بعثی و سنی برای کودتا کاملا تجربه ی پخته ای است به همین دلیل فشار بر تشکیل یک ارتش سنی می تواند تقابل بین سنی و شیعه را تشدید کند.
