خريدهاي كلان تسليحاتي كشورهاي كشورهاي عربي خاورميانه
تلاش آمريكا براي تضعيف استراتژي دفاعي ” تهاجم محور” ايران
مازيار آقازاده
مرکز بین المللی مطالعات صلح IPSC
www.peace-ipsc.org
ايالات متحده آمريكا بسته اي تسليحاتي به ارزش 60 ميليارد دلار را براي تجهيز ارتش عربستان در 10 سال آينده در نظر گرفته است . رسانه هاي آمريكايي و منطقه اي در هفته دوم آگوست 2010 با انتشار گزارش هايي از خريدهاي كلان تسليحاتي عربستان به گوشه هايي از اقلام موجود در اين بسته اشاره كرده اند .
اين بسته نظامي شامل فروش 70 فروند بالگرد ” سيکورسکي UH-60 ” و 60 فروند بالگرد ” آپاچي لانگبو” آمريکا به ارزش حدود 30 ميليارد دلار و نيز فروش 84 فروند هواپيماي جنگنده اف 15 آمريكايي به ارزش تقريبي 30 ميليارد دلار است .
روزنامه بريتانيايي “فايننشال تايمز ” روز جمعه ( 20 آگوست 2010) با انتشار گزارشي در اين باره با اشاره به اينكه قرار داد فروش اين مقدار تسليحات آمريكايي به عربستان ، يكي از بزرگ‌ترين قراردادهاي تسليحاتي آمريكا با عربستان است ، به نقل از برخي منابع در كنگره آمريكا مي نويسد : ” مهم‌ترين عاملي كه سبب تصويب آن در كنگره مي‌شود، كاهش نسبي شدت موضع مخالف اسرائيل است؛ آنهم در زماني كه اسرائيل با عربستان سعودي بر تهديد احتمالي از جانب ايران متمركز شده‌اند. “
اين گزارش مي افزايد كه كه اين قرارداد احتمالا در چهار مرحله اجرا خواهد شد و در مرحله نخست جنگنده‌هاي اف15 تحويل عربستان مي شود در حالي كه بالگردها در سه مرحله بعدي و طبق رايزني‌هاي اوليه در كنگره، تحويل عربستان خواهند شد . “
با وجود اذعان به عدم مخالفت جدي اسراييل ، مقامات دولت تل آويو از اينكه آمريكا جنگنده هاي اف15 خود را با تجهيزات فوق مدرن تجهيز شده به عربستان بفروشند نگران هستند . روزنامه اسراييلي هاآرتص همزمان با انتشار گزارش هايي مبني بر فروش بسته 60 ميليارد دلاري تسليحاتي آمريكا به عربستان ، نگراني برخي محافل سياسي و نظامي اسراييل را بازتاب داده و نوشته است كه دولت تل آويو نگراني خود را از فروش هواپيماهاي مدرن اف 15 آمريكايي به عربستان به مقامات واشنگتن انتقال داده است .
اعلام خبر بسته تسليحاتي پيشنهادي آمريكا به عربستان در حالي منتشر شده است كه ايالات متحده همزمان علاوه بر عربستان به تجهيز نظامي ديگر كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس نيز اهتمام دارد .
وزارت دفاع آمريكا در 11 آگوست 2010 با ارسال نامه اي به كنگره از مجالس قانونگذاري آمريكا خواست تا نظر خود را درباره فروش 209 فروند موشك پاتريوت تقويت شده ( PAC-3 ( به كويت به ارزش 900 ميليون دلار اعلام كند . دولت کویت همچنین تمایل خود را به خرید هواپیمای رادارگریز اف 15 آمریکایی و 10 فروند هواپیمای سوخت رسان به جت های جنگنده اعلام کرده است .
پنتاگون همچنین در هفته اول آگوست 2010 از کنگره خواسته است تا مجوز فروش 18 فروند هواپیمای جنگی اف 16 را به عمان به ارزش 3 میلیارد و پانصد میلیون دلار صادر کند .
همچنين روزنامه جروزالم پست اسراییل در 16 آگوست 2010 خبر داد كه ايهود باراك وزير دفاع اسراييل درخواست خريد 20 فروند هواپیمای جنگنده اف35 آمریکایی را مورد تاييد قرار داده و در صورت موافقت واشنگتن با اين معامله نظامي اين هواپيماها از سال 2015 تا 2017 در اختيار نيروي هوايي اسراييل قرار خواهد گرفت . در صورت فروش اين هواپيماها به اسراييل ، دولت تل آويو پس از آمريكا دومين و تنها دارنده اين نوع هواپيماي پيشرفته آمريكايي خواهد بود .
فروش سيستم هاي جديد دفاع ضد موشكي و نيز هواپيماهاي جنگنده به كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس در شرايطي صورت مي گيرد كه در شرايط كنوني منطقه كه لااقل تنش لفظي بين تهران – واشنگتن در بالاترين حد خود قرار دارد ، عده اي از تحليلگران ، اقدام آمريكا در فروش سامانه هاي نظامي به كشورهاي عربي منطقه را بي ارتباط با تحولات يك ساله اخير در منطقه خليج فارس و افزايش تنش بين ايران و آمريكا نمي دانند .
به ويژه آنكه اگرسخنان هيلاري كلينتون وزير امور خارجه آمريكا در سفر منطقه اي فوريه سال جاري ميلادي به برخي كشورهاي عربي خليج فارس در نظر گرفته شود كه طي آن ، وزير خارجه آمريكا از لزوم گستردن ” چتر امنيت اتمي ” آمريكا بر كشورهاي منطقه به عنوان يكي از راهكارهاي مقابله با آنچه كه تهديد اتمي ايران خوانده است ، ذكر كرده بود . از سوي ديگر ديويد پترائوس فرمانده وقت نيروهاي آمريكايي در منطقه خاورميانه ، آسياي مركزي و شمال آفريقا (سنتكام ) در ژانويه سال جاري ميلادي طي سخناني از فروش سيستم هاي دفاع ضد موشكي ( پاتريوت) به 4 كشور عربي خليج فارس ( امارات ، قطر ، كويت و بحرين ) خبر داده بود .
برخي از ناظران با در كنار هم قرار دادن اين تحولات بر اين باورند كه ظاهرا واشنگتن همزمان با تشديد فشارهاي اقتصادي و تحريمي عليه ايران براي بازداشتن اين كشور از غني سازي اورانيوم ، در يك استراتژي مكمل در صدد كاستن از قابليت هاي توان نظامي و موشكي ايران است .
از نظر آمريكايي ها تجهيز كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس به سيستم هاي پيشرفته دفاع ضد هوايي و موشكي و نيز جنگنده هاي مدرن ، مي تواند از توان ضربه زني ايران به اين كشورها كاسته و استراتژي بازدارنده ايران را كه بر مبناي بازدارندگي به وسيله تقويت توان موشكي است ، كم اثر كند . برخي از تحليلگران نظامي غربي بر اين باورند كه استراتژي دفاعي ايران دو لايه دارد كه لايه اول آن بر مبناي ضربه زني به منافع مهاجمان به وسيله حملات موشكي به خارج از مرزها در صورت حمله هوايي و موشكي آمريكا و لايه دوم به صورت دفاع موزاييكي در درون مرزها در صورت حمله زميني دشمن خواهد بود .
از نظر تحليلگران نظامي آمريكايي ، كارايي اين استراتژي دفاعي ايران زماني كه توان دفاعي كشورهاي ميزبان نيروهاي آمريكايي درهمسايگي ايران تقويت شود ، كاسته خواهد شد و اين امر مي تواند در تقويت امنيت ملي آمريكا و متحدانش در منطقه موثر باشد .براي مثال توان نظامي ايران تا حدود زيادي بر مبناي شعاع عملياتي موشك هاي ميان برد و دوربرد ايران است و فروش سامانه هاي ضد موشكي به كشورهاي همسايه ايران ، مي تواند كارآيي تهديد آفريني موشك هاي ايران را در سطحي نسبي مهار كند .
علاوه بر اين دليل در تشريح دلايل فروش سلاح هاي آمريكايي به كشورهاي عربي منطقه مي توان موارد چند ديگري را بر شمرد :
1- نخستين جنبه فروش اين قبيل سلاح ها به كشورهاي عربي منطقه سودآوري سرشار آن و پس گرفتن دلارهاي نفتي داده شده به اين كشورها است . اين سياستي جديد نيست و واشنگتن در 30 سال گذشته صدها ميليارد دلار از كشورهاي عربي منطقه خليج فارس در اين قالب دريافت كرده است ، اما در شرايط بحران كنوني اقتصادي آمريكا جذب اين مقدار دلار به بدنه اقتصاد نيمه جان آمريكا بسيار غنيمت است . بنابراين نخستين جنبه اين قبيل معاملات ، سودآوري آن براي شركت هاي تسليحاتي و نيز دولت آمريكا است .
2- آمريكا نمي خواهد عرصه رقابت تسليحاتي در اين منطقه را به روسيه و چين بسپارد . عربستان سعودي در دو سال گذشته تمايل خود را براي خريد برخي اقلام نظامي ازروسيه و چين نشان داده است و در حالي كه كنگره آمريكا و لابي اسراييلي در آمريكا و نيز دولت تل آويو در قبال خريد برخي اقلام نظامي عربستان از آمريكا مخالفت ها و نگراني هايي ابراز داشته اند ، اما حاكمان سعودي در سپتامبر سال گذشته ميلادي (2009)با عقد قرار دادي نطامي به ارزش 2 ميليارد دلار با روسيه ( براي خريد سيستم دفاعضد هوايي اس 400 ، تانك و ديگر اقلام نظامي) اين پيام را به واشنگتن رساندند كه براي تامين نيازهاي دفاعي و نظامي شان منتظر چراغ سبز دولت آمريكا نخواهند ماند و مي توانند در اين زمينه سركيسه خود را به روي شركت هاي دولتي روسيه باز كنند . اين امر طبيعتا براي واشنگتن چندان مطلوب نيست تا نيازهاي دفاعي و نظامي متحدان خود در منطقه به دست روس ها و نيز چيني ها و يا برخي ديگراز كشورهاي اروپايي از جمله فرانسه و بريتانيا برآورده شود .
3- فروش سلاح هاي پيشرفته آمريكايي با توجه به ضعف بنيادين كشورهاي كوچك عربي منطقه در به كارگيري و مديريت اين قبيل سلاح ها زمينه حضور كارشناسان و نظاميان آمريكايي را در اين كشورها فراهم مي آورد و اين امر براي آمريكا كه خود را نيازمند حضور دايمي در منطقه مي داند ، مساله اي مهم محسوب مي شود . بسياري از سلاح هاي پيشرفته اي كه از سوي كشورهاي عربي منطقه خريداري شده يا مي شوند براي استفاده و راه اندازي نيازمند حضور نظاميان و كارشناسان آمريكايي و عقد قرار دادهايي مكمل براي نگهداري و استقرار نظاميان آمريكايي در اين كشورها است كه اين مساله علاوه بر سودزايي مضاعف براي آمريكايي ها زمينه حضور فيزيكي آنها در منطقه را بيش از پيش فراهم مي كند .
4- كشورهاي عربي منطقه در مسابقه تسليحاتي خود براي سال هاي بين 2010 تا 2020 طرح هاي بلند پروازنه اي دارند كه در اين راستا بنا به گزارش سال جاري موسسه بين المللي صلح استكهلم عربستان سعودي در نظر دارد در 5 سال آينده بودجه نظامي خود را به حدود 50 ميليارد دلار برساند . امارات و ديگر كشورهاي منطقه از جمله كويت و قطر نيز طرح هاي نظامي بلند پروازانه اي در دست اقدام دارند كه ارايه بسته هاي پيشنهادي تسليحاتي از سوي آمريكا به اين كشورها مي تواند بخش عمده اي از نيازهاي تسليحاتي اين كشورها را پاسخ دهد و بالمال بخش عمده اي از بودجه نظامي اين كشورها را به جيب شركت هاي تسليحاتي و دولت آمريكا سرازير كند .
