مرکز بین المللی مطالعات صلح-IPSC

افغانستان کشوری کوهستانی و از گذشته های دور دارای معادنی نظیر لعل و… بوده است ، اما با حمله شوروی به افغانستان توجه شوروی به کشف و شناسایی معادن افغانستان افزون شد و تلاشهایی مشترک صورت گرفت به طوری که منجر به کشف و  شناسایی منابعی هم چون گاز ،مس و… شد. بعد از آن  در دوران مجاهدین و طالبان عملا این روند  شناسایی و اکتشاف معادن  در این کشور نه تنها پیشرفتی نداشت بلکه در برخی قسمت ها نیز متوقف شد .در این بین بعد از سقوط طالبان این امر مورد توجه بیشتر  قرار گرفت و در سالهای اخیر نیز اکتشافها و معادنی گسترده دراین کشور مورد شناسایی ثبت و  حتی بهره برداری قرار گرفته است به طوری که برخی ارزش ذخایر معدنی افغانستان راحدود سه تریلیون دلار و حتی بیشتر اعلام نموده اند. در این حال با توجه به اهمیت مهم و بنیادین معادن و چشم  انداز معادن در افغانستان به گفتگویی با دکتر رضایی پرداخته ایم.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: گذشته معادن در افغانستان چگونه است؟

چنانکه میدانید افغانستان کشوریست کوهستانی ومحاط به خشکه درقلب آسیا ودارای موقعیت حساس جغرافیایی سیاسی واقتصادی  و به لحاظ کوهستانی بودنش دارایی ذخایر معدنی فراوان می باشد. اما ازاینکه این کشور در شمار کشور های توسعه نیافته جهان قرار دارد واز نظر استفاده از تکنولوژی استخراج معادن حتی در حال موجود در سطح نهایت پایین قرارد. بنابرین استخراج وبهره برداری از معادن درگذشته  بشیوه سنتی صورت گرفته که بازدهی چندانی نسبت به ظرفیت بلقوه در این بخش نداشته است، تنها از نیمه ای دوم سده بیستم استخراج ذغال سنگ و تولید سیمان و در بخش منابع نفت وگاز ، تولید و صادرات گاز بشکل معیاری آن از نظر فنی بعمل آمده است. البته استخراج  و قاچاق غیر قانونی و غیرفنی معادن در گذشته بوسیله افراد و گروه های خارج از کنترل وجود داشته است. در گذشته بنا بر نبود سرمایه کافی از منابع داخلی و سرمایه گذاری خارجی دولت ها نتوانسته اند کار موثری را در این راستا انجام دهند. 

مرکز بین المللی مطالعات صلح: میزان منابع معادن در افغانستان را بررسی کنید؟

طبق گزارشات اخبار انیپندد وسروی جیولوژی ایالات متحده امر یکا ارزش معادن افغانستان ۹۰۸٬۹۴۸٬۰۰۰٬۰۰۰دلار  و ارزش نفت و گاز افغانستان ۲۲۲٬۸۹۲٬۳۵۰٬۰۰۰ دلار، ارزش مجموعی آن ۱۱۳۱۸۴۰۳۵۰۰۰۰ دلار می باشد. افغانستان از لحاظ معادن غنی ودارای معادن گوناگون می باشد. تحقیقات زمین شناسی به اثبات رسانیده است که در افغانستان 400 نوع ماده و سنگ معدنی شاخته شده است. در  این اواخر گروهی از ناسای امریکا با وسایل اشعه  لیزر توانسته اند معادن عمق کوه ها و زمین های افغانستان را کشف و عکس برداری و تثبیت تقریبی نمایند. تا اکنون 286 معدن فلزات و 5 میدان گاز در شمال، نفت مایع و دیگر معدنیات کشف شده است. امید وارم تا درآینده این منابع ارشمند بصورت درست و دقیق تشخیص و مورد بره برداری در راستای توسعه کشور قرار گیرد.              

مرکز بین المللی مطالعات صلح: جایگاه جهانی معادن افغانستان و توانایی تولید داخلی و واردات و صادرات آن در چه وضعیتی قرار دارد؟

افغانستان با داشتن منابع معدنی گوناگون از جایگاه ویژه ای در سطح جهان برخوردار است. مثلا ذخایر مس افغانستان از ذخایر بزرگ جهان شمرده میشود و اگر مورد استفاده قرار گیرد، پس افغانستان در گروه کشورهاى بزرگ صادر کننده مس محسوب خواهد شد. ریاست زمین شناسی وزارت معادن افغانستان مى گوید که معادن مس در ٢۴٢ منطقۀ مختلف افغانستان وجود دارد که از جمله چهار معادن (عینک، بلخاب، شیدا و زرکشان) از معادن بزرگ به سطح کشور شمرده میشود. همچنان یک گروه زمین شناسان وزارت دفاع امریکا گفته است که اگر معادن مس افغانستان استخراج شود، پس این کشور جاگزین شیلى کشور بزرگ صادر کنندۀ مس در جهان خواهد شد. به اساس تخمین در حدود 68500 میلیون تن مس در افغانستان وجود دارد، همچنان ادارۀ زمین شناسی ایالات متحدۀ امریکا نشان داده است که معادن آهن، مس ، نیوبیم و سایر مواد هاى قیمتى از منابع گستردۀ معادن خوانده میشود. به اساس تخمین مذکور، تنها ارزش مس افغانستان بیشتر از ٢٧٣ میلیارد $273,998,000,000 دلار امریکایى خوانده شده است. در همین راستا مس عینک از همه ذخایر بزرگتر مس افغانستان است که ١٢ میلیون تن مس دارد و اکنون امور استخراج آن با شرکت چینى موسوم به ” ام سى سى” قرار داده شده و قرار است که این کمپنى بالاى این معدن در حدود هشت عشاریه دو میلیارد دلار امریکایى سرمایه گذارى نماید. با این حال وضعیت نامناسب سبب شده تا استخراج غیر قانونی ،غیرمعیاری و فنی معادن به ویژه سنگ های قیمتی به وسیله افراد وگروه های زورمند و مسلح ادامه داشته و در نخست به کشور پاکستان قاچاق شود و سپس به کشور های جهان صادر گردد. لاجورد افغانستان شهرت جهانی دارد و کمترین کشور های از این نعمت برخوردار استند.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: برنامه های دولت افغانستان در توسعه معادن در افغانستان چگونه است؟

البته دولت افغانستان اهمیت ونقش معادن را در توسعه اقتصادی واجتماعی بخوبی می داند. زیرا افغانستان باداشتن  معادن ومنابع زیر زمینی  ،مواد ها و نفت وگاز با ارزش نخمینی 1 تا 3 تریلیون دلار از ظرفیت بلقوه برای توسعه برخوردار است. دولت سعی دارد تا زمینه های استفاده کارا معادن را مساعد سازد.اما بنا بر ادامه جنگ و ناامنی وزیر ساخت های ضروری تا حال نتوانسته از این ظرفیت رایگان طبیعی استفاده مطلوب را بکند. 

مرکز بین المللی مطالعات صلح: چالش های سرمایه گذاری در معادن در افغانستان در چند سطح است؟

چالش های سرمایه گذاری در معادن افغانستان در سطح بالا قرار دارد . زیرا در موجودیت  جنگ وناامنی  نمی توان مصؤنیت سرمایه گذاری را تآمین نمودو از این رو سرمایه گذار خارجی کمتر حاضر اند که با قبول ریسک بلند وارد میدان شوند. سرمایه گذار داخلی هم بنابر نبود منابع وام دهند و اعتبار و نظام بیمه در کشور قادر نیست که وارد عمل شود.

بنابراین بزرگترین چالش سرمایه گذاری در معادن افغانستان را موجودیت فساد گسترده در کنار نبود امنیت و زیربنا ها تشکیل می دهد.

مرکز بین المللی مطالعات صلح: کشورهای همکار و سرمایه گذار در معادن در افغانستان کدامند و در چه حوزه هایی سرمایه گذاری کرده اند؟

تا کنون از کشور های که در بخش سرمایه گذاری در معادن همکار اند کشور چین وهند می باشند ،که شرکت چینى موسوم به ” ام سى سى” قرارداد استخراج  مس عینک  وشرکت دیگر چینی قرارداد استخراج نفت وگاز را در حوزه آمو دریا با دولت امضا نموده وشرکت هندی هم علاقمند قراداد در معدن آهن حاجیگک گردیده است. البته کشور های دیگری هم دلچسپی نشان داده اند،اما وضعیت پیچیده امنیتی سبب می شود که وارد کار عملی نگردند.

واژگان کلیدی: جایگاه جهانی معادن افغانستان، چشم  انداز ، معادن، افغانستان