احمد مرجانی نژاد
کارشناس توسعه روابط فرهنگی آسیا و اقیانوسیه
مرکز بین المللی مطالعات صلح –IPSC
پس از اعلام تصمیم دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، مبنی بر قطع مذاکرات صلح با طالبان ، علاوه بر حمایت های مالی اتحادیه اروپا، واشنگتن نیز با پرداخت کمک ۲۹ میلیون دلاری ، مصمم به برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در افغانستان ، قبل از استقرار صلح در این کشور شده است.
طی حمایت های مالی و فنی جامعه جهانی ، دولت های پساطالبان در افغانستان، توانستند چندین دور انتخابات را با هزینه ای بیش از یک میلیارد دلار برگزار کنند که از منظر آزاد ، سالم ،عادلانه بودن، با نقایص عدیده و عمده ای ، مواجه گردید. بر اساس تحقیقی که در سال ۲۰۱۴ .م، از سوی دانشگاه هاروارد امریکا و دانشگاه سیدنی استرالیا انجام شد، انتخابات افغانستان بعد از مصر و زامبیا در رده سوم بدترین انتخابات جهان ، معرفی شد. از معدود دفعاتی که کرسی قدرت به صورت نسبتا مسالمت آمیز در اختیار گروه ها و جریان های سیاسی در افغانستان قرار گرفت، مصوبات اجلاس 2001 بن ، انتقال کرسی قدرت به حامد کرزی بود. البته حامد کرزی، در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۰۹ .م، از سوی رقیب اش دکتر عبدالله عبدالله، به تقلب و سوءاستفاده از امکانات دولتی متهم گردید . دکترعبدالله از رفتن به مرحله نهایی انصراف داد و آقای کرزی بدون برگزاری مرحله دوم انتخابات، رییس جمهورافغانستان شد.
در انتخابات سال ۲۰۱۴ .م، ریاست جمهوری افغانستان ، در مبارزه نهایی دکتر عبدالله – اشرف غنی ، اغلب کاندیداها ، اشرف غنی را به تقلب در انتخابات متهم نمودند، اوضاع کشور به وخامت گرایید که سرانجام با وساطت و هدایت غرب به رهبری آمریکا ، حکومت مشترک بین هر دو نامزد پیشتاز ( عبدالله- اشرف غنی) بدون برنده نهایی، تشکیل گردید.
در انتخابات ریاست جمهوری سال جاری افغانستان ، تعداد ۱۸ تن کاندید شدند که مطرح ترین آنان عبارتند از: اشرف غنی، رییس جمهور- دکتر عبدالله ، رییس اجرایی- حنیف اتمر مشاور پیشین شورای امنیت ملی – گلبدین حکمتیار، رهبرحزب اسلامی . البته، عبداللطیف پدرام و احمدولی مسعود ، از آدرس شمال ، از جبهه متحد و حزب جمعیت ، کاندید شده اند ، در حالی که طرف اصلی هواداران حزب جمعیت اسلامی، تیم دکتر عبدالله است، رحمت الله نبیل و فرامرز تمنا ، نیز فقط در بین سیاستمداران و نسل جدید شناخته شده اند ، این قشر تا حال نتوانسته اند که در جامعه سنتی افغانستان جای پایی باز کنند. در دور قبلی انتخابات ریاست جمهوری افغانستان، آقای حکمتیار ،با تمام توان از قطب الدین هلال حمایت کرد لیکن قطب الدین ،نتوانست بیشتر از دویست هزار رای اخذ و کسب نماید.
مسلما، در اوضاع جاری افغانستان، کاندیداهایی که دارای ویژگی های : 1- حمایت خارجی( غرب) 2- بهره مندی از تمایلات قومی و اعتقادات دینی مردم ، باشند، رای بیشتری کسب خواهند کرد. اگر چه حزب جمیعت اسلامی – حزب وحدت اسلامی- حزب جنبش، به مثابه بانک های رای در افغانستان محسوب می گردند. اما ، احتمال دارد هیچیک از کاندیداهای مطرح ، در د.ور نخست مبارزات انتخاباتی سال جاری نتوانند نصاب 1+50 % کل آرا ء را کسب نمایند. البته احتمال دارد اشرف غنی، دکتر عبدالله، حنیف اتمر، بیشترین آراء را اخذ نمایند، و دو تن از این سه کاندیدا به دور دوم بروند و سپس یکی از آن ها رئیس جمهور شود.
اشرف غنی، رییس جمهورفعلی، کاندیدی جدی است، اگر چه در یارگیری های درونی موفق نبوده، لیکن هنوز هم به گونه ای حمایت کشورهای غربی را با خود دارد، بیشتر حامیان او از قوم پشتون ، اکثریت قومی در افغانستان، خواهند بود. و از طرفی دیگر تمام امکانات دولتی در اختیار او است، لذا او خواهد کوشید به هر نحو ممکن از آن استفاده انتخاباتی به نفع تیم خود کند. طی ماههای اخیر، تغییر اتی در بخش های امنیتی، حکومتی، بویژه سفارتخانه ها ، مشاهده شده است.
دکتر عبدالله، رییس اجرایی دولت وحدت ملی، یکی از کاندیدایی که مورد حمایت جبهه شمال، حزب جمعیت اسلامی است، وی در ابتدا توانست حزب جنبش ملی به رهبری ژنرال دوستم را در انتخابات پیش رو با خود هم سو کند، حزبی که اکثریت ازبک ها از آن پشتیبانی می کنند . دو حزب مذکور دارای جمعیت قابل توجه برای کسب رای هستند و در واقع نقش قابل ملاحظه ای در تعیین ریاست جمهوری کشور دارند.
حنیف اتمر، در آغاز تا حدودی در یارگیریهای انتخاباتی موفق بود و توانست رضایت حزب وحدت ملی به رهبری محمد محقق، همراه با تعدادی از سران جماعت ها را به دست آورد. حزب وحدت ملی در دورهای قبلی انتخابات یکپارچه بود و اکثریت مردم هزاره از این حزب به رهبری محمد محقق حمایت کردند، لیکن برخی از سران حزب جمعیت اسلامی که با محمد محقق از تیم محمدحنیف اتمر حمایت کردند، بعید به نظر می رسد که بتوانند برای آقای حنیف اتمر آرای قابل ملاحظه ای جمع آوری کنند، زیرا در افغانستان بیشتر مردم پیرو عقیده اسلامی و طرز تفکر قومی، مذهبی خاص خود هستند، طرفداران جمعیت اسلامی که دوران طولانی درگیر مسایل جهاد، مبارزه در برابر شوروی و ایدئولوژی احزاب کمونیستی خلق و پرچم بودند ، بعید است به آقای اتمر که سابقه خدمات دهی به احزاب کمونیستی در پرونده اش ثبت شده است،رای بدهند.
از سویی احتمال حضور و مشارکت گسترده مردم پشتون در جریان انتخابات ریاست جمهوری سال جاری ضعیف به نظر می رسد، زیرا: 1- مناطق شان نزدیک به مرز پاکستان است، تحت تحدید امنیتی ، تهدید طالبان، قرار دارند، 2- سنتی بودن شان، بی اعتقادی به ارزش های غربی( دموکراسی ، انتخابات و….) وضعیتی را فراهم ساخته است تا در انتخابات سال جاری مشارکت گسترده ای نداشته باشند.
طبق نظر سنجی های تیم های انتخاباتی احتمال می رود:
الف- در صورتی که اشرف غنی، همراه با دکتر عبدالله، به مرحله دوم راه یابند، به احتمال فراوان، آرای طرفداران حنیف اتمر ، به سوی دکتر عبدالله ، روانه خواهد شد. زیرا بیشتر کسانی که از حنیف اتمر پشتیبانی می کنند ، هواداران حزب وحدت اسلامی به رهبری محمد محقق و عده ای محدود هم هواداران جمعیت اسلامی تحت تاثیر عطامحمد نور، اسماعیل خان و محمد یونس قانونی ، هستند.
ب- اگر اشرف غنی و حنیف اتمر به دور دوم انتخابات راه یابند، احتمالا، هواداران جبهه شمال، حزب جمعیت اسلامی، جنبش اسلامی به رهبری ژنرال دوستم از حنیف اتمر پشتیبانی خواهند نمود، چرا که بر حسب حوادث نا مطلوب گذشته، حزب جمعیت اسلامی ، حزب وحدت و حزب جنبش ، هرگز با تیمی که اشرف غنی در رأس آن باشد کنار نخواهند آمد. قابل ذکر است که تیم انتخاباتی حنیف اتمر از درون پاشیده و محمد محقق به تیم دکتر عبدالله پیوسته است، گمانه زنی ها بر این است که جمعیت هایی که از آقای اتمر پشتیبانی نموده بودند، از تیم ثبات و همگرایی حمایت خواهند کرد وآرای خود را به نفع دکتر عبدالله به صندوق ها خواهند ریخت.
ملاحظه کارشناسی:
احتمال می رود ناآرامیهای شمال افغانستان، بسته بودن اکثر راههای مواصلاتی ، تا حدودی با مهندسی انتخابات مرتبط باشد، تیم های حکومت طی برنامه ریزی دقیق کوشیده اند تا مناطقی را که احتمال دارد از نظر رأی به نفعشان کمتر و یا بسیار ضعیف است را ناآرام سازند تا مردم نتوانند به طور مستقیم در انتخابات اشتراک کنند و برعکس مناطقی که به نفعشان رای خواهند داد را با تمام توان می کوشند آرام نگهدارند تا مردم بتوانند در روز انتخابات به نفعشان رای دهند. از منظر مخالفین حکومت ، بعید به نظر می رسد که انتخابات سال جاری شفاف برگزار شود. با توجه به سوابق نا مطلوب انتخابات ریاست جمهوری و نیز مجلسین در افغانستان ، در چهارمین دور انتخابات ریاست جمهوری افغانستان که قرار است ششم مهر ماه 1398، برگزار شود، برنده و بازنده، از روی شمارش آرای پاک تعیین نخواهد شد و سناریوی انتخابات های قبلی ،دوباره تکرار خواهد شد. علی رغم یارگیری های اصولی جناح « ثبات و همگرایی» به رهبری دکتر عبدالله ، شاید وی باز هم برنده انتخابات نگردد، دکتر عبدالله که تا کنون سه مرتبه، با تقلب و مهندسی انتخابات،حکومت را به حریفان واگذار کرده است، احتمال دارد این بار به معامله راضی نگردد وآغاز گر بلوایی جدید در افغانستان باشد.
جمع بندی:
با لحاظ تجاوزها و مداخله های دول خارجی در امور افغانستان طی نیم قرن اخیر که هم چنان ادامه دارد، و با توجه به عدم اجرای طرح های ملت و دولت سازی در این کشور، برگزاری انتخابات ، ظاهر فریبنده دموکراسی غربی را به صحنه خواهد کشاند که در تقابل با مردم سالاری است . در شرایطی که عدم استقرار امنیت و صلح پایدار ، فقر فرهنگی ، تضعیف علم و دانش، ناتوانی اقتصادی، لگد کوب شدن کرامت انسانی ، بر سرزمین محروم و مردم مستضعف افغانستان حاکم است، بازنده اصلی انتخابات مذکور باز هم مردم مسلمان افغانستان خواهند بود و همه کاندیدا ها نیز برنده و نماینده این باخت بزرگ هستند.
واژگان کلیدی: برنده ، بازندگان، چهارمین دور، انتخابات ،ریاست جمهوری، افغانستان
