مركز بين المللي مطالعات صلح – IPSC
دوره‌ی ریاست جمهوری آقای كرزاي در اواسط سال 2014 ميلادي به پایان می‌رسد در اين شرايط کميسيون مستقل انتخابات افغانستان 16 فروردين سال 1393 برابر با 5 اپریل 2014 را روز سومین دور انتخابات ریاست جمهوری افغانستان پس از طالبان اعلام نموده است. با اين حال هر چه به زمان انتخابات نزديك تر مي شويم رقابت ها بيشتر و احتمال كناره گيري و ائتلاف هاي نوين بيشتر مي گردد. براي بررسي بيشتر اين انتخابات در سال سرنوشت ساز افغانستان گفتگويي با محمد ابراهيم طاهريان سفير پيشين ايران در كابل داشته ايم:
واژگان كليدي: انتخابات رياست جمهوري افغانستان و گذار از قومي به فراقومي انتخابات رياست جمهوري افغانستان و گذار از قومي به فراقومي
مركز بين المللي مطالعات صلح: بزرگترین چالش فرا راه انتخابات از نگاه کمیسیون انتخابات موضوع تامین امنیت است. از نگاه بسياري هر چند راسموسن دبيركل ناتو از تأمين امنيت برگزاري انتخابات رياست جمهوري آينده افغانستان توسط نظاميان خارجي خبر داده و مقامات امنیتی از تامین امنیت اطمینان داده اند اما اگر نتوانند امنیت 50 درصد حوزه های رأی گيري را تامین و اقدامات عملی انجام دهند انتخابات با چالش عمده روبرو خواهد بود. اين چالش تا چه حدي واقعي است؟
همان گونه كه اشاره كرديد قرار است در نيمه فروردين انتخابات برگزار گردد. اما اتفاقي مهمي كه تاكنون رخ داده آن است كه افغانستان مرحله ديگري از تبادل قدرت از راه صندوق راي را تجربه ميكند اين امر اتفاق ميموني براي افغانستان و منطقه است. در واقع كرزاي چون دوبار در انتخابات شركت كرده نمي تواند در انتخابات كنوني شركت كند. يعني اين پروسه كه در حال عملياتي شدن در كشوري با مشكلات بسيار است، نوعي اتفاق خوب است. مطلب ديگري كه ميتوان در مورد آن سخن گفت هر چند روند تحولات در افغانستان ممكن است از خيلي از وقايع متاثر باشد، اما ميتوان اينگونه گفت كه جريان افراط همه ظرفيت هاي خود در افغانستان را به كارگرفته است و در حوزه سياسي و عملياتي رويكردهايي را مد نظر قرارداده تا مردم و نخبگان را از نامزد شدن و راي دادن منصرف كند. طبق قوانين و مقررات و ظوابطي كه در افغانستان وجود دارد راي دهندگان بايد از قبل ثبت نام و كارت راي دادن دريافت كنند در اين حال بخش قابل توجهي از كساني كه قادر به راي دادن هستند كارت را دريافت كرده اند. از سوي ديگر هم تعداد كساني كه خود را نامزد كرده اند در حدود يازده تيم هست. يعني سي و سي نفر وارد كارزار شده اند و مردم هم در صحنه حضور دارند .
مركز بين المللي مطالعات صلح: با وجود ترديد ها و گمان هاي چند ماهه اخير در داخل افغانستان آيا ارگ حكومتي يا تيم حاكم واقعا قصدي براي به تعويق انداختن انتخابات ندارد؟
همه شواهد و قرائن حكايت از آن دارد كه حاكميت در افغانستان و دولت بنا دارد كه انتخابات را برابر جدول تعيين شده انجام دهند. طبق شواهد تاكنون حاكميت دنبال انتقال قدرت از راه صندوق راي بوده است. يعني هر چند برخي نگراني ها ( كه تاكنون مطرح شده است) در مورد احترام به راي مردم وجود دارد اما همه سخن هايي كه منسوب به تصميم سازان در دولت است حكايت از آن دارد كه آنها راي مردم را محترم شمارند و نتيجه انتخابات نتيجه اي باشد كه مورد قبول باشد. چرا كه به دليل پيچيدگي هايي اوضاع افغانستان از نظر سياسي، امنيتي و فرهنگي و قومي اگر نتيجه انتخابات مورد قبول و تاييد اكثر راي دهندگان باشد اين امر ميتواند به وضعيت كمك كند. اما اگر به هر علتي چنين امري رخ ندهد مشكلات اضافه خواهد شد. بنابراين هر چند برخي از نامزدهاي مطرح تر از اينكه ممكن است انتخابات به ميزاني كه در قانون پيش بيني شده است شفاف نباشد و از اين امر ابراز نگراني كرده اند، اما تاكنون نشانه هايي از تعويق انتخابات وجود ندارد. حاكميت نيز تاكنون اعلام كرده است اين روند را برابر قانون مديريت مي كند. در واقع چالش مهم برخلاف آنچه كه گفته مي شود نگراني هاي امنيتي است و به نظر ميرسد پيشاپيش مردم افغانستان تصميم گرفته اند كه در انتخابات شركت كنند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: با توجه به وضعيت جغرافيايي در افغانستان و كوهستاني بودن شمال و مركز آيا سرما و نبود راه ها و امكانات نمي تواند در بين راهي دهندگان تاثير قابل توجه در سوق دادن راي ها به نامزد خاص از قوم خاص داشته باشد؟
گذشته از چالش سياسي در امر برگزاري انتخابات بايد به مسائل تكنيكي توجه كرد . هر امري ممكن انتخابات را با چالش هايي روبرو كند. در اين حال هم بايد توجه كرد كه زمستان امسال در افغانستان زمستان سختي نبوده است ولي طبيعي است كه از نظر تكنيكي مشكلاتي رخ دهد و حتي ممكن است موجب گردد انتخابات تغييراتي به خود ببيند. يعني هر چند طبق جدول انتخابات بايد در شانزده فرودين برگزار گردد، اما به هر علتي سرانجام در فصل بهار انتخابات انجام خواهد شد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: اگر به ليست نامزدهاي انتخاباتي توجه داشته باشيم آيا مي توان قائل به دستي بندي در بين نامزدهاي انتخابات بود؟
از نظر قومي تقريبا و تحقيقا اكثر قريب به اتفاق گروه ها نامزدها تنوع قومي را در ليست خود در نظر گرفته اند. مثلا نامزد ائتلاف ملي اگر خود از سوي پدر پشتون و از سوي مادر تاجيك است ولي نفر دوم يا معاون خود را شخصيتي پشتون و نفر سوم را يك شخصيت شيعه قرار داده است. بقيه نامزدها هم از نوعي تنوع قوميتي برخوردار هستند. يعني نوعي تنوع قومي و مذهبي را در هم نامزدها بويژه در بين سه يا چهار نامزد اصلي در انتخابات مي بينم و اين از نكات برجسته انتخابات اين دوره است .
مركز بين المللي مطالعات صلح: دولت كابل در سال پیش رو با دو برنامه مهم ملی يعني خروج نیروهای بین المللی از کشور و انتقال کلیه مسئولیت‌های امنیتی به نیروهای داخلی و انتخابات است. در اين حال با توجه به اخبار در مورد رايزني كرزاي با نامزدها براي تجميع نامزدها در برابر عبداله آيا كرزاي به دخالت در انتخابات دست مي زند؟
طبق اخباري كه تاكنون است هيچ نشانه اي ديده نشده است كه دولت يا رئيس دولت آشكارا از نامزدي اعلام پشتيباني كند. اگر چنين امري رخ دهد قاعدتا اعلام ميشد. يعني هر چند برخي از نامزدها در اين حوزه دغدغه هايي دارند، اما تاكنون چيزي رسمي مشخص نشده است يا در حد شبكه هاي غير رسمي و.. است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: «عبدالله عبدالله» از کاندیداهای مهم انتخابات ریاست جمهوری افغانستان با برگزاری تجمع بزرگی در کابل دولت و به ویژه مقامات کاخ ریاست جمهوری این کشور را به دخالت در روند انتخابات و سوء استفاده از امکانات دولتی به نفع کاندیداهای مشخص متهم کرد.اين رويكرد اپوزسيون با توجه به چه دلايلي صورت مي گيرد ؟
با توجه به استانداردهاي موجود در افغانستان آنچه در حال وقوع در جريان انتخابات است روندي خيلي غير طبيعي نيست. يعني در پروسه انتخابات هر نامزد مشكلاتي در سر راه خود دارند و داراي موضع گيريهاي هست اما به گونه كلي مي توان گفت پروسه اي كه اكنون طي شده است خيلي نزديك به آن چيزي است كه در قانون پيش بيني شده است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: اتحاد انتخاباتی افغانستان متشکل از 15 حزب نیرومند و تاثیرگذار سیاسی کشور بويژه اپوزسيون عبداله عبداله را معرفي كرده است است، اين اتحاد انتخاباتی بزرگترین نیروی سیاسی کشور بوده و با شخصیت های سیاسی تاثیرگذار صحبت ها، مذاکرات و تفاهماتی داشته و دارد. در اين حال مهمترين موانع پيروزي آقاي دكتر عبداله در انتخابات چيست؟
بر طبق نظر سنجي هايي كه تاكنون انجام شده است در واقع كانديد ائتلاف ملي بيشترين شانس را دارد. همين امر شايد يكي از دلايل است كه به اين تيم بيشترين حمله شده است است. بنا به اخبار حداقل در دو مورد به تيم هاي آقاي دكتر عبداله عبداله حمله شده است. يعني فشارهايي از نظر امنيتي بر تيم آقاي عبداله وجود است، اما به گونه كلي هم براي نامزد ائتلاف ملي و هم براي مجموع نامزدهاي مهمترين چالش چالش امنيت است. لذا جريان افراط در اين حوزه تلاش مي كند كه از هم ظرفيت هاي خود براي ضربه زدن به آن بهره گيرد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: در ضلع ديگر جبهه بنديهاي انتخاباتي افغانستان چهره هایی چون اشرف غنی احمدزی، زلماي رسول قرار دارند. در چه صورتي قيوم كزراي و با اين دو به ائتلافي در مقابل عبداله خواهند رسيد؟
تاكنون خبر علني از ائتلاف بين اين افراد و هيچ كدام از نامزدها شنيده نشده است، ولي اين پيش بيني وجود دارد كه با توجه به نزديك شدن به زمان انتخابات در 16 فروردين و همچنين وجود مهلت قانوني در اين راه برخي شخصيت ها و نامزدها حاضر در صحنه رقابت هاي رياست جمهوري يا از رقابت كناره گيري كنند و يا اينكه در ائتلاف هايي تازه به نفع نامزدهاي ديگر از رقابت كناره گيرند. يعني برخي از نامزدهاي داراي راي پايين با رايزني و دريافت امتيازاتي ممكن كناره گيري كنند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: منافع ايران در چه صورتي در انتخابات افغانستان قابل تامين خواهد بود؟
منافع جمهوري اسلامي ايران در جمهوري اسلامي افغانستان در دو محور امنيت و توسعه است. در واقع هر اتفاقي كه در افغانستان منجر به امنيت و يا منجر به توسعه گردد در راستاي منافع ايران است. لذا بايد گفت اگر انتخابات و محصول و نتيجه انتخابات يك اجماع در بين راي دهندگان ايجاد كند قطعا محصول و نتيجه آن انتخابات مي تواند در بهتر شدن اوضاع در افغانستان كمك كنند. چنانچه به ميزاني كه وضعيت در افغانستان بهتر گردد منافع جمهوي اسلاي ايران هم بهتر خواهد شد. لذا برگزاري انتخابات در موعد مقرر و برنده شدن يك نامزد مورد نظر مردم منافع جمهوري اسلامي ايران را برآورده ميكند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: جدا از مثلث (پشتون، تاجیک و هزاره) و تقسیم قدرت بر اساس رهبران جمعیت و قومیت، جريان هايي چون عبدالرشید دوستم با ادعای سه میلیون قرار دارند. در اين حال با توجه به پست معاونت اولي آقاي اشرف غني احمد زي آيا ميتوان پيش بيني كرد غني بتواند بخت دوم يا سوم مهم باشد ؟
من فكر مي كنم در انتخابات افغانستان از اين ادعا زياد صورت ميگيرد، اما به نظر ميرسد اگر ميزان نظر سنجي هايي كه صورت مي گيرد باشد بسياري از اين ادعاها درست باشد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: انتخابات پیش رو نخستین انتخاباتی است که تقریبا همه طیف‌های قومي و سیاسی، از تکنوکرات‌های غربی گرفته تا گروه‌های مجاهدین و نیز گروه‌های رادیکال‌تری مانند اعضای پیشین حزب اسلامی، نامزد انتخابات هستند و همین تنوع و نیز تعداد یازده نامزد، انتظار یک مبارزه انتخاباتی جدی تنگاتنگ و نفس‌گیر میان نامزدان را ایجاد کرده بود در اين بين آيا مي توان گفت انتخابات در افغانستان در حال گذار از قومي به فراقومي است؟
بله اينگونه است اتفاق مهمي در حال وقوع است آن است كه در روند اين امر انتقال قدرت از راه صندوق راي صورت ميگيرد و بعد هم تركيب تيم هاي انتخابات فراقومي است. اصولا هم قانون اساسي افغانستان هم توجه ويژه اي به اين امر كرده است. لذا بايد گفت افغانستان روز به روز مرحله اي از تمرين براي دمكراسي و اعتماد به راي مردم را پشت سر مي گذارد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: برخي چهره هاي مهم حزب اسلامي حكمتيار در افغانستان و خارج از افغانستان حمايت خود را از قطب الدين هلال اعلام كرده اند و از سويي هم آقاي هلال اعلام نموده است كه نامزد حكمتيار نمي باشد . گذشته از اين نيز برخي از حزب حزب اسلامي به رهبري ازغنديوال از عبداله حمايت كرده اند .در اين بين نگاه حزب اسلامي به انتخابات چيست؟
چالش در داخل حزب اسلامي موضوعي كاملا جدا است و تا قبل از آنكه مسائل داخل حزب مورد بررسي قرار نگيرد نمي توان نسبته به اظهار نظر و حتي رفتار برخي منسوب به حزب سخن گفت. يعني مجموعه اخباري كه به اين حزب منسوب ميگردد جداگانه است و مجموعه اخباري كه به رهبر اين حزب منسوب مي گردد از بخش ديگري است، اما با وجود تناقض ها مجموع جمع جبري اخبار مربوط به حزب و رهبري آن نشان دهنده تشويق به انتخابات و مشاركت در امر انتخابات است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: تفاوت اين رويكرد حزب اسلامي با طالبان چيست؟
جريان افراط به گونه كل مخالف برگزاري انتخابات است و مواضع نسبتا صريحي در اين مورد دارد.
در مناظره هاي عمده انجام شده بين نامزدهاي انتخابات در افغانستان مباحث مهمي مطرح شده است. در اين بين از نگاه افكار عمومي در افغانستان و رسانه هاي اين كشور چه نامزدهايي توانسته اند جايگاه مهمتري داشته باشد؟
برگزاري مناظره ها نشانه خوبي از رويكرد ميمون در افغانستان است و جواب هم روشن است. يعني اگر به نظر سنجي هاي داخل و بيرون افغانستان نظر داشته باشيم مشخص است نامزدها تاكنون داراي چه وضعيتي هستند.
متغير امنيت در رقابت هاي انتخابات تا چه حدي موثر است؟
اين متعير هر چند مهم است، اما تعيين كننده نيست چرا كه جريان افراط همه تلاش خود را انجام داده است تا مردم را از گرفتن كارت راي دادن منصرف كند. نامزدها هم قاعدتا حتما بايد اين ريسك را مي پذيرفتند كه نامزد شوند. اما با اين وجود نامزدهايي ريسك اين امر را پذيرفته اند و وارد شده و مردم هم انتخابات خواهند كرد.
شخصيت هاي مهم شيعه چون محقق و .. در تيم هاي مختلفي قرار گرفته اند اين امر چه تاثيري بر جايگاه شيعيان در آينده افغانستان مي گذارد؟
در واقع اينكه همه اقوام و گروه ها در موضوع انتخابات مشاركت دارند شيعه هم اينگونه اند. يعني همه نامزدها و گروه هاي انتخاباتي از نامزدي شيعه استفاده كرده اند. اين امر بيانگر آن است كه شيعيان مانند بقيه مذاهب در حال پيدا كردن جايگاه خود هستند و افغانستاني ها نيز اين انتخاب را كرده اند كه همه با هم اين امر را انجام دهند. در اين بين براي ما به عنوان ناظران خارجي مهمترين اصل اين است كه منافع ملي كشور ما (كه داراي هزار كيلومتر مرز با اين كشور هستيم) براورده شود.
اما بايد گفت افغانستان در حال گذر به سمتي است كه روز به روز مراجعه به انتخابات افكار عمومي جدي تر ميشود. لذا هر نوع ياركشي و دسته بندي در اين حوزه وجود دارد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: در چه صورتي ممكن است انتخابات در افغانستان به مرحله دوم كشيده شود؟
اگر كه طبق مقرارت و ضوابط و قوانين افغانستان راي نفر اول نتواند اكثريت را حائز شود اين انتخابات مي تواند به دور دوم كشيده شود . به دليل كثرت نامزدها يكي از احتمالات اين است كه انتخابات دو مرحله اي گردد ولي همه اين امور بستگي به نوع ائتلاف ها و يارگيري هايي است كه ممكن است صورت گيرد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: پيش بيني شما از حاضران در مرحله دوم چيست. آيا جدا از دكتر عبداله زلماي رسول در مرحله دوم قرار خواهد گرفت يا احمد زي؟
تكيلف اين امر نظر سنجي ها مخص كرده است و نسبتا مورد اتقاق نظر است. لذا يعني آقاي عبدالله يا نامزد ائتلاف ملي ممكن است در كنار احمد زي يا رسول به عنوان نفر دوم يا سوم وارد مرحله دوم شوند.
گفتگو از فرزاد رمضاني بونش
