محمد مودب
مرکر بین المللی مطالعات صلحIPSC
به دنبال موضع سرسختانه اروپا نسبت به سیاست های اسراییل در خصوص ادامه شهرک سازی، نقض حقوق بشر و روند صلح خاورمیانه، روابط آنها طی چند سال اخیر به بحرانی ترین مرحله خود رسیده است. از زماني كه «بنيامين نتانياهو» به عنوان نخست وزير و «آويگدور ليبرمن» به عنوان وزير امور خارجه اسرائيل انتخاب شده‌اند، روابط بين اسرائيل و اتحاديه اروپا بسيار به سردي گراييده است. طبق گفته لیبرمن، «جامعه جهانی در تلاش است به دلیل شکست‌هایش در حل و فصل درگیری‌های مختلف در جهان، از طریق اعمال فشار به منظور دستیابی به توافق صلح طی یکسال، به نوعی شکست‌هایش را جبران کند. اروپا در سال 1938 چکسلواکی را رها کرد تا آدولف هیتلر رهبر نازی‌های آلمان را راضی کند. اسراییل هرگز چکسلواکی سال 2010 نخواهد بود».
حکایت از این قرار بوده که 72 سال پیش در روز 30 سپتامبر سال 1938 میلادی «دالادیه» نخست وزیر فرانسه ، «چمبرلن» نخست وزیر بریتانیا و «موسولینی» نخست وزیر ایتالیا در شهر مونیخ آلمان توافق های مونیخ را با آدولف هیتلر ، صدراعظم آلمان نازی امضا كرده و كشور كوچك چكسلواكی را دو دستی و بدون چون وچرا به دیكتاتور نازی هدیه دادند. فرانسه در چارچوب یك پیمان، متحد چكسلواكی به شمار می آمد، اما به دلیل عدم آمادگی ارتش خود در مقابل ارتش مدرن آلمان، علاقه چندانی نداشت كه برای دفاع از حاكمیت چكسلواكی به سلاح متوسل شود. همچنین ، نویل چمبرلن ، نخست وزیر بریتانیا، تصور می كرد با نشان دادن نرمش در مقابل هیتلر می توان صلح را نجات داد.
ذکر چنین مقایسه ای از زبان مقامات اسرائیل بیانگر دو واقعیت اساسی و انکار ناپذیر است:
نخست اینکه اسرائیل موقعیت و جایگاه خود را به دلایل مختلف در میان کشورهای غربی به عنوان متحدین اصلی از دست داده و روز به روز روابط آنها رو به سردی گذاشته است. ادامه حیات در یکی از بحران خیزترین منطقه جهان برای رژیمی که موجودیت آن هر لحظه تهدید می شود، بدون حمایت غرب شاید این مقایسه را منطقی جلوه دهد.
دوم اینکه اختلافات درونی و ایجاد شکاف میان مقامات اسرائیل، عدم هماهنگی و آشفتگی را به عرصه سیاست خارجی نیز کشانده است. به بیانی سردي روابط اتحاديه اروپا و اسرائيل را در شرايط فعلي به آويگدور ليبرمن وزير امور خارجه اسرائيل نيز نسبت داده‌اند.
به طور کلی موضوع اختلاف میان اروپا و اسراییل، به چند حوزه مربوط می شود:
الف: سیاست های حقوق بشری اسرائیل
همانطور که می دانیم یکی از پدیده های تغییر در روابط اروپا و اسرائیل به صدور حکمی از سوی یک دادگاه در انگلیس در سال 2009 مبنی بر دستگیری لیونی وزیر امور خارجه اسرائیل به اتهام ارتکاب جنایتهای جنگی در غزه اشاره کرد .به طوری که این امر لیونی را به لغو سفر خود به انگلیس از ترس باز داشت مجبور کرد .
مورد دیگر به صدور حکم بازداشت برای هفت تن از رهبران سیاسی و نظامی اسرائیل بر می گردد که از سوی فرناندو اندراو قاضی اسپانیائی به اتهام ارتکاب جنایات جنگی اعلام شد و موارد متعددی از جمله؛ شکایت تعدادی از سازمانهای مدنی فرانسه به دادگاه جنایات بین الملل بر ضد رئیس و وزیر امور خارجه اسراییل و وزیر جنگ این رژیم بدلیل جنایتهای جنگی در غزه
شکایت تعدادی از شخصیتهای مدافع حقوق بشر و حقوقدانان درترکیه به اتهام ارتکاب نسل کشی و جنایت بر ضد بشریت در طی تجاوز به غزه و حمله به کشتی های طرفدار صلح. در پی این حادثه یک نماینده مجلس انگلیس، از حزب کارگر، در واکنش به جنایت اسرائیل در حمله به کشتی های کمک رسان برای مردم غزه، کشورهای اروپایی را دعوت به تعلیق روابط تجاری خود با اسرائیل کرد.
در پی پخش صحنه هائی از جنایات اسرائیل، دولت بلژیک قانونی تصویب کرد که به موجب آن صادرات اسلحه که باعث تقویب این رژیم می شود را منع کرد .
ب: مخالفت این کشورها با ادامه شهرک سازی:
اخيرا سفير اسرائيل در بلجیم به اظهارات دو نفر از نمايندگان اتحاديه اروپا انتقاد كرده بود. يكي از اين نمايندگان گفته بود كه تامين مالي شهرك‌سازي‌هاي اسرائيل از سوي ماليات دهندگان اروپايي صورت مي‌گيرد. يكي ديگر از نمايندگان اين اتحاديه نيز اظهار داشته بود كه به دليل آسيب ديدن اقتصاد مناطق فلسطيني‌نشين، ساكنان اين نواحي محتاج كمك‌هاي اتحاديه اروپا و همچنين ماليات‌دهندگان اروپايي هستند.
ج:حمایت اروپا از تشکیل کشور فلسطین :
وزير امور خارجه فرانسه اذعان نموده بود که گزينه تشکيل کشور فلسطين توسط شوراي امنيت سازمان ملل را نمي توان منتفي دانست. «برنارد کوشنر» به روزنامه فلسطینی «الایام» گفته است که فرانسه ترجیح می دهد در مورد راهکار دو کشور با اسراییل گفت و گو شود، اما در عین حال درخواست از شورای امنیت برای حل این اختلاف نیز یک احتمال باقی می ماند. همین طور در بخش دیگری از سخناش افزوده که: «مایلیم بتوانیم به زودی کشور فلسطین را در سازمان ملل پذیرا باشیم. این امید و آرزوی جامعه جهانی است و هرچقدر زودتر به وقوع بپیوندد، بهتر است.»
همچنین براساس اظهارات سولانا، شوراي امنيت سازمان ملل در صورتي كه اسرائيل و فلسطين در موعد مقرر بر سر توافقنامه صلح به توافق نرسند، به طور يكجانبه تشكيل يك كشور مستقل فلسطين را به رسميت خواهد شناخت. بعد از اظهارات سولانا، آويگدور ليبرمن وزير امور خارجه اسرائيل، بلافاصله در بيانيه‌اي بند‌هاي برنامه صلح را يادآور شد كه طی آن تنها وقتي كه فلسطين و اسرائيل در مورد مسائل و سوالات اساسي به توافق رسيدند، يك كشور مستقل فلسطيني به رسميت شناخته خواهد شد. ليبرمن نيز به طور مشخص با اظهاراتي چون «سولانا به پايان دوره تصدي‌گري خود نزديك است» و «سولانا با اين گونه اظهارات سعي در جلب توجه دارد.» در برابر اظهارات سولانا موضع‌گيري كرده بود.
نيكلا ساركوزي رئيس‌جمهور فرانسه، اخيرا از بنيامين نتانياهو نخست وزير اسرائيل درخواست كرده بود كه ليبرمن را اخراج كند و فرد ديگري چون تزيپي ليوني، وزير امور خارجه سابق را جايگزين وي نمايد تا از اين طريق شايد بتوان بار ديگر به بهبود روند صلح اميدوار شد. وزارت امور خارجه اسرائيل با واكنشي صريح، اظهارات فوق را مداخله در «استقلال اسرائيل» خوانده بود.
به هر ترتیب بحران اعتماد بین نتانیاهو و لیبرمن ناشی از بحرانهای انباشته شده بین دو طرف از زمان تشکیل کابینه نتانیاهو به این سو است. اخیرا نیز اختلاف ایندو در برخی حوزه ها کاملا علنی شده، از جمله؛
– انتخاب سفیر موقت رژیم صهیونیستی در سازمان ملل توسط وزیر خارجه بدون رضایت نتانیاهو؛ نتانیاهو از طریق مطبوعات متوجه شد که وزیر خارجه به طور یکجانبه یک سفیر موقت در سازمان ملل منصوب کرده، وی این اقدام را تقبیح کرد و غیر قابل قبول خواند. نخست وزیر ، انتصاب فردی برای این سمت را چند ماه به تاخیر انداخته بود و امید داشت که یک شخصیت عمومی ارشد را به جای میزون رئوون یک دیپلمات نسبتا ناشناس که لیبرمن انتخاب کرده، برگزیند.
– اختلاف بر سر لایحه تغییر مذهب؛ دیگر مورد اختلاف بین نتانیاهو و لیبرمن مناقشه بر سریک لایحه است که مقررات تغییر مذهب را ساده می‌کند. نتانیاهو تحت فشار گروههای یهودی آمریکایی، سعی کرده که مانع تصویب این لایحه شود اما لیبرمن و اعضای حزب وی در پارلمان معتقدند که ناکامی در تصویب این قانون به معنی نقض توافقات ائتلافی است.
– درخواست لیبرمن برای جدایی غزه در آستانه‌ی سفر نتانیاهو به مصر؛ طرح جدایی غزه که از سوی لیبرمن در آستانه‌ی سفر نتانیاهو به مصر مطرح شد، از دید قاهره یک بی احترامی است چرا که نه با نخست وزیر هماهنگ شده بود و نه تایید وی را کسب کرده بود.
– نتانیاهو در جریان جلسه بودجه از رفتار وزرای حزب «اسرائیل بیتنا»(اسرائيل خانه ما) به رهبري “آويگدور ليبرمن ” که توصیه‌هایی را از لیبرمن قبل از سفرش به قزاقستان دریافت کرده بودند، متعجب شد. این توصیه‌ها کاملا برخلاف بودجه‌ی مورد حمایت نتانیاهو و وزیر دارایی بود.
– دیدار بنیامین بن الیعازر با احمد داوود اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه که بدون اطلاع و هماهنگی لیبرمن صورت گرفت، موجب خشم وی شده بود.
بی اعتمادی و ناهماهنگی میان گروههای سیاسی اسرائیل، تردید نسبت به پیمانهای امنیتی، سردی روابط با کشورهای منطقه، انکار و تهدید موجودیت از سوی برخی کشورها، افزایش مزیت های روابط با اعراب برای اروپا و آمریکا، محکومیت از سوی مجامع حقوق بشری و …. اسرائیل را چه در داخل و چه در خارج در حالت تنگنا و بن بست سیاسی قرار داده است و برای برون رفت از این وضعیت دو راه بیشتر ندارد؛ نخست اینکه با اختلافات داخلی خود کنار آید و در مرحله دوم به این قاعده همیشگی در روابط بین الملل اعتقاد داشته باشد که «کشورها نه دوست دائمی و نه دشمن دائمی، بلکه منافع ملی دائمی دارند». لذا غرب همیشه در کنار اسرائیل نخواهد ایستاد کما اینکه فرانسه و انگلیس در کنار چکسلواکی 1938 نایستاد.
