مركز بين المللي مطالعات صلح – IPSC
هر چند در يك دهه گذشته به نسبت دهه هاي گذشته از جايگاه و منزلت ارتش و نظاميان در ساختار سياسي تركيه كاسته شده است، اما همچنان نيروهاي نظامي اين كشور وزن و پتانسيل مهمي دراين كشور دارند. در اين حال نيز در سالهاي گذشته با تغيير سياست خارجي تركيه و توجه به مناطق محور و پيرامون اين كشور بويژه خاورميانه در واقع بر بازيگري و توان تركيه براي ايفاي نقش هاي سياسي و ژئوپلتيك افزوده شده است. نقشي كه در حقيقت نيازمند پشتوانه نظامي خاصي نيز هست. گذشته از اين نيز بحران سوريه و احتمال درگيري اين كشور در اين بحران اين پرسش را فراروي بسياري قرارداده است كه توان نظامي تركيه به چه ميزاني است ؟ براي بررسي بيشتر اين توان و برنامه ها و اهداف نظامي اين كشور گفتگويي با دكتر حسبن علايي استاد دانشگاه و كارشناس مسائل دفاعي و استراتژيك انجام داده ايم:
واژگان كليدي: استراتژي دفاعي نظامي تركيه، ناوهواپيمابر، ارتش، تركيه و ناتو، مدرن سازی ارتش،بودجه نظامی تركیه
مركز بين المللي مطالعات صلح: با در نظر داشت كاهش قدرت نظاميان در تركيه در سالهاي گذشته و نقش حزب عدالت و توسعه در تدوين راهبردهيا دفاعي امنيت اين كشور آيا مي توان در راهبردهاي دفاعي و نظامي اين كشور نسبت به يك دهه گذشته تغيير چشم گيري ايجاد شده است؟
در سال های گذشته قدرت نظامیان ترکیه در سیاست داخلی این کشور و نیز تعیین دولتمردان و همچنین دخالت آنان در انتخابات کاهش یافته است اما این به مفهوم کاهش نقش ارتش در ترکیه و نیز جایگاه این کشور در پیمان های نظامی جهانی نیست. گرچه از قدیم، کشور ترکیه عضو پیمان نظامی ناتو بوده است و روابط نظامی نزدیکی با آمریکا داشته است و پایگاه اینجرلیک را در اختیار ارتش ایالات متحده قرار داده است، اما با روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه، همکاری های ترکیه با پیمان ناتو افزایش یافته است. ترکیه در چند سال گذشته راهبرد دفاعی خود را در گره خوردن با سیاست های ناتو در خاورمیانه تنظیم کرده است و سعی می کند تا تسهیل گر مأموریت های ناتو در خاورمیانه باشد و رضایت هرچه بیشتر آمریکا را جلب نماید.
مركز بين المللي مطالعات صلح: از نظر آمار و ارقام رتبه هايي همچون نهمين ارتش جهان، چهارمين قدرت برتر نظامي جهان توان نظامی رده ششم و.. در مورد تركيه گفته شده است در اين بين جايگاه نظامي تركيه در سطح منطقه و جهان را چگونه ارزيابي ميكنيد ؟
ارتش ترکیه در حال حاضر دارای نفرات و تسلیحات زیادی است و یکی از قدرت های نظامی مهم در خاورمیانه تلقی می شود. این ارتش حجیم علاوه بر همکاری با ارتش آمریکا دارای پیوندهای عمیقی نیز با ارتش اسرائیل است و معمولا سالی یک بار با قوای رژیم صهیونیستی مانور جنگی انجام می دهد. بعضی از تسلیحات ترکیه از جمله برخی از هواپیماهای بدون سرنشین این کشور ساخت اسرائیل است و رفت و آمد نظامیان ترکیه به اسرائیل و بالعکس به طور مرتب صورت می گیرد. بنابراین جایگاه نظامی ترکیه در همراهی با سیاست های نظامی آمریکا و ناتو قابل ارزیابی و محاسبه است. در وضعیت کنونی، ارتش ترکیه سعی دارد تا در تمام برنامه های ناتو به طور فعال شرکت کند. برای مثال به محض اشغال افغانستان توسط آمریکا، ارتش ترکیه بخشی از نیروهای خود را در قالب پیمان ناتو به این کشور اعزام کرد. همچنین با دخالت ناتو در لیبی، ارتش ترکیه هم بخشی از توان نظامی خود را به کمک نیروهای ناتو فرستاد و در سرنگونی قذافی شرکت کرد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: به نظر مي رسد مذاكرات طولاني مدت آنكارا با واشنگتن در زمينه هواپيماهاي جنگنده پيشرفته اف سي و پنج نيز به نتيجه رسيده است و برخي نيز از فروش ناو هواپيمابر توسط آمريكا به اين كشور خبر داده اند. در اين حال داشتن ناو هواپيمابر توسط تركيه چه تاثيري در توان نظامي و قدرت بازدارندگي اين كشور در منطقه خواهد گذاشت؟
ترکیه سعی می کند در قالب برنامه های نیابتی، بخشی از نیازمندی های سلطه جویی آمریکا در خاورمیانه را تأمین کند. بر همین اساس آمریکا با استفاده از ظرفیت های ترکیه بعضی از هواپیماهای جنگی را در این کشور مونتاژ می کند و ساخت تعدادی از قطعات هوایی را به ترکیه واگذار کرده است. قبلا هم آمریکا، هواپیماهای F-16را در این کشور مونتاژ می کرد و تا حدی هم اکنون نیز تعمیرات اساسی بعضی از انواع هواپیماهای جنگی در ترکیه انجام می شود. باید توجه داشت که داشتن ناو هواپیمابر دارای هزینه های زیادی است و بجز کشورهای دارای حق وتو در شورای امنیت سازمان ملل، سایر دولت ها از داشتن چنین تجهیزاتی برخوردار نبوده اند. بنابراین ناو هواپیمابر برای حکومت هایی مفید است که داعیه دار سلطه جهانی هستند و بعید است که ترکیه به این سمت حرکت کند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: در سال 2010 در لیسبون بسیاری از اعضای ناتو از خارج کردن بمبهاي هسته اي امريكا حمایت می‌کردند اما ترکیه به طور مخفیانه از باقی ماندن این تسلیحات در خاک خود حمایت كرد. در اين حال با توجه به اينكه ترکیه میزبان حدود 90 بمب هسته اي است. بمب هاي هسته اي ناتو چه نقشي در استراتژي دفاعي- امنيتي تركيه دارد؟
وجود بمب های هسته ای ناتو در ترکیه موجب باقی ماندن نیاز ناتو به ترکیه خواهد شد و این امر در تعمیق روابط ناتو با ترکیه موثر است. با چنین سیاستی ناتو مجبور است برای حفظ بمب های هسته ای از ثبات در ترکیه حمایت کند و به بقای دولت کمک نماید. از سوی دیگر ارتش ترکیه در همکاری با ناتو بر حفظ موقعیت خود می افزاید و به توسعه توان خود کمک می کند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: برخي منابع تركيه اي اعلام كرده اند تركيه سلاح‌های مختلفي را به ارزش 800 میلیون دلار در سال 2011 فروخته و از نظر مرکز پژوهشهای کنگره آمریکا در سال 2011، در زمینه صادرات اسلحه در رتبه هشتم قرار گرفته است و از اسرائیل و اسپانیا پیشی گرفته است. در اين راستا توان بومي و صنعتي تركيه در زمينه صنايع نظامي و صادرات آن چگونه است؟
صنایع نظامی در ترکیه فعالیت های گسترده و متنوعی انجام می دهند. یکی از راه های بقای صنعت نظامی عرضه محصولات آن به سایر کشورهاست زیرا معمولا ارتش یک کشور بازار بزرگی برای تداوم تولیدات نظامی محسوب نمی شود. به نظر می رسد که آمریکا بخشی از نیازمندی های تسلیحاتی کشورهای دوست خود را از طریق صنایع نظامی ترکیه انجام می دهد و به حجم بازار فروش تسلیحات این کشور می افزاید. البته با توجه به گران بودن تسلیحات نظامی، این حجم از صادرات میزان بالایی تلقی نمی شود، گرچه دارای اهمیت زیادی است و موجب جلوگیری از بیکاری کارکنان صنایع نظامی می شود.
مركز بين المللي مطالعات صلح: در دو سال گذشته با توجه به موضوع سامانه موشكي غرب در تركيه و همچنين اخيرا نصب سامانه پاتریوت در تركيه نوع همكاري هاي نظامي و مشاركت اين كشور با امريكا با چه مولفه هايي مورد بررسي شما قرار ميگرد ؟
ترکیه در جریان اختلاف آمریکا و روسیه بر سر استقرار سپر موشکی در چک و لهستان توانست فضای خود را در اختیار ناتو قرار دهد و با دور کردن موشک ها از مرزهای روسیه آنها را در نزدیکی مرزهای ایران مستقر کند و هم آمریکا و هم روسیه را از این همکاری خرسند نماید. اصولا یکی از سیاست های ترکیه از گذشته تا کنون بهره برداری از اختلاف بین کشورها جهت منافع دفاعی و اقتصادی است. ترکیه در زمان جنگ عراق با ایران بیشترین سود را از تجارت با هر دو کشور برد و هم اکنون نیز تحریم ها علیه ایران یک فرصت طلایی را برای ترکیه ایجاد کرده است تا هم سود اقتصادی ببرد و هم با طرفین دعوا تعاملات خود را حفظ کند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: نقش و پتانسيل نظامي تركيه در هر گونه حمله احتمالي نظامي ناتو به سوريه چگونه است؟
از ابتدای شروع بحران سوریه، دولت ترکیه به دنبال بهره برداری از این بحران و توسعه نفوذ خود در سوریه بوده است. ترکیه به دنبال سرنگونی بشار اسد و روی کار آوردن دولتی همسو با خود در سوریه است. هم اکنون ترکیه مهم ترین پایگاه مخالفین مسلح بشار اسد است و تمام افراد القاعده از سایر کشورها از طریق ترکیه به سوریه اعزام می شوند. ترکیه موافق دخالت نظامی آمریکا و ناتو در سوریه است و از هم اکنون با اجازه دادن به ناتو برای استقرار موشک های پاتریوت در نزدیکی مرزهای سوریه سعی می کند تا بسترهای لازم را برای دخالت احتمالی ناتو فراهم کند و یا حداقل شمیر جنگ را بر بالای سر بشار اسد نگاه دارد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: برخي برآوردها نشان ميدهد كه بودجه نظامی تركیه در سال 2011، 25 میلیارد دلار بوده است و برخي بر اين نظرند كه تركيه براي تبديل شدن به قدرتي جهاني گام هاي مهمي در عرصه نظامي برداشته است. در اين حال آينده راهبردها و اهداف اصلي نظامي و دفاعي اين كشور در سطح ملي و بين المللي چيست؟
ترکیه سعی می کند تا با همراهی هرچه بیشتر با سیاست های آمریکا و غرب، برنامه منطقه ای خود را در خاورمیانه جلو ببرد. ترکیه سعی دارد تا خود را به عنوان الگویی برای کشورهای عرب خاورمیانه مطرح کند تا خاطره دوران عثمانی را با رویکردی جدید زنده کند. بدیهی است که داشتن نقش سیاسی فعال در مسائل خاورمیانه بدون داشتن اقتصادی قوی و ارتش نیرومند امکان پذیر نیست. بنابراین ترکیه سعی می کند تا با مدرن سازی ارتش خود بتواند مأموریت های بیشتری را از ناتو دریافت نماید و در عملیات پیمان ناتو در خاورمیانه شرکت کند. با چنین سیاستی بخشی از هزینه های نظامی ترکیه از طریق ناتو تأمین خواهد شد. زیرا غرب ترکیه را پیمانکار خوبی برای کمک به اجرای سیاست های خود تلقی می کند که حاضر است در جهان اسلام واسطه مطمئنی برای غرب باشد.
گفتگو از: فرزاد رمضاني بونش
