مركز بين المللي مطالعات صلح – IPSC
كويت پس از تحولات بهار عربي و در يك سال گذشته نقشي ويژه در منطقه و نگاه به چالش های سیاسی منطقه داشته است. در اين راستا براي واكاوي بيشتر سياست خارجي اين پادشاهي كوچك در شوراي همكاري خليج فارس در رابطه با چالش های منطقه ای به گفتگويي با دكتر علی اصغر زرگر كارشناس در اين كشور پرداخته ايم: واژگان كليدي: کویت، سياست خارجي، ايران ، عربستان، امريكا
مركز بين المللي مطالعات صلح: با توجه به تحولات یک سال گذشته، رویکرد سیاست خارجی کویت نسبت به سیاست خارجی عربستان و بقیه مسائل منطقه ای چه بوده است؟
کویت در حال حاضر در جنگ قدرتی که در منطقه بین ایران و عربستان و ترکیه جریان داشت در حد و توانی نبوده است که بخواهد در این موضع دخالت کند. عربستان در این جنگ قدرت سعی در به اجرا گذاشتن برند سنی خود در منطقه و گسترش حدود خود در مناطق مختلف بوده است. در حالی که عربستان در حال حاضر وادار به عقب نشینی شده است و مجبور به استفاده از اهرمی به نام نفت گردیده است. کویت تنها توانسته است با عربستان همکاری کند. دلیل همکاری کویت شکنندگی داخلی آن است. بنابراین کویت قدرتی نیست که توانایی دخالت داشته باشد. اما کشورهایی مانند قطر و ترکیه توانسته اند تا حدودی در ائتلافی که علیه سوریه و تروریست ها انجام شد، مقداری دخالت کنند. اما کویت حالتی انتزاعی در سیاست خارجی داشته است. این موضوع یا به دلیل شکنندگی داخلی این کشور و یا به دلیل تجربه تلخی که از زمان صدام حسین داشته است، ناشی می شود. این امر برای کویت تجربه ای شده ست که بیشتر به امور داخلی و سرمایه گذاری در خارج از کشور بپردازد. بنابراین معمولا اعلامیه خاصی از سوی کویت به عنوان مثال برای طرفداری از کشوری یا به طرفداری از مرسیی یا علیه او اعلام نشده است. در حالی که کشورهای دیگری مثل ترکیه این کار را انجام داده اند. اگر چه کویت از موقعیت خاصی در خلیج فارس برخوردار است و در شورای همکاری خلیج فارس حضور دارد ولی در عین حال معمولا سعی نکرده است که همپای عربستان در مقابل بحرین جبهه گیری یا بخواهد مثل بحرین مذاکره یا این که پایگاه دریایی به انگلستان واگذار کند و یا موافقتنامه ای را امضا کند. بنابراین کویت سعی کرده که آرامش درونی خود را حفظ کند و سیاست بی طرفانه ای را در حوزه خلیج فارس اتخاذ کند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: اگر بخواهیم نگاهی به تحولات عراق و حضور داعش در منطقه بیندازیم، نگاه کویت به داعش و بحران در سوریه و عراق چه بوده است؟
بسیاری از کشورهای حوزه خلیج فارس معمولا نسبت به این موضوع جبهه گیری و اعلام موضع کرده اند که منابع آن در اینترنت موجود است. اما کویت بیشتر در پی این بوده است که از اهرم انسانی خودش جهت سرمایه گذاری و بهره برداری استفاده کند. کویت خود را در این مسائل خیلی درگیر نکرده است. به نظر من شاید بخشی از آن مربوط به شکنندگی درون کویت است و در واقع نخواسته است که این بلندپروازی را انجام دهد. موضوع دیگری که ممکن است وجود داشته باشد این است که کویت از سایر کشورهای دیگر به ایران نزدیک تر است و بنابراین سعی کرده است که توازنی را در منطقه حفظ بکند و ایران را تحریک نکند. چون کویت به مرکز بحران نزدیک است. اما عمق استراتژیک عربستان خیلی بیشتر از کویت است. بنابراین با توجه به نزدیک بودن کویت به کانون بحران و این که در همسایگی بحران قرار دارد سعی کرده است که حالت بی طرفانه خود را در این بحران حفظ کند که هیچ یک از دو طرف را تحریک نکند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: با توجه به مسئله سوریه و اخباری داشته ایم که سفارت سوریه در کویت در حال بازگشایی است، نگاه کنونی دولت کویت به مسئله سوریه و نسبت به مخالفان سوریه چیست؟
موضوع سوریه نسبت به یک سال پیش تغییر کلی کرده است. برای اکثریت اعراب، عربستان حکم برادر بزرگتر را داشته است. نظر آن ها این بود که اگر به صورت نیابتی هم از طرف آمریکا و کشورهای دیگر شده، بشار اسد باید برود و حکومت دیگری روی کار بیاید. شاید آن ها خودشان هم دلیل این کار را نمی دانستند که چه هدفی را از این کار پی گیری می کنند. زیرا حتی اگر فرض کنیم بشار اسد می رفت چه کسی قرار بود جای او را بگیرد؟ بعدها غربی ها این قضیه را فهمیدند. چون هر حکومتی هم به جای بشار اسد می آمد نمی توانست تمامیت از تمامیت ارضی سوریه و چشم بپوشد. بنابراین دوباره به طور خواسته یا ناخواسته چالش بزرگی بین سوریه و اسرائیل و سایر کشورها برقرار بود. ولی در عین حال نظر آن ها این بود که بشار اسد باید برود و جایش را به حکومت دیگری بدهد. لذا کویت هم نمی تواند از این موج جدا باشد و بنابراین همراه این موج حرکت کرده است.
در حال حاضر غربی ها از شش ماه پیش فهمیده اند که ممکن است به جای بشار اسد رژیم تندروی دیگری سر کار بیاید. نظر من این است که غربی ها از ابتدا می خواستند که افراد تندرویی را در خاورمیانه چه در سوریه و چه در عراق جمع و سپس این ها را در همین جا دفن کنند و بعد هم یک رژیم ضعیف مانند رژیم سوریه و عراق باقی ماند که در این صورت خطری متوجه اسرائیل نیست و به راحتی می توانستند با این رژیم ها کنار بیایند. در عین حال این کشورها با توجه به جهت گیری کلی که به سمت غرب دارند با توجه به مواضع غرب حرکت می کنند کما این که در ترکیه علی رغم این که از بازرگانی با سوریه سود بسیاری به دست می آورد که این امر در شرایطی می تواند اتفاق بیفتد که در سوریه آرامش حکمفرما باشد، اما بیشتر کنفرانس های ضد سوریه در ترکیه تشکیل می شود که علت آن همگرایی و همکاری بین ترکیه و غرب است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: در شرایط کنونی نگاه کویت به سوریه چیست؟
نگاه کویت به سوریه از نگاه سایر اعراب به منطقه جدا نیست. ما باید نسبت به این کشورها دید واقع گرایانه ای را داشته باشیم. درست است که این کشورها مستقل و عضو سازمان ملل متحد هستند، اما کشورهایی هستند که اهرم های قدرتمند اقتصادی دارند اما نمی توانند سیاست و اهدف مستقل خارجی داشته باشند. این کشورها بیشتر اهداف نیابتی دارند. بنابراین اگر بخواهند کاملا جدا شوند و حالت مستقلی را پیش بگیرند ممکن است برایشان مشکل آفرین باشد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: نگاه کویت به همگرایی نظامی در چارچوب شورای همکاری خلیج فارس چیست؟
این موضوع از قبل هم وجود داشته و تازگی ندارد. این کشورها به دنبال یک فرماندهی واحد از نظر نظامی هستندو به دنبال یک فرماندهی و ستاد مشترک واحد هستند. این موضوع از قبل در قالب یک نیروی واکنش سریع وجود داشته منتهی جز در مورد بحرین نتوانسته است کاری بکنند. در آغاز بیداری اسلامی بحرین به صورت قانونی از عربستان درخواست کرد که به بحرین نیروهای امنیتی بفرستد تا نظام بحرین را حفظ کند.لذا با اجازه دولت بحرین و با دعوت دولت بحرین دخالت انجام گرفت. در حال حاضر نظر این شورا این است که باید یک فرماندهی واحد ایجاد کنند که این همکاری واحد دو شکل دارد که یا علیه ایران است و یا صرفا علیه داعش و نیروهای داعش است. اما ممکن است علیه هر دو باشد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: رویکرد کویت به مسئله عراق چیست؟
باید منتظر تحولات در منطقه باشیم. اگر فرض کنیم در عراق نیروهای دولتی بر داعش مسلط شوند و در سوریه هم بشار اسد بتواند تسلط خودش را دوباره بر کشور ایجاد کند و همین طور در صنعا و یمن و لبنان هم وضعیت به همین صورتی که هست حفظ شود، هلال شیعه که قبلا از ایجاد آن ترس داشتند از اردن گرفته تا خلیج فارس ایجاد شده و به واقعیت پیوسته است. حتی غرب و خود عراقی های فراری که معمولا با غرب هستند هم به این قضیه دامن زده اند. بنابراین بایستی یک سیاست دفاعی واحد را چه علیه نیروهای داعشی یا تروریست ها و چه علیه قدرت منطقه ای قدرتمندی که توانسته این هلال شیعه را ایجاد کند و از شیعه های عربستان حمایت کند، در منطقه داشته باشند. شیعه های عربستان تا دو سال پیش یعنی قبل از بیداری اسلامی اسمی نداشتند و جز در مکه و مدینه و جاهای دیگری از این قبیل. اما امروزه این شیعه ها مدعی هستند و عربستان مجبور است به حرف آن ها گوش دهد و یک سری تمهیداتی به وجود بیاورد و از نظر دفاعی خودشان را منسجم تر کنند.
