دکترهرمیداس باوند
کارشناس مسائل بین المللی
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
علل و چرایی تمدید مذاکرات هسته ای
مسئله خواست و درخواست های غرب از ابتدا در بیانیه ی مشترک مشخص بود.خواسته های آنها ناظر به پروسه غنی کردن اورانیوم بخصوص 20 درصد بود. آنها معتقد بودند میزان 20 درصد غنی شده کاهش یابد و تبدیل به اکسید شوند یا بخشی از آن برای استفاده در دانشگاه قرار گیرند و میزان غنی کردن اورانیوم در آینده هم بین 3 تا 5 درصد صورت گیرد . در مورد سانتر یفیوژهایی که کاربرد و کارایی از حدود 10 هزار سانتریفیوژ کاهش یابد .البته تعداد سانتر یفیوژها بیش از 20 هزار بود ولی آن تعدادی که استفاده کاربردی داشت حدود 9 هزار سانتریفیوژ بوده است. در مورد آب سنگین اراک، که احتمال تولید پلوتونیوم بود باید کاهش قابل توجهی پیدا می کرد. نکته دیگر این است که ایران ملحق به پروتکول گردد و آژانس مجاز باشد در هر زمان و مکانی که لازم بداند برای شفافیت بازرسی هایی را انجام دهد. در این حال تا میزانی که در بیانیه مشترک، از ایران خواسته بودند ایران انجام داد و آژانس اعلام موافقت هم کرد و بنابراین اساس عمده مذاکرات بوده که قرار بود . در واقع در توافق جامع و کامل در حدود 60 درصد پیشرفت وجود داشت ولی هنوز مسائلی اساسی در پرانتز نگه داشته شده است. دو جریان در این میان ، آزادی عمل را از لحاظ تعدیل مواضع اولیه برای میل به سازش، مانع شده بود .یکی موضع بسیار افراطی کنگره امریکا است که شدیدا تحت تاثیر لابی اسرائیل است و فشارهایی به رئیس جمهور وارد کردند. دیگری هم موضع اصولگرایان در داخل ایران است و معتقدند امتیازاتی که ممکن است ایران دهد از لحظ قانون خلاف مصالح و منافع ایران است و به اشکال مختلف ، انتقاد یا در زمینه های مختلف نوعی کارشکنی میکردند. این موضع افراطی در ایران و در امریکا دو طرف را مجبور کرد که با ملاحظه قدم بردارند. آقای روحانی هم مجبور بود که به امتیاز دادن به طرف مقابل متهم نشود. لذا سبب شد که نتواند در زمان پیش بینی شده به نتیجه مطلوب دسترسی پیدا کند.
واژگان کلیدی: چشم انداز دست یابی ایران به توافق هسته ای؛ چالش های دست یابی ایران به توافق هسته ای، توافق هسته ای، ایران ، توافق هسته ای؛
موضع بازیگران منطقه بین المللی نسبت به تمدید مذاکرات
در آمریکا جناح های افراطی که در کنگره امریکا متمرکز هستند (متاسفانه فقط جمهوری خواه ها نیستند دموکرات ها هم هستند) شرایطی را مطرح کرده اند که در مذاکرات رعایت شود . مسئله حقوق بشر ، مسئله عدم حمایت از تروریسم بین المللی و قطع نامه های شورای امنیت و سیستم موشکی مخصوصا موشک های دور برد که در حاشیه ی موضوع بودند ولی گهگاهی از حاشیه به مرکز رانده می شوند و مطرح میشود. نکته دیگر مشکلات بین غرب و روسیه است. روسیه ای که قبلادر قطع نامه های شورای حکام و شورای امنیت هم سوی با غرب بود.الان مایل است آن همسویی که قبلا با غرب داشت را به شکلی تغییر دهد و ممکن است گهگاهی این تغییر رویه به ضرر ایران هم تمام شود. بنابراین عدم حضور وزرای خارجه روسیه و چین نمودی از این است که روسیه سعی کند تا جایی که میتواند همسویی با غرب را تغییر دهد. من فکر میکنم هر رویدادی که سبب شود که امکان بهبود رابطه ایران و امریکا را متوقف کند مسکو را خوشحال اند میکند .بعضی نمایندگان اتحادیه اروپا هم مثل فرانسه همواره که خط و مشی نسبتا متفاوتی از امریکاییها در پیش میگیرد که آن هم به نوبه خود مقداری اخلال ایجاد میکند. البته رویه فرانسه به امریکا ملحق میشود .
چشم انداز و چالش های عمده دست یابی ایران به توافق هسته ای در 4 ماه آینده
توافق چه از لحاظ سیاسی و چه از جهت اقتصادی برای کشورهای عضو اتحادیه اروپا و تا حدودی برای خود امریکا ضروری است چنانچه با و جود اینکه مدت مسئولیت خانم اشتون به عنوان سیاست خارجه اتحادیه ی اروپا به پایان میرسد تصمیم گرفته شده ایشان تا روز آخر مذاکرت با ایران ،که 4 ماه دیگر 20 ام دسامبر در نظر گرفته شده است حضور داشته باشد .این دال بر این است که واقعا آنها میخواهنداین مسئله، به نحوی فیصله پیدا کند. بنابراین از لحاظ اقتصادی ، سیاسی و هم رویدادهای منطقه و ترس از پیامدهای بعدی آن ایجاب میکند که این مسئله به نتیجه مطلوبی منتهی شود. از طرفی هم دولت اوباما مورد انتقادهای شدیدی قرار گرفته که در رابطه با بسیاری از رویدادها چون سوریه و مسائلی عراق و مسائل اوکراین موضع نسبتا ملایمی داشته است. بنابراین برای اوباما مسئله مهمی است که دراین زمینه یک دستاوردی داشته باشد .چون از دیدگاه قوه مجریه امریکا ، برای میل به یک توافق مطلوب و مورد قبول طرفین شرایط نسبتا کافی وجود دارد .بنابراین من فکر نمیکنم تاخیر مذاکرات دال بر این باشدکه بخصوص از امریکا و اتحادیه اروپا سعی کنند مذاکرات به نوعی شکست منتهی شود بلکه برعکس قصد ونیت آنها این است که از جهت مصالح و منافع خود به نتیجه مطلوبی منتهی رسد.
چالش ها مذاکرات شامل چالشها ی خیلی روشن و مستقیم و غیر مستقیم است .حوادث منطقه ممکن است از جهاتی رویدادها و فرآیند آن ، روابط ایران و آمریکا را نزدیک کند یا بالعکس تحولات دیگری پدیدار شود و علائمی ایجاد کند که ممکن است خدشه وارد کند. این عوامل حاشیه ای هم ،چه منطقه ای چه فرامنطقه ای هم به نوبه ی خود میتواند اثر مثبت یا منفی داشته باشد. اسرائیل با نفوذ در کنگره امریکا تبدیل به جناح راست گرا یا افراطی شده است . اسرائیل به طور کلی اصلا با دسترسی به تکنولوژی هسته ای ایران مخالف است و بر این نظرند که همانگونه لیبی، به کلی تسلیحات هسته ای خود را کنار گذاشت ایران هم همان رویه را در پیش گرفت . در حالی که امریکاییها بارها گفته اند که ما این حق ایران را، برای مقاصد صلجویانه تایید میکنیم ولی باید شفافیت بیشتری برای رفع نگرانی های جامعه بین المللی باشد.
چالش دیگر از درون ایران است . گروههای اصولگرایان بیشتر پیرامون منافع جناحی تا منافع حیاتی مملکت فکر میکنند . گذشته از این کشور های عربی و کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس و اخیرا هم احتمالا روسیه ( که ممکن است غیر مستقیم به این جناح ملحق شود).از هرگونه رویدادی که مشکلات ایران و غرب به خصوص ایران و امریکا پایان یابد و یا زمینه ای برای بهبودروابط ایران و امریکا شود رویگردانند. با این حال من براین باورم که امریکا و یا5 بعلاوه 1بخصوص امریکا و اتحادیه اروپا هردو تلاش میکنند واقعا این چالش به ترتیب مطلوبی حل وفصل شود.
