چالشها و چشم انداز سیاست خارجی مصر -بخش پایانی

By ipsc

اسفند 24, 1401

اشتراک

فاطمه خادم شیرازی

پژوهشگر و مدرس دانشگاه

مرکز بین المللی مطالعات صلحIPSC-

-سیاست اقتصاد خارجی مصر

رئیس جمهور السیسی از زمانی که به قدرت رسیده است برای اصلاحات اقتصادی و سیاسی تلاش کرده است، که هسته اصلی آن چشم انداز 2030 مصر است. در سال 2020، قاهره بالاترین نرخ رشد تولید ناخالص داخلی را در خاورمیانه و شمال آفریقا به دست آورد . با این حال، طبق برآورد بانک جهانی، تولید ناخالص داخلی این کشور در سال مالی 2020-2021 به دلیل همه‌گیری و به ویژه افزایش مجدد موارد کووید-19 ا2.3 درصد کاهش یافت.(20)

شش سال از زمانی که صندوق بین المللی پول (IMF) اولین برنامه وام خود را در مصر به ریاست عبدالفتاح السیسی آغاز کرد، می گذرد. در این میان، صندوق بین المللی پول دومین برنامه وام را آغاز کرد و اکنون در آستانه آغاز برنامه سوم است.

رژیم مصر چندین سال گذشته را با استفاده از دسترسی گسترده کشور به اعتبار برای تأمین مالی مجموعه وسیعی از پروژه‌های بزرگ و پروژه‌های زیربنایی ضعیف که اغلب مستقیماً با شرکت‌های متعلق به رژیم، به‌ویژه شرکت‌های متعلق به ارتش قرارداد بسته می‌شد، سپری کرد. بنابراین، دولت مصر با مقدار ناپایداری از بدهی مواجه شده است که پرداخت سود به تنهایی به طور منظم حدود نیمی از درآمد دولت را مصرف می کند. در همین حال، شرکت‌های تحت مالکیت رژیم عموماً از مالیات شرکت‌ها، مالیات بر ارزش افزوده (VAT) و گمرک معاف بودند و دولت را از منابع بسیار مورد نیاز درآمد محروم می‌کرد.

در واقع، این پیوند به قدری آشکار و برای سلامت مالی دولت مضر بود که برنامه جدید صندوق بین‌المللی پول محدودیت‌های خاصی را برای شروع پروژه‌های جدید توسط دولت دارد. در مدت زمانی که صندوق بین المللی پول شروع به واکنش جدی به این مسائل آشکار کرد، رژیم بدهی خارجی مصر را بیش از 100 میلیارد دلار افزایش داد. (21)

از طرفی دیگر اثر سیاست پولی فدرال رزرو بر بازار سرمایه در سال 2022 ، مصر شاهد خروج حدود 20 میلیارد دلار سرمایه خارجی بود. شاهکاری که بر ارزش پوند آن در برابر دلار فشار آورد و آن را تقریباً به نصف کاهش داد. این منجر به انباشت 12 میلیارد دلار عقب ماندگی تجاری در بنادر مصر تا دسامبر 2022 شد.

در همین حال، در میان بدهی خارجی نزدیک به 170 میلیارد دلار، تورم دو رقمی شده و کسری مزمن تراز پرداخت، مصر از نظر ساختاری برای تحمل شوک های جهانی ناتوان شد. این کشور شاهد افزایش بدهی خارجی خود به 35 درصد تولید ناخالص داخلی بود که باعث شد شکاف مالی به 20 میلیارد دلار برسد. عربستان ،امارات و قطر از شورای همکاری خلیج فارس به مصر کمک مالی کردند.

به همین دلیل در اوایل سال 2023، صندوق بین‌المللی پول قراردادی به ارزش 3 میلیارد دلار با دولت منعقد کرد که 14 میلیارد دلار منابع مالی اضافی را از موسسات چندجانبه و صندوق‌های دولتی شورای همکاری خلیج فارس باز کرد تا بخش بزرگی از شکاف ارز خارجی سالانه را پر کند. اگرچه مقدار قابل توجهی به طور متوسط 6 میلیارد دلار در سال هنوز از سرمایه گذاری های پرتفوی (سبد سهام)تامین نشده است.

با ورود صندوق بین المللی پول، دولت مصر با برنامه اصلاحات ساختاری موافقت کرد که مستلزم یک رژیم نرخ ارز منعطف است، که در آن پوند مصر قرار است در محدوده روزانه در برابر دلار آمریکا معامله شود و هزینه های دولت را منطقی کند، به ویژه در پروژه هایی که نیاز به ارز خارجی دارند. (22)

-چالش های بزرگ در سیاست خارجی مصر

چالش بزرگ سد رنسانس اتیوپی: با پر شدن سد، گزینه های نظامی مصر اکنون محدود شده است. قاهره موقعیت چانه زنی خود را از دست داده است و باید با وجود دائمی این سد که امنیت آب مصر را تهدید می کند، حساب باز کند.

روابط با غرب : پس از سال 2013، دولت مصر از تهدیدهای دوگانه مهاجرت غیرقانونی و تروریسم برای عادی سازی و گسترش روابط با اروپا و ایالات متحده (ایالات متحده) استفاده کرده است.

جاه طلبی های محدود شده توسط اقتصاد: در حالی که مصر تا حدی نفوذ خود را به دست آورده است، چالش های اقتصادی داخلی همچنان مانع از توانایی مصر برای ایفای نقش منطقه ای بزرگتر می شود. (23)

لیبی یک چالش بزرگ: لیبی یک چالش کلیدی سیاست خارجی و امنیتی برای مصر بوده است. علاوه بر جناح‌های متخاصم اصلی، حضور گروه‌های خشونت‌آمیز در لیبی، مانند دولت اسلامی عراق و سوریه (داعش) و القاعده، نگرانی‌هایی را در مصر نسبت به احتمال سرریز به خاک این کشور افزایش مصر را در قبال لیبی شکل داد، نگرانی هایی که بین بازیگران منطقه ای و بین المللی مانند امارات و فرانسه مشترک است.(24)

در همین چارچوب است که مصر قویاً از خلیفه حفتر و ارتش ملی لیبی (LNA) بر سر دولت وفاق ملی (GNA) حمایت کرد. مصر با توجه به حمایت آشکارش از یک طرف درگیری، دیگر نمی‌توانست خود را به عنوان یک داور بی‌طرف در لیبی معرفی کند. علاوه بر این، غیرقابل اعتماد بودن و غیرقابل پیش بینی بودن حفتر، و همچنین نقض فزاینده حقوق بشر، برای مصر به طور فزاینده ای چالش برانگیز بود. (25)

-چالش قدرت با ترکیه: پس از سال‌ها تنش روابط بین مصر و ترکیه ، در مراسم افتتاحیه جام جهانی فوتبال ۲۰۲۲ در قطر السیسی و اردوغان بر عمق روابط تاریخی بین دو دولت و ملت تاکید کردند. (26)

یکی از چالش های مهم مصر، جنگ قدرت با ترکیه برای خنثی کردن برخی از رقابت‌های رو به رشد در دریای مدیترانه است. در واقع، مناقشه لیبی و مناقشات مدیترانه شرقی عمیقاً به هم مرتبط هستند و بدون حل این دو سؤال نمی توان یک تنش زدایی منطقه ای را که به راه حل دیپلماتیک منتهی می شود، ترویج داد.

پس از نشست قاهره در سال 2021، هیچ نشست جدیدی در سطح عالی بین دو کشور برگزار نشده و هیچ نشست دیگری در آینده نزدیک پیش بینی نشده است. علاوه بر این، در اواخر اوت 2022، ترکیه تصمیم گرفت سفیر جدیدی را در قاهره برای پر کردن پست دیپلماتیکی که نزدیک به 9 سال خالی مانده بود، منصوب کند، اما هیچ بازخوردی از مصر دریافت نکرد.

بنابراین، چه چیزی مانع از پیشبرد عادی سازی بین مصر و ترکیه می شود؟ آنچه واضح است این است که هر دو بازیگر بی اعتمادی متقابل دارند ،اگرچه روابط اقتصادی دوجانبه همچنان رو به رشد است. اما منافع متضاد ژئوپلیتیک مصر و ترکیه هم چنان تلاش‌های گفت وگوی آنها را محدود می‌کند.(27)

تهدید تغییرات آب و هوایی: مصر، همراه با بقیه منطقه، در معرض تهدید شدید تغییرات آب و هوایی قرار دارد.این منطقه پر استرس ترین منطقه آب در جهان است. پیش‌بینی می‌شود در صورتی که میانگین دمای جهانی ۲ درجه افزایش یابد، بارندگی ۲۰ تا ۴۰ درصد کاهش می‌یابد، زمانی که در نظر بگیریم تقریباً ۷۰ درصد کشاورزی منطقه از دیم است، پیش‌بینی بسیار بدی است. آفریقا که کمتر از 3 درصد در انتشار گازهای گلخانه ای در جهان نقش دارد، بیشترین آسیب را خواهد دید، زیرا شاهد تشدید تنش آبی و خطراتی مانند خشکسالی و سیل های ویرانگر است.

کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا دارای بالاترین پتانسیل‌های انرژی بادی و خورشیدی در جهان هستند. با این حال،اگر چه بیش از 40 کشور آفریقایی برنامه‌های آب و هوایی ملی خود را بازنگری کرده‌اند و تعهدات خود را نسبت به سازگاری و کاهش آب و هوا افزایش داده‌اند. اما هنوز یک چالش بزرگ محسوب می شود.(28)

-چشم انداز

مصر صرف نظر از هر گونه تحولی، مایل است رابطه با ایران را به عنوان یک کارت استراتژیک در دستان خود در روابط خود با کشورهای منطقه حفظ کند، به ویژه که خود را به عنوان یک نیروی عربی در برابر تهدید ایران معرفی می کند.

علاوه بر این، بیشتر نگرانی های مصر در رابطه با تهران، نگرانی های امنیتی مربوط به نقش ایران در غزه، روابط آن با اخوان المسلمین و ارتباط آن با امنیت دریای سرخ است. به نظر می رسد همه این ها موضوعاتی هستند که می توانند در چارچوب امنیتی و اطلاعاتی بدون نیاز فوری به اقدامات اساسی در سطح سیاسی هماهنگ شوند.(29)

در حالی که به نظر می رسد همه چیز برای بهبودی آماده است، چشم انداز بلندمدت ممکن است پایداری نداشته باشد. دولت مصر باید برنامه های خود را برای تغییر چرخ دنده ها به سمت یک اقتصاد عملیاتی واقعی که قادر به مقاومت در برابر شوک ها و مقابله با هرگونه چالش جهانی باشد، تسریع بخشد.

واژگان کلیدی: بازیگران, اثر گذار ,سیاست خارجی ,مصر , ایران , فاطمه خادم شیرازی, چالشها,چشم انداز