فاطمه خادم شیرازی
پژوهشگر و مدرس دانشگاه
مرکز بین المللی مطالعات صلح-IPSC
در 14 ماه مه، ترکیه انتخاباتی را برگزار خواهد کرد که به عنوان مهم ترین انتخابات جهان در سال 2023 شناخته شده است . این انتخابات می‌تواند نتیجه‌بخش‌ترین انتخابات دهه گذشته باشد که پیامدهای بزرگی برای مسیر داخلی این کشور، همسایگی آن و توازن قدرت جهانی خواهد داشت. رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه برای اولین بار در دو دهه حکومت خود با چالشی واقعی در قالب اکثریت ضد اردوغان و بلوک اپوزیسیون متحد مواجه شده است.
در فضایی به شدت قطبی، شهروندان ترکیه برای بیان نظرات خود در مورد موضوعاتی از سیاست های اقتصادی بحث برانگیز اردوغان تا مسائل منطقه ای و واکنش کُند دولت به زلزله ویرانگر 6 فوریه رای خواهند داد. لذا بحث مهم تحلیل گران سیاسی این است که آیا مردم به اردوغان ادامه می دهند یا به ائتلاف اپوزیسیون، با وعده بازگشت به حاکمیت قانون و نظام پارلمانی؟و در این انتخابات چالش های مهم داخلی و خارجی که ممکن است پیروزی اردوغان را به خطر اندازد کدام است؟
– چالش داخلی انتخاباتی اردوغان
اردوغان در انتخابات دو هفته آینده با جدی‌ترین چالش در برابر حکومت ۲۰ ساله‌اش در بحبوحه خشم رأی‌دهندگان از مدیریت او در اقتصاد مواجه است.رای دهندگان ترکیه سال ها است که دو قطبی شده اند، تعداد فزاینده ای از ترک ها او را به دلیل امتناع غیرمعمول او از افزایش نرخ بهره، مقصر افزایش تورم می دانند. نرخ تورم رسمی فقط بالای 50 درصد است، اما دانشگاهیان می گویند که در واقع بالاتر از 100 درصد است.پس از زلزله‌های دوقلوی فاجعه‌بار ترکیه ، او و حزب حاکمش به‌خاطر سوء مدیریت تلاش‌های جستجو و نجات و همچنین ناتوانی در انطباق شیوه‌های ساخت‌وساز در سال‌های قبل به طور گسترده مورد انتقاد قرار گرفتند.(1)
واضح‌ترین چالش برای انتخاب مجدد اردوغان، واکنش نادرست او به زلزله‌هایی است که ترکیه و سوریه را در ماه فوریه لرزاند، که جان بیش از 45000 نفر را گرفت و حدود دو میلیون نفر را در ده استان آواره کرد. حساب‌های پخش شده از طریق رسانه‌های اجتماعی حکایت از بی‌کفایتی شدید دولت، از تأخیر در تلاش‌های نجات و کمک به مناطق آسیب‌دیده گرفته تا سوء استفاده از منابع موجود تا ناتوانی در فرونشاندن ناآرامی‌ها و برقراری نظم عمومی دارد. بسیاری از شهروندان ترکیه نیز تحکیم قدرت اردوغان و سیاست‌های پوپولیستی را مقصر می‌دانند که اجازه می‌دهد ساخت‌وسازهای نامرغوب بدون کنترل رشد کند. در حالی که رئیس جمهور ممکن است بتواند از کنترل خود بر رسانه ها و مخارج دولتی برای مهار پیامدهای سیاسی فوری استفاده کند، آسیب به اعتبار او به عنوان یک دست ثابت در حال حاضر وارد شده است.
دومین و شاید مهم‌تر چالش حاکمیت اردوغان، یک بلوک اصلی اپوزیسیون است که برای اولین بار در قرن پشت سر یک نامزد مشترک ریاست‌جمهوری، رهبر حزب جمهوری‌خواه خلق کمال قلیچداراوغلو متحد شده است. قلیچداراوغلو با تثبیت بسیاری از مخالفان جنجالی ترکیه در زیر چتر اتحاد ملت، که متشکل از احزاب سوسیال دموکرات، راست میانه، جناح راست و اسلام گرا است، هم زمان با حمایت گسترده ، همه را شگفت زده کرده است.(2)
حزب عدالت و توسعه اردوغان ریشه در اسلام سیاسی دارد، اما او با حزب ملی‌گرای افراطی MHP متحد شده است.کیلیچداراوغلو، رقیب اردوغان به عنوان یک کاندیدای وحدت برای شش حزب مخالف مبارزه می کند، از حزب چپ میانه خود و حزب ملی گرای خوب گرفته تا چهار گروه کوچکتر، که شامل دو متحد سابق اردوغان است که یکی از آنها یکی از بنیانگذاران حزب است.
قلیچداراوغلو همچنین از حمایت صریح دومین حزب بزرگ اپوزیسیون ترکیه، HDP طرفدار کردها برخوردار است، که یکی از رهبران آن انتخابات را “مهم ترین انتخابات در تاریخ ترکیه” توصیف کرده است.به دلیل یک پرونده قضایی مبنی بر ارتباط با ستیزه جویان کرد، این حزب تحت عنوان حزب دیگری به نام چپ سبز در انتخابات پارلمان شرکت می کند و نامزد خود را برای ریاست جمهوری معرفی نمی کند.
اتحاد ملت او، که به عنوان جدول شش نیز شناخته می شود، در تمایل خود برای بازگرداندن ترکیه از سیستم ریاست جمهوری ایجاد شده در دوران آقای اردوغان به سیستمی تحت رهبری پارلمان متحد هستند. برای تغییر این سیستم، آنها باید 400 نماینده از 600 نماینده ترکیه یا 360 نماینده پارلمان را برای ارائه پیشنهاد به همه پرسی برنده شوند.
رهبران پنج عضو دیگر ائتلاف موافقت کرده اند که نقش معاون رئیس جمهور را بر عهده بگیرند. آقای اردوغان قبلاً دو دوره به عنوان رئیس جمهور خدمت کرده است، بنابراین به نظر می رسد سومین دوره برخلاف قوانین قانون اساسی ترکیه است.(3)
اگر قلیچداراوغلو انتخاب شود، اولین رئیس جمهور خواهد بود که با چنین مأموریتی وارد قدرت می شود. این واقعیت که شش حزب سیاسی ، که از جنبش‌هایی که خطوط ایدئولوژیک آنها در گذشته منجر به دوقطبی شدن شده است، پدید آمده‌اند، اکنون برنامه‌ای مشترک برای اجرای اصول عدالت و دموکراسی طراحی کرده‌اند، برای دستیابی به اجماع اجتماعی بسیار مهم است. این وضعیت همچنین می تواند به عنوان تضمینی برای وعده آشتی تلقی شود.(4)
یک چیز واضح است: در طول 20 سالی که اردوغان در قدرت بوده، ثروت سیاسی اردوغان هرگز از این وضعیت متزلزل‌تر نبوده است.(5) یکی از چالش های داخلی دیگر ،افزایش هزینه های غذا، انرژی، دارو و سایر اقلام ضروری، استاندارد زندگی اکثریت 85 میلیون نفری ترکیه را در سال های اخیر به هم ریخته است. بسیاری از ترک ها در حال کاهش مصرف گوشت، ماهی، الکل و حتی سبزیجات هستند. برخی دیگر مشاغل دوم و سوم را انتخاب می کنند یا به دنبال راهی برای ترک کشور هستند. (6)
– چالش خارجی انتخاباتی اردوغان
نتیجه انتخابات نه تنها برای ترکیه – که در چهارراه اروپا و خاورمیانه قرار دارد و خانه 85 میلیون نفر از جمله تقریبا 4 میلیون پناهنده است – بلکه برای برخی از مهم ترین مسائل جهانی امروز اهمیت دارد. اردوغان تلاش سوئد برای پیوستن به ناتو را به گروگان اهداف سیاسی خود و ایجاد روابط نزدیک تر با روسیه، تا جایی که ایالات متحده ترکیه را از برنامه دریافت جنگنده های F-35 اخراج کرد. قلیچداراوغلو می گوید که روابط خود را با ایالات متحده، ناتو و اتحادیه اروپا بازسازی خواهد کرد تا ترکیه را دوباره به بخشی از جهان متمدن تبدیل کند.
در این انتخابات، اردوغان رقیب خود را به عنوان “اسب تروای امپریالیست ها” در واشنگتن و لندن ترسیم کرد و بارها ادعا کرد که قلیچدار اوغلو با PKK مرتبط است، یک گروه شبه نظامی که برای یک کشور جداگانه برای بیش از 10 میلیون کرد در ترکیه می جنگد. گروهی که هم آمریکا و هم ترکیه آن را یک سازمان تروریستی می دانند.
«مسأله کردی» مدت هاست که پر از مشکلات است. از سال 2015، دولت اردوغان حملات زمینی و هوایی علیه نیروهای کرد در همسایگی سوریه و عراق انجام می دهد ، در حالی که هزاران عضو را زندانی کرده و تلاش می کند حزب دموکراتیک خلق ها (HDP) طرفدار کردها را در ترکیه ممنوع کند.بزرگترین مزیت قلیچداراوغلو این است او بسیاری از اپوزیسیون متخاصم – از ناسیونالیست‌های ترک گرفته تا کردها – را در پشت یک نامزد واحد متحد کرده است.(7)
سوء استفاده از منابع این کشور باعث شده است که آنکارا برای اکثر نیازهای انرژی خود به مسکو متکی باشد و برای کربن زدایی اقتصاد خود در کنار اروپا آمادگی نداشته باشد.(8) چالش مهم خارجی اردوغان در انتخابات بزرگترین بلوک خارج از ترکیه در آلمان است، جایی که بیش از 1.5 میلیون نفر واجد شرایط رای دادن هستند که آنها را به صدای مهمی در شکل دادن به آینده کشور تبدیل می کند. امسال، آنها در 16 ایستگاه در سراسر آلمان رای می‌دهند که سه مورد بیشتر از سال 2018 است.با این حال، برلین درخواست آنکارا برای داشتن 10 شعبه رای دیگر را رد کرده است که احتمالاً مانع از حضور رای دهندگان می شود. خصومت با ترک هایی که از اردوغان حمایت عمومی می کنند می تواند عواقبی در آلمان داشته باشد. در چند دهه گذشته، حزب عدالت و توسعه تلاش، زمان و هزینه قابل توجهی را صرف ایجاد شبکه ای از سازمان ها کرده است تا از فرصت های اقتصادی و سیاسی دیاسپورا استفاده کند. (9)
محبوبیت اردوغان در ترکیه ممکن است مشکوک باشد. اما در جهان عرب او محبوب ترین رهبر است. آنها یک “مرد قدرتمند مسلمان” را در او می بینند. مسلمانان عرب ممکن است چنین واکنشی داشته باشند، زیرا از زندگی طولانی مدت تحت حاکمان دست نشانده مستبد خسته شده اند. اما این بار ترکیه واقعاً به یک رهبر کارآمد نیاز دارد. اقتصاد در حال حاضر در خطر است.
با توجه به مشکلات اقتصادی، مردم ترکیه دیگر حاضر به حمایت از پناهجویان سوری که در 12 سال گذشته از آنها حمایت کرده اند، نیستند.
اردوغان از طریق درام‌ها و فیلم‌های پرطرفدار، رسانه‌ها و نهادهای مطیع، تصویر خود را به‌عنوان یک «سلطان» مدرن که شایسته احیای شکوه دیرینه عثمانی است، به دقت ساخته است.
اردوغان با ایستادن بر این نگرش، توانسته خود را به سوریه، لیبی و آذربایجان تحمیل کند. او در طول سال ها به گروه های مختلفی در قاره های مختلف جهان کمک کرد. او پنج عضو دائمی شورای امنیت سازمان ملل را با این جمله که «جهان بزرگتر از پنج است» به تمسخر گرفت.(10)
چالش خارجی دیگر اردوغان ،دیدار میان قلیچدار اوغلو و سفیر آمریکا در آنکارا، که اردوغان را خشمگین کرد و اردوغان آن را مداخله ای در انتخابات دانست و متعهد شد که درها را به روی فرستاده ایالات متحده ببندد. رئیس جمهور خشمگین به رای دهندگان گفت: ما باید در این انتخابات به ایالات متحده درسی بدهیم.
پس از حمله روسیه به اوکراین، ترکیه خود را به عنوان یک واسطه معرفی کرد. این کشور همچنان به ارسال تسلیحات – به ویژه پهپادهای بایراکتار – به اوکراین ادامه می دهد، در حالی که از تحریم روسیه خودداری می کند. این کشور همچنین میانجی قراردادی با سازمان ملل متحد شده است که به صادرات غلات اوکراین اجازه می دهد از دریای سیاه محاصره شده عبور کند.
اردوغان با تاکید بر اقدام استراتژیک خود در قبال روسیه، پس از چراغ سبز الحاق فنلاند به ناتو و اشاره به این که سوئد نیز می تواند به دنبال آن باشد، اکنون پیشنهاد می کند که ترکیه می تواند اولین عضو ناتو باشد که میزبان ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه است .روابط ترکیه با روسیه به شدت تحت تأثیر روابط پوتین و اردوغان قرار گرفته است و این باید تغییر کند.
مخالفان می گویند که نقش ترکیه در سوریه به شدت به نحوه رسیدگی به موضوع سوری های مقیم ترکیه بستگی دارد. اردوغان تلاش کرد تا روابط نزدیکی با سوریه برقرار کند، اما بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه می‌گوید تنها زمانی با رئیس‌جمهور ترکیه دیدار خواهد کرد که آنکارا آماده خروج کامل ارتش خود از شمال سوریه باشد.
ترکیه در ماه‌های اخیر لفاظی‌های تهاجمی خود علیه یونان رانیز تشدید کرده است و اردوغان حتی هشدار داده که ممکن است یک موشک به آتن حمله کند.اما واکنش سریع دولت یونان و جامعه یونان به زمین لرزه های ویرانگر اخیر ترکیه و دیدار نیکوس دندیاس وزیر امور خارجه یونان زمینه جدیدی برای روابط دوجانبه ایجاد کرد.با این حال، تحلیلگران استدلال می کنند که یونان، قبرس برای سیاست خارجی ترکیه اساسی هستند و با دولت دیگری تغییر زیادی نخواهد کرد. تفاوت بیشتر در سبک خواهد بود.(11)
– چشم انداز
نتایج انتخابات در ترکیه علیرغم تبلیغات جهانی بر علیه اردوغان قابل پیش بینی نیست.شهروندان ترکیه هنگام رفتن به پای صندوق های رای، چیزهای دیگری در ذهن خود خواهند داشت. رای دهندگان اغلب در روز انتخابات به مرکز می روند، شرایط زندگی وحشتناک و کینه های دیرینه خود را فراموش می کنند و خود را زیر پای وفاداری دیرینه خود تسلیم می کنند. حتی در مواقع اضطراری اقتصادی، مردم هنگام رأی دادن، اغلب بر مسائلی مانند مذهب، قومیت و وجهه عمومی نامزدها تأکید می‌کنند. برای بسیاری از مسلمانان سنی که اکثریت هستند، اردوغان بهترین و تنها گزینه است.
از طرفی دیگر کشورهای اروپایی موقعیت اردوغان را تضعیف نمی کنندو چون این انتخابات بر امنیت اروپا و خاورمیانه تاثیر بسزایی خواهد داشت. پایتخت های اتحادیه اروپا نگران هستند که اگر قلیچداراوغلو سوری ها را به عقب بازگرداند، آنها از راه های دیگری به اروپا بروند. اما اردوغان برای منافع سیاسی و اقتصادی خود مایل است آنها را در ترکیه نگه دارد . این چیزی است که برای آنها مناسب است.
Reference
on-14-may-who-will-triumph-in-turkey?_x_tr_sl=en&_x_tr_tl=fa&_x_tr_hl=fa&_x_tr_pto=sc
