عاشق حسین طوری
کارشناس مسائل افغانستان
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
قطع نظر از ابهاماتی که در ارتباط با قتل ملا اختر منصور، دومین رهبر طالبان افغانستان پی آمدهای آن در تحولات آینده افغانستان بسیار حایز اهمیت است. آنطور که اعلام شده، ملا منصور در مسیر تفتان به کویته در منطقه دالبندین در ایالت بلوچستان پاکستان با اجازه مستقیم باراک اوباما، رییس جمهوری ایالات متحده مورد هدف یک پهباد آمریکایی قرار گرفته و کشته شده است. ادعایی که تردید برانگیز است اما مرگ رهبر طالبان پیامدهای مختلف سیاسی، امنیتی و … دارد.
نخست اینکه مرگ سران طالبان تاثیر گسترده بر طالبان ندارد و در حال حاضر ملا اختر منصور که نیست فرق خاصی نخواهد کرد و شخص که ملا آخوندزاده است جایگزین او شده است است. البته او فردی نظامی نبوده است، مقام قضایی طالبان بوده و احکام صادر می کرده است. ایشان در نخستین پیام خود گفت که راه سران پیشین را ادامه خواهد داد و خطاب به جوانان طالبان گفت که راه خود را ادامه دهیم و ما جز کسانی نخواهیم بود که تاریخ در مورد ما بد قضاوت کند. وی حتی حکمتیار را هم سرزنش کرد به این دلیل که روزی به دنبال حکومت اسلامی بود، ولی اکنون از راه منحرف شده است و تحت نظر آمریکاست.
آقای هیبت الله رهبر جدید طالبان در نگاه به سایر گروه های تندرو و یا جهادی مخالف با داعش خواهد بود. یعنی طبق گفتگوهای نگازنده و ارتباط با برخی از آنها آنان تفکر سلفی و وهابی ندارند و اشاره میکنند از دو سال پیش با داعش مخالف بودند و چون نمی خواستند این ها را از صفوف خود جدا کنند، بخشی از طالبان به داعش پیوسته اند. بنابراین طالبان هیچ وقت با داعش تعامل نخواهند کرد و مخالف آنها هستند. البته افراد دیگری در گذشته مانند اسامه بن لادن مهمان طالبان بود، اما دلیل این امر مهمان نواز احترام به مهمان در افغانستان است اما آنها به وهابیت نگاه بدی وجود دارد و از آن بیزار هستند.
در بعد دیگر در شرایط کنونی آقای هیبت الله به صلح، جنگ و مذاکرات صلح، حضور در مناطق شمال معتقد است و معتقد است ما برای مردن آماده ایم و به هر حال بیش از پیش به جنگ ادامه می دهند. لذا طالبان بیش از پیش به حملات خود ادامه خواهد داد و کماکان به جنگ ادامه خواهند داد . لذا هر چند آقای هیبت الله بیشتر شخصی نظامی نیست و نمی توان به گونه دقیق گفت در آینده چه برنامه ای دارد. اما باید انتظار داشته باشیم که آی اس آی پاکستان چه برنامه ای دارد و چگونه می خواهد از این گروه بهره برداری کند. پاکستان اکنون هم در حال حاضر با آمریکا بر سر قضیه مرگ ملا اختر منصور جنگ زرگری راه انداخته است که در حالی که آمریکا اعلام کرده بود که طالبان دیگر دشمن ما نیست، می خواهند برای انتخابات امریکا از این موضوع بهره برداری کنند تا امتیاز و اعتباری داشته باشند لذا سناریوهایی درست می کنند و مرگ منصور (که چند ماه پیش بوده است) اکنون اعلام میشود. در این حال باراک اوباما اعلام کرد که امیدی به پیوستن رهبر جدید طالبان به پروسه صلح ندارد. در این شرایط هر چند ملا منصور سعی کرد که تا حدی از پاکستان دوری اختیار کرده بود و شاید به علت مخالفان به رهبری ملارسول بیشتر بر روی جنگ تاکید کرد. اما در حال حاضر باید دید که تصمیم آقای هیبت الله چیست. یعنی چون او در پاکستان به عنوان امیر جدید طالبان انتخاب شده است، نباید از او انتظار داشته باشیم که در تصمیم گیری مستقل باشد. در واقع طالبان مامور هستند و توسط کشورهای دیگر تجهیز شده و آن ها مدیریت می کنندو ممکن است تغییر تاکتیک دهند.
در بعد دیگری باید بپذیریم که تا زمانی که مرگ ملاعمر اعلام نشده بود، آنها متحد بودند و بعد از مرگ ملاعمر به دو گروه تقسیم شدند. لذا احتمال دارد که با توجه به وضعیت کنونی بعد از مرگ اختر منصور طالبان در وضعیت کنونی طالبان بیشتر تجزیه شوند و افراد مخالف انشعاب های دیگری را نیز به وجود بیاورند. در حال حاضر جدا از گروه محمد رسول و گروه اختر منصور تبدیل به گروه هیبت الله شده است، عده ای از طالبان که وهابی مسلک یا تندرو یا ناراحت بودند، از طالبان جدا شدند و به داعش در افغانستان پیوسته اند. در این میان پاکستان و حتی دولت افغانستان هم سعی می کنند بیشتر در طالبان انشعاب ایجاد شود و پول هایی خرج می کنند. بنابراین احتمال دارد که طالبان در آینده دچار انشعاب ها و گروه هایی بشوند.
آینده حضور و نفوذ میدانی و سیاسی طالبان در افغانستان
باید توجه داشت که طالبان مهره هایی هستند که پاکستان مشخص می کند که چه کار کنند. آمریکا در اجلاس اخیری ناتو در بروکسل جان کری وزیر خارجه گفت که ما برای مدت نامعلومی در افغانستان می مانیم. پس مشخص است آن ها به دنبال برنامه ای هستند که نه تنها پنج هزار نیرویی که در افغانستان را خارج نکند، بلکه افراد دیگری را هم به افغانستان بیاورد. همچنین آن ها به دنبال این هستند که جنگ را به سمت شمال افغانستان بکشاند. هدف اصلی آن ها این است که ناامنی را به روسیه و آسیای میانه و حتی مناطق سین کیانگ چین بکشانند. در همین راستا تلاش می کنند گروهک داعش را سمت مرزهای جمهوری اسلامی ایران هم آورند تا مرزهای شرقی ایران را توسط داعش تهدید کنند. بنابراین جنگ تشدید خواهد شد. چون جنگ نیابتی است، جنگ در اختیار طالبان نیست و در جنگ آمریکا ، پاکستان ، حتی عربستان و انگلیس نیز دخالت می کنند.
واژگان کلیدی: پیامدهای مرگ ملامنصور ، طالبان در افغانستان، هیبت اله آخوندزاده، آینده طالبان، افغانستان، پاکستان
