مریم معارف چی
دانشجوی دکترای روابط بین الملل
مرکز بین المللی مطالعات صلح- IPSC
از همان روز اول رقابت ریاست جمهوری آمریکا رسانه ها و صاحبنظران طرفدار رییس جمهور ترکیه،اردوغان صریحا از دونالد ترامپ حمایت میکردند . ترامپ اردوغان را به عنوان دوست و متحد و مردی قدرتمند مورد خطاب قرار میداد . و با توجه به اقدامات تهاجمی ترکیه در شرق مدیترانه و به چالش کشیدن اتحادیه اروپا ،افزایش درگیریهای ترکیه در لیبی ، سوریه و همچنین دخالت در مناقشه قفقاز میان آذربایجان و ارمنستان دولت ترامپ سکوت اختیار کرد. اما رئیس جمهور جدید آمریکا، جو بایدن در کمپین انتخاباتیش متذکر شده که ابرهای سیاه سایه انداخته بر روابط آمریکا و ترکیه و همچنین به این موضوع اشاره کرده است که ترکیه یک تهدید واقعی است و باید هزینه سنگینی برای آن بپردازد . بایدن ،اردوغان به عنوان یک اتو-کرات مورد خطاب قرار میدهد و انتظار می رود سیاستهای سختگیرانه تری نسبت به آنکارا داشته باشد به ویژه در مورد تضعیف حقوق بشر.
موضوعات متعدی سبب اختلافات گسترده ای میان دو کشور شده است. اما مهمترین موضوعات هست در مورد خرید سامانه دفاع موشکی اس 400 از روسیه ،اخراج ترکیه از برنامه ساخت قطعات اف – 35 ،مشکل کردها ، هالک بانک و…..
خرید ترکیه از سامانه موشکی اس 400 ساخت روسیه بعنوان یکی از موضوعات مهم مورد انتقاد در آمریکا میباشد و اصرار کنگره به گذاشتن تحریم کاتسا بر علیه ترکیه . اما ترامپ در مورد اقدامات مربوط به تحریم خودداری کرده . مخالفت آمریکا با خرید اس – 400 بر اساس این ادعا میباشد که ممکن سبب تضعیف موقعیت اف – 35 ساخت آمریکا و همچنین اینکه سیستم دفاع موشکی روسیه نباید مستقر شود در کشورهای عضو ناتو. اقدام اخیر ترکیه در مورد آزمایش سیستم موشکی اس – 400 روبه رو شده با مخالفت مقامات آمریکا و سبب نگرانی شده میان اعضای ناتو و تهدید تحریمها از سوی واشنگتن ، همچنین اقتصاد رو به نزول ترکیه و افزایش مشکلات منابع تامین مالی خارجی . احتمالا آنکارا سوق خواهد داد به سوی کشورهای شرق مانند چین و روسیه برای تامین منابع مالی و سرمایه گذاری خارجی . همچنین افزایش مشارکت میان روسیه و ترکیه در زمینه همکاریهای نظامی و ارتقا تجهیزات نظامی برای مثال ارتقا اس 400 به اس 500 در همکاریهای آینده و تلاش های روسیه برای ساخت نیروگاه اتمی و وابستگی ترکیه به گاز طبیعی روسیه که این احتمال وجود دارد سبب همکاری بیش از پیش ترکیه با روسیه و چین شود.
هالک بانک به اتهام زیر پا گذاشتن تحریمهای اقتصادی ایران که محور اصلی برنامه های واشنگتن در خاورمیانه است تحت پیگیرد قانونی قرار گرفت . اردوغان ماهها بود که به ترامپ فشار آورد تا تحقیقات در مورد بانک دولتی هالک بانک را لغو کند . این تحقیقات میتوانست حزب سیاسی اردوغان را تهدید کند . بدون کمک ترامپ ممکن بود تحریم های علیه هالک بانک وضع شود .
یکی از نگرانیهای ترکیه مربوط میشود به مساله کردها . دولت بایدن وعده داده دوباره تجهیز خواهد کرد نیروهای دموکراتیک سوریه را.دولت آمریکا در زمان اوباما حمایت گسترده ای از کردها مقابل دولت اسلامی در سوریه و عراق انجام داده است . آنکارا مقتعد است واشنگتن از خودمختاری کردها و یک دولت کردی در آینده در شمال سوریه حمایت خواهد کرد.فعالیت سیاسی بایدن به طور کلی در جهت حمایت از گروهها و کشورهای میباشد که ترکیه آنها را به عنوان دشمن می نگرد . در اکتبر کمپین بایدن سند چشم انداز برای یونان را منتشر کرد و اشاره میکند به تقویت روابط میان دو کشور و او اخیرا اعلام کرده به دولت ترامپ فشاور وارد کند به ترکیه برای اقدامات تحریک آمیز بیشتر در منطقه و هشدار دهد نسبت به رفتارهای ناقض حقوق بین الملل ترکیه که مغایر با تعهدات اعضای ناتو مانند نقض حریم هوایی یونان توسط ترکیه. وی همچنین مخالف اشغال شمال قبرس توسط ترکیه میباشد و از یک توافق جامع برای متحد کردن جزیره به عنوان دو منطقه فدراسیون مانند با حاکمیت سیاسی برابر حمایت میکند.
دیگر موضوع مورد اختلاف در مورد قتل عام ارامنه است. در آوریل 2020 بایدن اعلام کرد به رسمیت خواهد شناخت کشتار 1915 ارامنه را که در گذشته نادیده گرفته شده از سوی روسای جمهور قبلی آمریکا .و وعده داده که حمایت کند از یک قطعنامه برای به رسمیت شناختن آن و همچنین اشاره کرده که مسائل حقوق بشر د اولویت کاری او قرار دارد.
به طور کلی استراتژی جدید آمریکا در منطقه خاورمیانه بر اساس نگاه از دریچه رقابت قدرتهای بزرگ و حفظ روابط نزدیک با قدرتهای منطقه ای و جلوگیری از پیشروی مسکو و بیجینگ در این منطقه میباشد. البته نقشی که ترکیه انتخاب میکند در منطقه ایفا کند مهم خواهد بود.ترکیه بزرگترین اقتصاد منطقه است با تولید ناخالص داخلی 750 میلیارد دلار . ترکیه به لحاظ جغرافیایی هم مرز است با ایران –عراق- سوریه – روسیه .و مزیتی که برای آمریکا دارد این است که می تواند اختلال ایجاد کند در طرح یک جاده – یک کمربند چین و همچنین میتواند جلوگیری کند از نفوذ روسیه به سوی جنوب . برای مسکو و بیجینگ بهترین فرصت به دست آمده که از اختلاف موجود میان واشنگتن و آنکارا و شکاف عمیقی که در ناتو به وجود آمده مانند اختلاف بر سر سوختهای فسیلی در شرق مدیترانه میان ترکیه و یونان و سبب تقسیم اعضای ناتو شده و حتی سبب اختلال در کارکرد اتحادیه اروپا برای رسیدن به یک اجماع در مورد موضوعی مانند بلاروس شده.
اما با وجود اختلافات گسترده ای که در میان این دو کشور وجود دارد هنوز جایی برای همکاری میان آنکارا و واشنگتن در زمان بایدن وجود دارد .یکی از اولویتهای سیاست خارجی رییس جمهور جدید آمریکا احیای دوباره اتحادهای چند جانبه واشنگتن با دیگر کشورها میباشد که مهمترین آن بازسازی مجدد ناتو است که در زمان ترامپ رو به زوال رفته است. برای رویارویی با روسیه و چین در اروپا . در حقیقت ترکیه و روسیه شرکای طبیعی نیستند و در حقیقت آنها منافع متضادی دارند در مناقشات سوریه و لیبی و قفقاز که ممکن سبب نزدیکی ترکیه به آمریکا شود و جلوگیری کند از اقدامات تنش زا .
البته باز روابط ترکیه و آمریکا برمیگردد به اینکه چه سیاستی آمریکا در قبال روسیه در پیش خواهد گرفت .اگر رییس جمهور جدید انتخاب کند افزایش تنش با مسکو بر خلاف رییس جمهور پیشین ، ترکیه ارزشمند خواهد شد در نظر آمریکا و سیاست سازان روسیه ، بنابراین فضای بیشتری دارد برای مانور. در حقیقت ترکیه و آمریکا امکان دارد به یک توافق برسند بر سر اختلافات در شرق مدیترانه که میتواند منافع هر دو طرف را تامین کند. و حضور ترکیه در بحران سوریه ، لیبی و قره باغ نشان میدهد که ترکیه به عنوان یک قدرت منطقه ای است که میتواند بالانس کند گسترش روسیه را در منطقه .
البته انتخاب بایدن می تواند نقطه عطفی باشد در روابط آمریکا با کشورهای خاورمیانه به خصوص در روابط با ایران و ترکیه و این امکان وجود دارد که ادامه نخواهد داد، حمایت نامحدود و بی قید و شرطی که دولت ترامپ در قبال اسرائیل و امارات و عربستان سعودی انجام داد. بایدن ممکن در آینده یک بلوک منطقه ای جدیدی ایجاد کند در خاورمیانه مقابل روسیه و او نیاز خواهد داشت به همکاری با ترکیه.
واژگان كليدي: پیروزی، بایدن ، تاثیر ، روابط ،ترکیه ، آمریکا، مریم معارف چی ، روابط بین الملل
