نگاه های دو جانبه هند و امریکا به گسترش همکاری

فرزاد رمضانی بونش

مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC

علی رغم فراز و نشیب‌های روابط هند و امریکا در دوره جنگ سرد روابط فعلی امریکا با هند بسیار گسترده و در تمام ابعاد فرهنگی – اقتصادی و نظامی است. علی رغم اینکه هند یکی از پیشگامان و اعضای موسس جنبش عدم تعهد در سال ۱۹۶۱، بود اما رابطه نزدیک تر هند با اتحاد جماهیر شوروی در طول جنگ سرد توسعه یافت. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، هند شروع به بررسی سیاست‌های خارجی خود در جهان تک قطبی و گام برای رسیدن به توسعه روابط نزدیک تر با اتحادیه اروپا و ایالات متحده نمود. حجم مبادلات امریکا و هند در سال ۲۰۰۹ میلادی بالغ بر ۶۰ میلیارد دلار بوده‌است.در این بین با توجه به وجود متغیرهای گوناگون به نظر میرسد روابط دو کشور در حال افزایش است.

واژگان کلیدی: مناسبات هند و امریکا ، روابط هند و امریکا ، گسترش همکاری هند با امریکا، چین ، هند

متغیرهایی از همکاری هند با امریکا

امنیتی:گروه های رادیکال در هند که عمدتا از حمایت دستگاه امنیتی پاکستان برخوردار بوده و هدفشان مساله کشمیر و اعمال فشار بر هندوستان در منطقه کشمیر است می تواند سوژه همکاری های بیشتر میان هندو امریکا باشد تا از فضای به وجود آمده علیه جریان های افراطی و رادیکال مذهبی استفاده کند. در همین راستا در 4 سپتامبر، رهبر القاعده، ایمن الظواهری ایجاد یک گروه جدید، القاعده در شبه قاره هند .(القاعده جنوب آسیا) را اعلام کرد و چندین ایالت هند در حالت آماده باش قرار داد. در این بین هر چند هند از القاعده جنوب آسیا وحشت ندارد ولی از عدم همکاری امریکا با پاکستان در مورد گروه های اسلام گرا ، موضوع کشمیر و روند خروج شتابان نیروهای امریکا از افغانستان استقبال میکند.

نظامی و فضایی : در طول سه سال گذشته، ایالات متحده امریکا روسیه را دور زده است تا به بزرگترین تامین کننده سلاح در هند تبدیل شود. اکنون هم با توجه به اینکه دولت مودی به شدت تلاش میکند تا منابع تامین سلاح های مدرن و متنوعی داشته باشد و در تولید محصولات دفاعی خود کفا شود ، این امر میتوان نقش امریکا را هم در نظر گرفت . دولت باراک اوباما به هند پیشنهاد ساخت مشترک سامانه های مشترک داده است. گذشته هندی ها به کمک های فضایی امریکایی چشم دو خته اند. چنانچه اخیرا سازمان فضایی هند و آژانس فضایی امریکا دو توافقنامه برای توسعه اکتشافات در مریخ منعقد کردند و هند بعنوان نخستین کشور آسیایی در کنار ناسا، آژانس فضایی اروپا (ESA) و روسیه موفق به ارسال کاوشگر به مریخ شد.

نگاه امریکا به هند:

علی رغم تغییر روابط هند با امریکا از زمان ریاست جمهوری بیل کلینتون، امریکا همچنان هند را به عنوان یک «متحد واقعی» در نظر می گیرد. چنانچه اعضای کابینه دولت ایالات متحده امریکا – وزیر امور خارجه جان کری و وزیر دفاع چاک هیگل وعده ی بهبود روابط اقتصادی و استراتژیک را به مودی داده اند. در همین راستا باراک اوباما رئیس جمهور ایالات متحده و مودی، نخست وزیر هند به تعمیق و توسعه شراکت دو کشور در بخش تجارت، امنیت، علوم و تکنولژی می اندیشند. در این راستا امریکا جهت جلب نمودن هند به مثابه متحد خود بر ضد چین همکاری می اندیشد. از این دیدگاه مناسبات با هند برای امریکایان بسیار مهم است. در واقع منافع استراتژیک امریکا در روابط تنگاتنگ با هند گره خورده است. از نگاه امریکا هند شریک اصلی ایالت متحده امریکا در برقراری توازن قوا در آسیا است و همین امر موجب شده است تا نوعی حلقه محاصره بر ضد چین با کمک ژاپن استرالیا و هند و بقیه ائتلاف ضد چینی در منطقه جنوب و جنوب شرق آسیا مد نظر باشد. در همین راستا ژاپن و ایالات متحده امریکا در حال تلاش برای جذب هند به یک پیمان چند جانبه در منطقه آسیا و اقیانوس آرام بر ضد چین هستند. چنانچه شینزو آبه، نخست وزیر ژاپن قاطعانه قول همکاری به هند داده و به سرمایه گذاری 35 میلیارد دلاری در پروژه های زیربنایی در هند به مدت پنج سال، سرعت بخشیدن به مذاکرات در مورد حق استفاده از انرژی هسته ای برای مقاصد صلح آمیز، و حمایت از همکاری های دو جانبه در زمینه های دریایی توجه کرده است.

نگاه هند به امریکا:

هند و امریکا همیشه مناسبات شان تحت تاثیر دو عامل روسیه و چین در عرصه ژئوپلتیکی بوده است. امریکا از مدتها قبل در جهت گسترش روابط با هند تلاش میکند، تا روسیه را عقب زند. هند هم سعی کرده از این رویکرد امریکا به نفع خود استفاده گسترده ای نماید.در این راستا توازن قوا در مثلث هند – امریکا – چین متحرک و بسیار پیچیده است اما هند کوشیده استقلال خود را حفظ کند. چنانچه حکومت گذشته سینگ در ابتکاراتی برخلاف منافع چین شرکت نمیکرد . اما با به قدرت رسیدن مودی، هند خواستار ایجاد توازن در تاثیر رو به رشد ژئوپلتیکی چین می باشد. در این راستا هر چند هر چند ده نارندرا مودی از رهبر جمهوری چین 20 میلیارد دلار در چارچوب 12 موافقت نامه همکاری دریافت کرد و مودی نخست وزیر هند تا چند سال پیش اجازه ورود به امریکا را نداشت اما وجود فرصت های عظیم هند برای موفقیت در قرن بیست و یکم ، شراکت اقتصادی ایالات متحده و هند ، مبارزه با دهشت افگنی و متغیر چین باعث شده است هند و امریکا گام هایی برای نزدیکی بیشتر برددارند. در این بین به نظر میرسید رهبران بهاراتیا جاناتا سیاست خارجی منفعل دولت کنگره را نقد کرده و با توجه به مساله تمامیت ارضی هند و ایستادگی در مقابل پاکستان و چین جدا از توجه به مسائلی چون گروهای افراطی، تقابل با پاکستان، مبارزه با تروریسم، و افزایش امنیت ملی چین را همچون یک قدرت بزرگ همسایه و در حال رشد و رقیبی خطرناک دیده و با جاه طلبی های یک قدرت بزرگ در حال ظهور از منافع ملی خود پاسداری کنند. در این بین از آنجا که امریکا یک ابرقدرت بزرگ است هند می کوشد تا با توجه به متغیرهایی چون تیره شدن روابط امریکا و پاکستان، نزدیکی پاکستان به چین، سیاست امریکا در افغانستان و دیدگاه مشترک هر دو کشور نسبت به پدیده ی تروریسم و امنیت ملی و گسترش فعالیت های شرکتهای اقتصادی امریکایی در هند در حوزه از فن آوری اطلاعات و نرم افزار تا فروشگاه های زنجیره ای و رقابت با قدرت روزافزون چین همچون یک قدرت بزرگ با امریکا وارد ائتلاف نیم بندی گردد و از منافع آن سود جوید. از این دید این ائتلاف نیم بند باید خط متوازنی را پیگیری کند و به افزایش تنش ها با چین و پاکستان نینجامد.