مبارك هنيه
پژوهشگر کنیایی
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
سیاست خارجی كنيا از ابتدای استقلال تحت تاثیر دو قطب مهم و کمپ شرق و غرب جهان بود. کنیا در قطب غربی قرار داشت، به طور غیر رسمی در قطب کشورهای غربی قرار گرفت اما در شمار کشورهای غیر متعدها نیز قرار داشت. چنانچه البته کنیا با کشورهای شرقی و غربی مثلا شوروی و هم چنین با امریکا و انگلیس و … نیز روابط داشت. با این حال کنیا در یک دهه اخیر سیاست خارجی کنیا در نظام بین المللی سیاست بر اساس اصول گسترش روابط اقتصادی است.
نگاه سیاست خارجی کنیا بیشتر به دنیال اهداف اقتصادی است. کنیا با هر کشوری روابط برقرار می کند بیشتر به منافع اقتصادی نگاه می کند. البته این کشور به مسائل امنیتی هم توجه دارد. یعنی فعالیت کنیا در نظام بین المللی با محوریت اقتصادی است. در این بین کنیا تلاش می کند که به عنوان یک قدرت در منطقه خود را معرفی کند. بنابراین در چند سال اخیر بویژه بعد از ریاست جمهوری کنیاتا در سال 2013 چند گردهمایی بین المللی در کنیا برگزار شده است. مثلا اجلاس سازمان تجارت جهانی در دو سه سال اخیر در کنیا برگزار شد. همچنین جدا از جلسه بین المللی آنکتاد سازمان ملل در گذشته و جلسه ژاپن و آفریقا موسوم به TICAD که با حضور نخست وزیر ژاپن و چند نفر از سران کشورهای آفریقایی، چند ماه پیش در کنیا برگزار شد. برگزاری این اجلاس های مهم در کنیا در مدت سه سال نشان می دهد که کنیا تلاش می کند، خود را به عنوان یک کشور تاثیر گذار در نظام بین المللی معرفی کند و جایگاهش به عنوان یکی از چهار قدرت شرق آفریقا معرفی کند. به همین علت چندی پیش رایزنی هایی در مورد درباره ایجاد گروهی با چهار کشور آفریقایی یعنی کنیا، نیجریه، مصر و آفریقای جنوبی به نام کنساکی KENSI انجام شد (که قصد داشتند، بازار مشترکی تاسیس کنند.) این امر خصوصا بعد از روی کار آمدن خانم مینا محمد به عنوان وزیر وزارت خارجه، مد نظر قرار گرفت. ایشان فعالیت زیادی در سازمان ملل داشته و توانسته چهره کنیا را در عرصه بین المللی مطرح کند و این سیاست کماکان ادامه خواهد داشت و در آینده کنیا به عنوان یک قدرت اقتصادی و نظامی و سیاسی در شرق و مرکز آفریقا ثابت خواهد شد. در بعد امنیتی نیز کنیا به دلیل پدیده تروریسم به کشورهایی که توانایی مبارزه با تروریسم دارند، روابط نزدیک دارد. چنانچه هر چند چین یکی از قدرت های جهان است، اما از نگاه کنیا از نظر لحاظ سیستم امنیتی خیلی قوی نیست. بنابراین کنیا روابط خود را با کشورهای غربی تقویت کرده است، تا بتواند از این کشورها کمک های امنیتی برای مبارزه با گروه های تکفیری الشباب یا داعش (که در حال حاضر در کنیا در حال فعالیت هستند) بگیرد. بنابراین رژیم صهیونیستی از طریق مبارزه با تروریسم توانسته است به کنیا نفوذ کند. چنانچه در هفته های اخیر سفیر امریکا در کنیا از اهدای شش بالگرد نظامی به کنیا برای مبارزه با تروریسم در کشور شمالی خبر داد و این بزرگترین کمک امریکا به یک کشور در جنوب آفریقا به حساب می آید. بنابراین نگاه امنیتی و اقتصادی دو محور مهم سیاست خارجی کنیا است. کشورهایی که می توانند در این زمینه ها با کنیا همکاری کنند توانستند در این کشور نفوذ کنند.
کنیا و ایران
روابط کنیا با جمهوری اسلامی ایران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی گرچه با چالشهای مختلفی مواجه بوده اما روابط خوبی بوده است. چنانچه رئیس جمهور کنیا آراپ موی، در زمان ریاست جمهوری خود، دوبار به جمهوری اسلامی ایران سفر کرده است و هم چنین دو رئیس جمهور ایران آقای رفسنجانی و بعد از آن آقای احمدی نژاد در دوره ی ریاست جمهوری شان به کنیا سفر کرده اند. چند سال پیش در دوره ی ریاست جمهوری آراپ موی وی در مراسم روز ملی کنیا در دوازده دسامبر از سیاست خارجی کنیا سخن گفت. وی گفت که ما هم با جمهوری اسلامی ایران و هم با اسرائیل روابط خوبی داریم. وی قصد داشت نشان دهد که کنیا با همه در دنیا روابط دارد و در واقع نیز همین بوده است و همیشه سعی می کرده است، مستقل عمل کند.
در واقع کنیا همیشه تلاش می کند به عنوان یک کشور غیر متعهد فعالیت کند، به همین علت با وجود فشار از سوی کشورهای غربی خصوصا رژیم صهیونیستی و امریکا روابط خود را با ایران کماکان نگه داشته است. گرچه چالش هایی وجود دارد و حتی تلاش ها از طریق این کشورهای علنی و غیر علنی ادامه دارد که روابط با ایران قطع شود.
روابط دو کشور کماکان با فرصت های بسیاری مواجه است. ایران هنوز در کنیا نقش خوبی ایفا می کند. البته به نظر می رسد که فشارهای زیادی وجود دارد که کنیا با جمهوری اسلامی ایران قطع رابطه کند، ولی تا کنون مقاومت کرده است. گذشته از این ایران برای کنیا کشور حائز اهمیتی است. چون منبع مهمی برای انرژی کنیا است. هم چنین دولت کنیا تلاش می کند که سوخت مصرفی مردم در خانه ها را به گاز تبدیل کند. به همین علت ایران جزء کشورهایی است که بزرگترین ذخایر گازدار در دنیا است. برای کنیا ایران یک کشور استراتژیک است. هم چنین ایران یک بازار بزرگ برای بازار چایی کنیا است. به همین علت ایران یک کشور مهم برای کنیا است. در بعد دیگری به نظر می رسد که روابط این دوکشور خصوصا از لحاظ اقتصادی روابط خیلی مهمی باشد. شرکت های ایرانی در کنیا در کارهای مهندسی شرکت می کنند. بنابراین کنیا نگاه مثبت به ایران دارد و کنیا به خاطر مصلحت های اقتصادی خود روابط خوبی با ایران دارد.
چشم انداز:
در واقع روابط کنیا و ایران در سال های اخیر به دلیل نفوذ رژیم صهیونیستی با چالش هایی مواجه شده است. مثلا چندی قبل دو ایرانی در آنجا دستگیر شدند. این دستگیری ها نشان می دهد که رژیم صهیونیستی در آن دخالت داشته است. در واقع نقطه ضعف سیاست خارجی کنیا درباره جهان اسلام این است که از رژیم صهیونیستی تاثیر می پذیرد. هم چنین رژیم عربستان است به ایران به عنوان دشمن نگاه می کند و این دشمنی در کشوری مثل کنیا نیز مشاهده می شود. چنانچه بعد از سفر وزیر امورخارجه ایران به شرق آفریقا شامل کنیا ،تانزانیا و اوگاندا وزیر خارجه عربستان هم از این کشورها دیدار کرد. در واقع رژیم صهیونیستی و وزیر خارجه عربستان تلاش می کنند روابط ایران را با کنیا کم کنند. اما این که تا چه حدودی موفق می شوند باید دید در آینده چه اتفاقی می افتد. با این حال به نظر می رسد که دولتمردان کنیا اهمیت جمهوری اسلامی ایران را درک کرده اند و از نقش ایران به عنوان قدرت منطقه کاملا آگاهند.
واژگان کلیدی: نقش منطقه ای كنيا، سیاست خارجی كنيا، سیاست كنيا در جهان اسلام ، روابط خارجی كنيا در جهان اسلام ، كنيا و ایران
