مركز بين المللي مطالعات صلح – IPSC
در دو سال گذشته بحران در سوريه همواره بحث حمله غرب و ناتو به سوريه و پيگيري سناريوي ليبيايي كردن مساله سوريه به عنوان يكي از راه حل ها مد نظر ناتو بوده است. اينك نيز با افزايش فعاليت ائتلاف ملي مخالفان، شناسايي بيشتر بين المللي و توجه بيشتر غرب به آن بحث حمله گسترده يا محدود ناتو به سوريه همچنان مطرح است. در اين راستا براي شناخت بيشتري از آينده گمانه زني ها در مورد رويكرد ناتو در سوريه گفتگويي با علي اكبر فرازي كارشناس ارشد ناتو، انجام داده ايم:
واژگان كليدي: ناتو و بحران سوريه ،حمله نظامي گسترده ناتو به سوريه، حمله يكجانبه اعضاي ناتو به سوريه، کلاهک شیمیایی، حمله نظامي محدود ناتو به سوريه
مركز بين المللي مطالعات صلح: با استقرار موشک های پاتریوت در مرز میان ترکیه و سوریه و نگاه غرب به احتمال توسل بشار اسد به تسلیحات شیمیایی برای پایان دادن به بحران امنیتی در این کشور آيا احتمال حمله نظامي ناتو به سوريه روز به روز بيشتر ميشود؟
موضوع استقرار موشك هاي پاتريوت و همچين احتمال بهره گيري دولت اسد از سلاح هاي شيميايي را بايد جدا ازهم مد نظرداد. گر چه اين دو در بستر واحدي مطرح ميشوند و هدف ايجاد جنگ رواني بر ضد دمشق براي ادامه دخالت در سوريه است. از نگاه غرب بحث موشكهاي پاتريوت عامل بازدارنده اي براي حمله سوريه به تركيه است، اما واقعيت اين است كه احتمال چنين حمله اي در حدي نيست كه ناتو موشك هاي پاتريوت را در مرز مستقر كنند. اين امر به دليل اين است كه نوعي آماده سازي انجام گيرد كه اگر بحران سوريه به نحوي كه ناتو مد نظر دارد پيش نرفت براي عمليات بعدي نظامي در داخل سوريه و منطقه آماده باشند. در مورد سلاح هاي شيميايي آنچه كه ناتو و غرب مطرح ميكند بيشتر فضا سازي بر ضد اسد است، اما اكنون بايد گفت شرایط میدانی در داخل سوريه تاحدي دگرگون شده است يعني هر چند قبلا اين نگراني وجود داشت كه دولت اسد از سلاح شيمايي بهره گيرد، اما اكنون نگراني غرب و ناتو اين است كه با تضعيف اسد يا فروپاشي دولت سوريه سلاح هايي همچون شيمايي به دست گروه هاي افراطي تندروي افتد كه ناتو بر آنها نفوذي ندارد. يعني زمينه نگراني متفاوت شده است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: به نظر شما مهمترين متغيرهاي دخيل در هرگونه احتمال حمله نظامي گسترده ناتو به سوريه چيست؟
در صحنه ي ميداني تغييرات سريعي و عميقي در سوريه رخ داده است حتي نسبت به ماه گذشته وضعيت سوريه تغيير يافته است. غرب ابتدا بر اين تصور بود كه رخدادهاي سوريه را به ادامه تحولات بهار عربي ربط دهند، اما واقعيات بعدي نشان داد جنس مخالفت مردم با حكومت متفاوت از سایر کشورهای عربی است. به دلیل بافت جامعه و فرقها و نیز تشتت در میان نیروهای معارضه حركت جمعي و یک پارچه مردمي بر ضد اسد ايجاد نشد. سپس با ارسال سلاح از مرزهاي ترکیه به داخل توسط حاميان غرب و عربي و همچنين كمك هاي مالي عربستان و قطر تلاش شد درگيري داخلي عيمق تر گردد و مخالفان قدرتمند تر شدند. در مرحله سوم غرب و ناتو متوجه شدند كه هر چه حكومت اسد را ضعيف تر كنند و مرزها را براي ورود نيروهاي مخالف اسد به سوريه باز كنند افراطيون و وابستگان به القاعده نیز وارد صحنه مي گردند و اگر اينان موفق شوند جايگزين مناسبي از ديد غرب نيستند. از سوی دیگر هر چه زمان گذشت آشكارتر شد گروه هاي معارض در حداقل هاي ممكن نیز نمی توانند با هم وحدت داشته باشند و گروههاي متعدد با رهبران و اهداف متفاوت و گاه متضاد شكل گرفته است. البته در اين بين اهداف مورد نظر ناتو كه همان تضعيف ارتش سوريه و نابودسازي ساختارهاي زیر بنایی آن کشور بود در سایه جنگ داخلي تا حدود زیادی محقق شد. اكنون ناتو نگران جايگزين مشخص و قوي بعد از اسد است و گروه هاي خلق الساعه اي كه رشد ميكنند و لزوما در درازمدت به سود منافع غرب نيست.
مركز بين المللي مطالعات صلح: نقش احتمالي تركيه در هر گونه تصميم گيري ناتو در مورد سوريه چه خواهد بود؟
تركيه عضو ديرينه ناتو است و طبق منشور ناتو عمل ميكند. قطعا ناتو تركيه را در مقابل تهديدات احتمالي كشوري تنها نمي گذارد، اما بايد به فاكتور دیگري هم اشاره كرد و آن هم همسايگي تركيه با سوريه است. فراموش نبايد كرد تركيه داراي جمعيت علوي است كه در كنار ساير گروه هاي مخالف جنگ اتحاد تركيه با غربي ها بر علیه سوريه را بر نمی تابند. تركيه ترجیح میدهد درگيري مستقيمي با سوریه نداشته باشد. چرا كه هر چه زمان ميگذرد تركيه مطمئن ميگردد صحنه ي داخلي سوريه به سادگی قابل تغيير نيست. اشتباه اولیه تركيه ساده ديدن مساله سوريه بود.
مركز بين المللي مطالعات صلح: در ماه هاي گذشته رسانه های غربی، عربی ، منطقه ای و فرامنطقه ای احتمال توسل بشار اسد به تسلیحات شیمیایی را يادآور شده اند و در مقابل هم بشار اسد تاکید کرده که سوریه به هیچ وجه از تسلیحات شیمیایی استفاده نخواهد کرد. در اين حال به نظر شما با توجه به حمله اخير اسرائيل به سوريه آيا هر گونه حمله سوريه به اسرائيل مي تواند بهانه اي براي حمله محدود براي از بين بردن سلاح هاي شيميايي توسط ناتو در سوريه باشد؟
به نظر من كشورهاي عمده عضو ناتو هر چند موضع اشکار در مخالفت با اسرائيل نگرفتند، اما خيلي هم از حمله اسرائيل به سوريه استقبال نكردند و معتقدندكه اين كار مي تواند اوضاع را پيچيده تر كند و اين رفتار عجولانه بوده و بيشتر مصرف داخلي براي نتانياهو داشته است. لذا من بعيد ميدانم ناتو به بهانه دفاع از اسرائيل در اين مرحله وارد خاك سوريه گردد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: در گذشته آلمان با مداخله نظامی سازمان ناتو در خاک سوریه مخالفت کرده است. به نگاه شما تا چه ميزاني اختلاف و شكافي در مورد حمله به سوريه در بين اعضاي ناتو وجود دارد ؟
به نظر من اين اختلاف و شكاف جدي است. حتي راسموسن دبیر کل ناتو چندي پيش اعلام كرد ناتو پليس بين الملل نيست كه در هر جا و مناقشه اي حضور داشته باشد. قطعا اگر ناتو فكر ميكرد كه با مداخله در سوريهمي تواند اسد را سرنگون و حكومت متمايل به غرب جايگزين كند اينچنين ميكرد، اما واقعيت ها نشان داد علاوه بر سختي كار شكاف در ناتو و مخالفت برخي از اعضاي مهم عواملی هستند که در حال حاضر مانع مداخله مستقیم ناتو در بحران سوریه است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: حضور القاعده در سوريه چه تاثيري در هر گونه طرح حمله محدود ناتو به سوريه (همچون هواپيماهاي بدون سرنشين در پاكستان) دارد؟
اين احتمال وجود دارد اما نه اكنون. در مرحله كنوني آنچه كه ناتو مي خواهد تضعيف ارتش سوريه و ويران سازي ساختارهاي اساسي سوريه (كه اكنون نيز به دست نيروهاي افراطي در داخل سوريه در حال انجام است) هست. بنابراين اكنون ناتو نفعي از اينكار نمي بيند. در اين حال هم بايد توجه داشت كه ناتو تلاش دارد در هر جايي كه افراطي گري و القاعده حضور دارند با پهن كردن تورهاي امنيتي آنان را به دام اندازند و كار آنان را يكسره كنند. در مرحله كنوني با بهره گيري از نيروهاي افراط در سوريه از تضعيف اسد بهره مي گيرد، اما در مرحله بعد در صورت مصالحه با اسد و يا دولت بعدي ناتونيروهاي افراط و القاعده را نابود مي كند. در مرحله كنوني هر چه نيروهاي اسد و يا القاعده همديگر را بكشند به سود ناتو است اما اگر قرار باشد روند امور در سوريه بهگونه اي ديگر گردد ناتو بر ضد القاعده در سوريه وارد عمل مي گردد.
مركز بين المللي مطالعات صلح:آيا سلاح شيميايي ميتواند بهانه اي براي حمله محدود ناتو به سوريه باشد؟
نه اصلا نيست. ناتو قبلا چنين امري را مد نظرداشت اما نگرانی امروز ناتو افتادن سلاح شيميايي به دست نيروهاي افراطي است. اگر ناتو مطمئن گردد اسد توانايي حفظ سلاح ها را دارد لزومي به حمله و بهانه اي براي جمع آوري سلاح هاي شيميايي نخواهند داشت. نگراني ناتو اين است كه اسد به گونه اي ضعيف گردد كه نظارتي بر سلاح هاي شيميايي نداشته باشد بايد گفت اين نگرانی اكنون کاهش یافته است .
مركز بين المللي مطالعات صلح: اگر ایالات متحده با روسیه در زمینه روسيه به صورت ابتدایی به توافق برسند، احتمال گذر روسيه از اسد وجود دارد؟
اين احتمال رخ داده است يعني روي اصل رفتن اسد دو كشور مشكلي ندارند، اما مشكل چگونه رفتن اسد است. روسيه به انتخابات سوريه در 2014 نظر دارد تا ماندن و رفتن اسد مشخص گردد. در اين انتخابات غربيها معتقدند اسد نبايد حضور داشته باشد، اما روس ها به حضور اسد نظر دارند. روسيه تا جايي كه بتوانند در كنار اسد مي ايستد و حتي اگر شخص اسد نباشد و شاكله حكومت حفظ شود. در اين حال با توجه به اين متغير احتمال حمله ناتو به سوريه محتمل نيست.
مركز بين المللي مطالعات صلح: در نگاهي مقايسه اي يعني رويكرد فرانسه در مورد مالي و حمله به اين كشور آيا ممكن است برخي از اعضاي ناتو به گونه اي يكجانبه بر ضد سوريه وارد عمل گردند؟
حضور فرانسه در مالي ورود كشور استعمار گر سابق به مستعمره پيشين است. فرانسه حضو خود در مالي را با توجه به اين امر و نگرانيهاي خود توجيه ميكند. در اين حال كشورهاي ديگر ناتو در اين مورد مانعي ايجاد نمي كنند و حتي در حد لجستيكي و يا تبليغي حمايت ميكند. چرا كه سود و زيان اين رويكرد به همان كشور برمي گردد. اگر فرانسه در مالي به موفقيت برسد سودش براي فرانسه است. همچنين شكست آن نيز اينگونه است. اما درمورد سوريه در مرحله فعلي هيچ كشور عضو ناتو فضا را براي ورود به سوريه مناسب نمي داند. چرا كه آلترناتيو مشخصي براي آن وجود ندارد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: در اواخر آذر ماه سال جاری، ژنرال ˈوالری گراسیموفˈ رییس ستاد کل نیروهای مسلح روسیه، در کنفرانس مطبوعاتی مشترک با ژنرال ˈنود بارتلزˈ رییس کمیته نظامی سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو)، با مداخله خارجی در سوریه مخالفت کرد و ناتو را از مداخله نظامی در امور داخلی این کشور برحذر داشت. در اين حال با توجه به مخالفت ها با حمله ناتو به سوريه مهمترين چالش هاي هر گونه حمله ناتو به سوريه چيست؟
چند چالش مهم در سر راه ناتو وجود دارد. اعضاي مهم ناتو از جمله آلمان با ماموريت هاي نوين براي ناتو موافق نيستند. دوم اينكه ناتو در بازتعريف نقش خود با چالش بزرگي به نام بودجه نظامي مواجه است. تا چندي پيش تا هفتاد و پنج درصد اين بودجه نظامي توسط امريكا تامين ميشد، اما امريكايي ها بر كاهش سهم خود نظر دارند. بنابراين ماموريت جديدي حداقل در مرحله كنوني براي ناتو تعريف نمي شود. اما اگر شرايط در سوريه به گونه اي ديگر گردد كه مطمئن گردند امنيت اسرائيل به خطر افتاده است شرايط تغيير مي كند. در شرايط كنوني اين نگراني در بين ناتو وجود ندارد.
گفتگو از : فرزاد رمضاني بونش
