مركز بين المللي مطالعات صلح – IPSC
ایالات متحده آمریکا و عربستان طی دهه‌های گذشته روابطی استراتژیک و مستحکم بوده است که بسیاری از آن به عنوان معادله نفت در برابر امنیت یاد کرده‌اند. در اين بين در سفر اوباما به عربستان بیانیه پایانی اجلاس سران عضو شورای همکاری خلیج فارس و آمریکا با حضور باراک اوباما در ریاض منتشر شد و بر نیاز به گذار سیاسی در سوریه بدون حضور بشار اسد، تمرکز بر مبارزه با داعش و جبهه النصره وهمکاری استراتژیک میان کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس و… تاکید کردند. گفتگوی زیر براي درك بهتري از نوع مناسبات كنوني دو كشور به مهمترین اختلافات آمریکا و عربستان و وضعیت روابط با دكتر علي اكبر اسدي كارشناس عربستان در مركز تحقيقات استراتژيك پرداخته است.
واژگان كليدي: نقش، آمریکا، عربستان، خاورميانه، چشم انداز روابط، استراتژيك
مركز بين المللي مطالعات صلح: مهمترین اهداف و نگاه آمریکایی ها به عربستان چیست؟
روابط آمریکایی ها و عربستان روابطی استراتژیک و سنتی تحت عنوان معامله نفت در برابر امنیت بوده است. در واقع سعودی ها به نوعی امنیت خود را برون سپاری کردند و به آمریکا سپردند . آمریکایی ها سعی کردند از رژیم سعودی ها در بحث انرژی و اقتصاد جهانی استفاده کنند و عمده سیاستهای سعودی ها در بخش انرژی در واقع تحت ملاحظات استراتژیک آمریکایی ها بوده است. در دو دهه اخیر به خصوص بعد از سال 2001 با یکسری چالش ها و تنش ها همراه شد. حادثه 11 سپتامبر و مشارکت تعدادی از شهروندان سعودی در این حوادث و واکنش هایی (که در محافل آمریکایی در قبال این موضوع وجود داشت) باعث ایجاد برخی تنش ها بین دو کشور شده و نارضایتی سعودی ها در دوره بوش پسر (از جمله بحث حمله به عراق و نوع سیاست اینها در عراق بود) و سعودی ها معتقدند آمریکا عراق را به ایران تحویل داده از اینرو تنش هایی ایجاد شد. بعد از این تنش ها هرچند امیدواریهایی وجود داشت از جانب سعودی ها که در دوره اوباما سیاستهای آمریکا تغییر کند و روابط استراتژیک بین دو کشور وجود داشته باشد، اما ما شاهد آن بودیم که در دوره اوباما از جمله بحث جنبش های عربی آمریکایی ها در واقع رویکرد متفاوتی از آن چیزی که سعودی ها داشتند دارند بحث تحولات مصر و انتظاری که سعودی از آمریکا برای حمایت از حکومت مبارک داشتند که از آن طریق هم تنش هایی ایجاد شد. در مجموع در دوره اوباما سعودی ها این انتقاد را از امریکایی ها مطرح می کنند که آمریکایی ها از ثبات منطقه ای و از منافع هم پیمان خود در منطقه حمایت کافی را به عمل نمی آوردند از جمله آنها بحث سوریه و در واقع اقداماتی است که از نظر سعودی ها اقدامات ناکافی آمریکا و در ارتباط با دولت آقای اسد است.
مركز بين المللي مطالعات صلح: مهمترین اختلافات آمریکا و عربستان بر سر چه موضوعاتی است؟
آمریکایی ها الزامات گذار منطقه خاورمیانه را درک کرده اند و معتقدند که باید یک سری سیاستهایی منطبق با الزامات جدید وضع کنند. اما سعودی ها به ماندن منطقه در شرایط گذشته اعتقاد دارند این نقطه اصلی باعث ایجاد اختلافات در دو طرف شده است. اگر به صورت عینی مثال بزنیم در بحرانهای مختلف می توان این قضیه را مشاهده کرد. آمریکایی ها اعتقاد دارند هر گونه تغییری در سوریه به صورت تدریجی باشد و با فروپاشی دولت آقای اسد نمی توان سریعا یک دولت جدیدی تشکیل داد و نظم و امنیت را در آن کشور ایجاد کرد. اما در هر صورت سعودی ها معتقدند که این کار باید بلافاصله انجام و فضایی برای گذار تدریجی وجود ندارد. در واقع به نظر می رسد که اقدامات مهمی در جریان است آمریکایی ها در دوره جدید به نوعی ارتباط و تعامل با ایران را در برهه های مختلف اعتقاد دارند ولی سعودی ها هر نوع نزدیکی بین ایران و آمریکا را به زیان خود در توازن قدرت منطقه ای می بینند. همچنین در بحث تحولات دموکراتیک اختلاف جدی بین دو کشور وجود دارد. زیرا تحول دموکراتیک در منطقه به زیان سعودی ها است و به نوعی باعث مشروعیت زدایی از نظام سعودی می شود. اما امریکایی ها در واقع با توجه به ارزش هایی که خود متصور هستند به نوعی به توازن بین امنیت و دموکراسی اعتقاد دارند و در مجموع معتقدند منطقه باید یک گذار دموکراتیک تدریجی طی کند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: با توجه به سفر آقای اوباما به عربستان آیا می توان گفت دامنه شکاف بین عربستان و آمریکا بیشتر از آنچه که می توان دید است؟
چند نکته در این زمینه می توانیم به آنها اشاره کنیم. اولا اینکه روابط آمریکا با عربستان به آن روابط استراتژیک و سنتی و بدون تنش خود باز نمی گردد. قطعا آن روابط باز نمی گردد. حتی اگر دولت اوباما باشد آمریکایی ها آن تغییرات کلان در سیاستهای خود در منطقه ایجاد می کنند و به سیاستهای قدیمی رو به تغییر خواهد رفت. دوم اینکه سیاست روابط عربستان و امریکا را روابط استراتژیک همراه با تنش و اختلاف بیان کرد. اما این روابط به نظر نمی رشد که دامنه اختلافات به حدی برسد که باعث فروپاشی روابط بین دو طرف شود. یعنی دو طرف به رغم اختلافات و تنش ها به این روابط نیاز دارند. آمریکایی ها در واقع در بلند مدت نقش عربستان سعودی را در مسائل جهانی پررنگ می بینند و به اعتقاد من به رغم روابط مختلف که در مورد آن نقش و عدم وابستگی آمریکا به نفت منطقه مطرح است آمریکایی ها نمی توانند نقش عربستان در بحث امنیت انرژی جهانی را نادیده بگیرند و این یک فاکتور است. بحث دوم نیاز آمریکایی ها به سرمایه ها و اموال سعودی ها نظر دارند که در بحث سلاح و غیره که در بحثهای مختلف نشان می دهد. موضوع سوم به نظر من بحث موازنه سازی منطقه ای به خصوص در مقابل ایران است . این نیاز وجود دارد و تا مادامی که این نیاز وجود دارد این روابط پا برجاست. از طرف دیگر سعودی ها نیاز جدی به آمریکا دارند. زیرا هر گونه تغییر روابط استراتژیک بین آمریکا و عربستان به نوعی به صورت تدریجی ممکن است منجر به فروپاشی نظام سعودی بینجامد. بنابراین سعودی ها تلاش خواهند کرد که به رغم تمام انتقادات در چارچوب استراتژیک آمریکایی ها در منطقه همواره ایفای نقش کنند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: آینده روابط آمریکا و عربستان چگونه است؟
فکر می کنم که مهمترین متغیر تاثیر گذار آن روابط ایران و آمریکا است. هر چه روابط ایران و آمریکا به سمت تنش کمتر برود روابط آمریکا و عربستان در واقع به سمت تنش بیشتر می رود. به نظر من یک فاکتور مهم است که می تواند خیلی تاثیر گذار باشد. مورد بعدی رویکردهای ایدولوژیک عربستان و مباحثی (که در آمریکا در خصوص حمایت سعودی ها از افکار افراط گرایانه و تروریست است ) است و می تواند در آمریکا جدی تر شود و بر روی روابط تاثیر منفی بگذارد. سومین موضوع هم اسرائیل است که اگر اسرائیل و عربستان به سمت جدی تر شدن برود و علنی شود که ممکن است اسرائیلی ها بر روی روابط آمریکا با عربستان تاثیر بگذارندو آن را حفظ کنند.. در واقع جدا از آن بحث ثبات در عربستان بحث مهمی است که هر چقدر که مشکل ثبات در عربستان تشدید شود آمریکایی ها به گزینه هایی برای جایگزینی سعودی ها فکر می کنند که می تواند روابط را تحت تاثیر قرار دهد.
