مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
سفر آقاي جاكوب زوما به تهران، نخستين سفر وی به جمهوري اسلامي ايران به شمار مي‌رود. پيشينه روابط ايران و آفريقاي جنوبي به سال‌هاي پيش از پيروزي انقلاب اسلامي ايران برمي‌گردد، زماني رژيم پهلوي عمده نفت مصرفي اين كشور را تأمين مي‌كرد. پس از پيروزي انقلاب اسلامي ايران روابط با رژيم آپارتايد قطع شد و با محو رژيم آپارتايد روابط ديپلماتيك بين دو كشور در سال 1994 برقرار گرديد. آفريقاي جنوبي با حدود 54 ميليون نفر جمعيت، از مهم‌ترين كشورها در قاره آفريقاست و در كشورهاي بريكس و گروه 20 كشور صنعتي نیز عضو است. گفتگوی زیر به بررسی روابط دو کشور پرداخته است.
واژگان کلیدی: همکاری ایران و آفریقای جنوبی، گسترش ایران و آفریقای جنوبی، روابط ایران و آفریقای جنوبی
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اگر نگاهی به روابط ایران و آفریقای جنوبی داشته باشیم، اصولا اهداف اصلی سفر رئیس جمهور آفریقای جنوبی به ایران چیست؟
با توجه به ظرفیت هایی که آفریقای جنوبی و همچنین نیازها و ظرفیت هایی ما گسترش جدی روابط اقتصادی و بعد از آن گسترش روابط سیاسی مطرح است. بعد از وقفه ای که به دلیل تحریم ها در روابط بین دو کشور ایجاد شد و اوج روابط اقتصادی (که نسبتا در گذشته گسترده بود) در حال حاضر کوشش برای گسترش یا احیای روابط یا ایجاد سرفصل جدیدی برای فعالیت بخش خصوصی دو کشور با سرمایه گذاری های مشترک است و هر دو کشور کوشش می کنند که این روابط به روابطی جدی و عملی برای رفع نیازها و استفاده از ظرفیت هایی که می تواند مکمل یکدیگر باشند، تبدیل شود. ما می توانیم نفت آن ها را تامین کنیم و خدماتی را در زمینه تاسیسات فنی و پالایشگاهی مهندسی فراهم کنیم. آن ها نیز در عرصه معادن و … می توانند به ما کمک کنند، هم چنان که هم اکنون بعضی از شرکت های آفریقایی در ایران مشغول به کار هستند. در این جا سخن از گسترش همکاری هایی است که هم اکنون نیز تا حد زیادی ادامه دارد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: جایگاه ایران در نزد رهبران آفریقای جنوبی و در سیاست خارجی آن ها چگونه است؟
کشور آفریقای جنوبی با سابقه ضد استعماری و با توجه به افکار آقای ماندلا که هنوز بر سیاست آفریقای جنوبی سایه افکنده است و حزب کنگره ملی آمریکا (که زمام امور این کشور را در دست دارد و روابطی ضد استعماری دارد) کشوری است که از نظر سیاسی به ما بسیار نزدیک هست. در واقع از دیدگاه آن ها، ما از نادر کشورهایی بودیم که در زمانی که آن ها با نظام نژادپرستی و نظام آپارتای مبارزه می کردند، با آن ها همراهی کردیم. از نظر اقتصادی هم ما سابقه همکاری های گسترده و دیرینی را با آفریقای جنوبی داریم. پالایشگاه و تاسیسات نفتی را در آن جا داشتیم و یکی از فروشندگان سنتی نفت به آن ها بودیم و مشتری قدیمی نفت ما بودند و در عرصه هایی هم خریدار شکر یا بعضی دیگر از محصولات آن ها بودیم. در حال حاضر نیز با توجه به قابلیت های ایران ( که بسیار بیشتر از کشورهای عربی است، ) ایران نیز راه خوبی برای دسترسی آن ها به بازارهای آسیای میانه و حتی روسیه است و بنادر ایران می تواند برای آن ها قابلیت زیادی داشته باشد و لذا ما را بین کشورها در عرصه صدور خدمات فنی و مهندسی توانمد می دانند. در واقع هیچ یک از کشورهای نفت خیز در عرصه صنایع پالایشگاهی به اندازه ما قابلیت ندارد. آفریقای جنوبی هم در مسائل سیاسی در مورد مسئله فلسطین و غرب آسیا و مداخله کشورهای غربی، مانند ما موضع گیری مخالفی دارند و با کشورهای عربی همسو نیست. بنابراین هیچ کدام از این کشورها راه مواصلاتی خوبی ندارند، دوما به دلیل اعتماد زیاد به ایران و به ایران به عنوان کشوری که روابط پایداری دارد، به دنبال برقراری روابط پایدار است و ایران می تواند بازار خوبی برای آفریقای جنوبی باشد. ایران بر خلاف کشورهای عربی هشتاد میلیون جمعیت دارد که هم جمعیت های کمتری دارند و هم بازارهای خود را در اختیار غرب قرار داده اند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: جایگاه آفریقای جنوبی در سیاست خارجی ایران کنونی چیست؟
آفریقای جنوبی یکی از کشورهای مهم تاثیرگذار در جهان سوم است و یکی از بیست کشور از گروه بیست و موتور حرکتی غیر متعهدهاست و جایگاه آن در آفریقا حلقه وصل ماست. یعنی ما برای تسهیل و گسترش روابط با آفریقای جنوبی طبیعتا زمینه ای برای همکاری نیاز داریم. ما به آفریقای جنوبی به عنوان کشوری نگاه می کنیم که می تواند شریک تجاری سرمایه گذاری های خوبی باشد. این کشور قابلیت های خوبی برای سرمایه گذاری مشترک با ما دارد. آن ها نیز به ایران به عنوان یک شریک جدی و عملی نگاه می کنند که می تواند بسیاری از نیازهای آن ها را فراهم کند و متقابلا از ظرفیت های ایران استفاده کند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: چه بسترها و فرصت های دیگری برای همکاری ایران و آفریقای جنوبی در حوزه مسائل سیاسی، ژئوپلیتیک، نظم بین المللی و مسائل منطقه ای وجود دارد؟
با توجه به مواضع مشترک و سوابقی ما در بسیاری از مسائل جهانی همکاری کنیم. حق وتو سازمان ملل مورد اعتراض ایران و آفریقای جنوبی است. در زیر مجموعه سازمان ملل هم ما می توانیم همواره همکاری داشته باشیم و اجازه ندهیم که سیاست های قدرت های بزرگ جهت گیری های مهم سازمان های بین المللی را تعیین کنند. آفریقای جنوبی و ایران می توانند غیر متعهدها را غیر متعهد نگه دارند و نگذارند که کشورها به قدرت های بزرگ وابسته شوند. در واقع حفظ اصول غیر متعهد ها در گرو همکاری ما با آفریقای جنوبی است. برای احقاق حقوق دیگری مانند حق هسته ای و حق غنی سازی اورانیوم، آن ها هم موضع مشترکی با ما دارند و این حق کشورهای جهان سوم است که از انرژی های پاک و غیر فسیلی استفاده کنند. آفریقای جنوبی هم مشترکا با ایران از این موضع دفاع می کنند. آفریقای جنوبی در مخالفت با سیاست های یک جانبه آمریکا با ایران هم نظر است و ایران در یارگیری های بین المللی می تواند روی آفریقای جنوبی حساب کند. در واقع باید محیطی فراهم شود که دو کشور بتوانند از این محیط، سمت و سوی بسیاری از سیاست ها را تغییر دهند و در برابر دست اندازی قدرت ها به جهان سوم مقاومت کنند و در این موضوع دو کشور می توانند همکاری های بسیار خوب و سیاست های بسیار موثری را به اجرا بگذارند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: چه چالش هایی برای گسترش روابط ایران و آفریقای جنوبی وجود دارد؟
چالش ما دولتی بودن روابط است که متاسفانه صرفا به همکاری دولت با دولت بوده است که خود مانع مهمی است. اگر ما بخواهیم به روابط پایدار اقتصادی با آفریقای جنوبی برسیم، باید بخشی از بخش خصوصی را فعال کنیم. موانع بانکی و بیمه ای موانع بسیار مهمی هستند که کوشش می شود که از سر راه برداشته شوند. یکی از موانع هم نشناختن ظرفیت هاست. ما باید ظرفیت ها را بشناسیم. به خصوص که بخش خصوصی و کسانی که دست اندرکار در بخش اقتصادی هستند باید این ظرفیت ها را به خوبی بشناسند. جهت گیری های قدرت های بزرگ هم خود یکی از موانع است. به دلیل تحریم ها آمریکایی ها، آفریقای جنوبی را از گسترش روابط با ایران ترسانده بودند. البته بخشی از مشکلات در آفریقای جنوبی مربوط به سیاست داخلی آن ها می شود و ممکن است مخل باشد و در صورتی که در آفریقای جنوبی آرامش برقرار شود و سیاست های انقلابی و دیدگاه های آقای ماندلا اجرا شود، طبیعتا روابط دو کشور در مسیر خوبی قرار می گیرد و گسترش می یابد. ولی اگر در آن جا جریان های حزبی و گروهی و اختلافات گسترش پیدا کند، به همان اندازه ممکن است بر سیاست خارجه و روابطی با ایران تاثیر بگذارد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آینده روابط ایران و آفریقای جنوبی را چگونه می بینید؟
با توجه به شرایط کنونی، طبیعتا در حال حاضر سر فصل خوبی برای روابط آغاز شده است و ما در داخل کشور به مرحله ای رسیدیم که بر روی روابط با کشورها به طور جدی فکر می کنیم. با این مسائل جایی برای تبلیغات و شعارها باقی نمی ماند و به عرصه ای عملی می رسد. این موضوع طبیعتا کمک خواهد کرد که ما به سمت و سوی روابط منسجم و موثر و مفید و سودآور برای دو کشور پیش می رویم. این در صورتی است که روابط دو کشور در شرایط کنونی باقی بماند و می توان گفت که آینده بسیار خوب و پر رونقی در روابط دو کشور رقم خواهد خورد.
