عوامل و متغیرهای موثردر نزدیکی روابط مصر و سوریه

دکتر رشید رکابیان

استاد دانشگاه

مرکز بین المللی مطالعات صلح- IPSC

روابط مصر و سوریه از گذشته دارای فراز و نشیب بوده است. از زمانی که مبارک از قدرت کنار رفت و مرسی جایگزین وی شد این روابط با تنشهایی همراه شد اما سرنگونی مرسی روابط را وارد فاز دیگری کرد. نوشتار زیر به این مساله پرداخته است.

واژگان کلیدی: عوامل موثردر نزدیکی روابط مصر و سوریه، متغیرهای موثردر روابط مصر و سوریه، عوامل روابط مصر و سوریه، مصر ، سوریه

روابط اخیر مصر و سوریه

مصر در زمان محمد مرسی می خواست نزدیکی بیشتری به غرب، خصوصا آمریکا داشته باشد و از طرف دیگر به دلیل جریاناتی که در مصر رخ داد، تبعا در مقابل سوریه یک رویکرد تقابلی وجود داشت. اما بعد از این که السیسی به قدرت رسید، می توان گفت که این سیاست تا حدودی تقلیل پیدا کرد. به خصوص در ماه های اخیر به دلیل این که این جریان های تروریستی در صحرای سینا دامن گیر مصر شده است و این احتمال که گروه های تکفیری به سمت مصر گرایش پیدا کنند (و مخصوصا به دلیل این که در مصر یک جریان ضد السیسی طرفدار مرسی به وجود آمده است) وجود دارد تبعا شرایطی به وجود آمده است که مصر احساس می کند حداقل به خاطر امنیت خود مخصوصا در صحرای سینا، نزدیکی به سوریه را حفظ کند. چنانچه در دو سه هفته گذشته، شبکه المنار گزارش داد که السیسی در دیدار با ملک عبدالله، پادشاه عربستان گفته بود که ادامه بحران سوریه تأثیر منفی بر تمامی کشورهای عربی می گذارد و تاکید کرده بود که برای جلوگیری از نفوذ تروریست به کشورهای عربی باید با سوریه هم جنس شد.این امر گرچه واکنش هایی در عربستان هم داشته است. اما باید گفت که نگاه السیسی به سوریه در مورد مبارزه با تروریسمی که به سمت مصر گرایش پیدا می کند، قضیه را به این سمت می برد که یک قرارداد امنیتی بین این دو کشور وجود داشته باشد. کما این که ولید معلم بر این همکاری امنیتی تاکید داشت و ابوزید، سخنگوی وزارت خارجه مصر بر این مسئله تاکید کرده بود که برای امنیت مصر باید با سوریه همراه شد و جلوی بحران در سوریه گرفته شود.

نگاهی دولت مصر به مخالفان سوری

سیاست خارجی کشورها را نمی توان به صورت مطلق بیان کرد. به این معنا که در پشت پرده سیاست های خارجی معمولا متغیرهایی هایی تاثیر خود را بر سیاست خارجی این کشورها می گذارد، مصر هم از این قاعده مستثنا نیست. بنابراین در مصر یک دیدگاه بر این نظر است که باید سیاستی را که روسیه و ایران در مورد سوریه در پیش گرفته اند را باید دنبال کنند، به این معنا که یک گفتگوی سوری- سوری برقرار کنند و نگاه دیگر بر این است که دولت باید به خواسته های مخالفین سر تعظیم فرود بیاورد . به علاوه نگاه دیگری هم بر این است که همکاری با گروه های تروریستی و مخالفین سوری است. این سه نگاه در مصر وجود دارد. در واقع مصر علی رغم این که نگاهی وجود دارد که با گروه های تکفیری مقابله کرد، اما جریانی هم وجود دارد که مخالف چنین وضعیتی هستند. به عبارت دیگر رویکرد آن ها در تعامل با رویکرد عربستان است. اما بیشترین رویکردی در حال حاضر این است که مشکلات سوریه را با نشست سوری-سوری یا به عبارتی می توان گفت که مخالفین را در تعامل با دولت سوریه هماهنگ کنند.

عوامل و متغیرهای موثردر آینده روابط دو کشور

در واقع مصر از تیررس گروه های تروریستی در امان نیست، لذا چاره ای ندارد که در تعامل با سوریه در مقابه با این گروه ها قرار گیرد. حال این اتحاد می تواند اتحاد کلامی و گفتمانی باشد. در این بین تعامل سوریه و مصر در گرو مبارزه با تروریسم از طریق همکاری های امنیتی است. اگر عملیات تروریستی در صحرای سینا تکرار شود، این نزدیکی را به سوریه تقویت می کند. در بعد دیگر عاملی که می تواند بر روابط دو کشور تاثیر گذارد، سفرهای هیئتی دو کشور است. از طرف دیگر از همه مهم تر باید دید که نگاه مصر به عربستان چگونه است یا به عبارت دیگر باید ببینیم که آمریکا چه واکنش هایی را در قبال این سیاست خواهد داشت. چرا که مصر کشوری سکولار و در تعامل با سیاست های غرب حرکت می کند. یعنی مصر نمی تواند به طور آشکار خود را با سوریه هماهنگ کند. یعنی علی رغم این که سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا هم به این موضوع اعتراف کرده بود که سیاست هایی را که در قبال سوریه از سوی غرب به خصوص آمریکا در نظر گرفته شده است، سیاست های اشتباهی در حمایت از گروه های تروریستی بوده است، اما این کلام به معنای آن که سیاست خارجی مصر را در حل بحران سوریه از طریق گفتگو تایید کند. بنابراین آنچه که می تواند روابط دو کشور را محبت آمیزتر و نزدیک تر کند، همکاری های امنیتی و از طرفی سفرهای هیئت های دو کشور به کشورهای همدیگر است.

آینده روابط مصر و سوریه

در شرایط کنونی روابط اقتصادی چندانی بین دو کشور وجود ندارد. روابط فقط به خاطر مرزهای ناامن دو کشور، بیشتر می تواند امنیتی باشد، چرا که امنیت دو کشور به خصوص مصر از سوی گروه های تروریستی در خطر است. چنانچه اخیرا احمد الاسیر در در لبنان اعتراف کرده بود و قصد داشت که با گذرنامه جعلی از لبنان خارج شود، قصد داشت ین گروه ها را به سمت لیبی و مصر هدایت کند. خود این مسئله به این موضوع دامن می زند که قرارداد امنیتی نسبت به قرارداد اقتصادی و مسائل دیگر برای دو کشور بسیار حائز اهمیت است. در این شرایط آینده روابط مصر و سوریه با توجه به سفر اخیر و صحبت هایی ابوزید ، ولید معلم و السیسی را میتوان اینگونه تحلیل کرد که روابط می تواند بر اساس روابط مسالمت آمیزی باشد و روحیه متخاصمی (که از سوی مصر علیه سوریه دامن زده می شد) کم کم در حال تقلیل است. لذا باید به این مسئله خوش بین باشیم که اگر شرایطی که در سوریه است و پیروزی هایی که نصیب سوری ها می شود به همین ترتیب ادامه پیدا کند، تبعا اتحاد یا به بیان بهتر نزدیکی دو کشور را بیشتر خواهد کرد.