دکتر سید جلال ساداتیان
تحلیلگر مسائل بین المللی و دیپلمات سابق ایران
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
نوع واکنش ترامپ در رابطه ایران
به نظر نگارنده حوادث سریع و واکنش‌های بسیار سریعی که اخیرا ترامپ اتخاذ کرد و برخورد ایشان با موضوع برجام ایران تا حدودی سیاست‌ها و استراتژی‌های آن کشور را نسبت به ایران روشن کرد. در این راستا آقای ترامپ از ابتدا در کمپین انتخاباتی خود بیشتر تحت تأثیر لابی صهیونیست‌ها یعنی آی پک و همچنین لابی اعراب بخصوص عربستان قرار داشت. واضح بود که در صورت رئیس جمهور شدن ایشان پیگیر شعارهای دوران تبلیغات انتخاباتی خود باشد، چنانچه اولین سفر خارجی ایشان به عربستان بود و یک قرارداد نزدیک به 500 میلیارد دلار را (که گفته شد که حدود 120 میلیون دلار آن مربوط به خرید اسلحه بود) منعقد کرد. در نتیجه طبیعی است که تا مقدار زیادی وامدار عربستان و دوستان ایشان در نگاه به ایران قرار گیرد. همچنین اینگونه برداشت می‌شد که هر چند در دوران کاندیداتوری ایشان مواضع تندی را در زمان کمپین انتخاباتی خود انتخاب کرده و بیان کرده است، اما وقتی در رأس امور قرار گیرد باید بر مبنای یک استراتژی معین و مشخص شده حرکت کند. اما ایشان اکنون حتی در گفتگو با مشاوران خود دچار مشکل هست. به عنوان مثل در سخنرانی اخیر خود بر ضد ایران، ترامپ از کلمۀ خلیج عربی نام بردند در همان زمان کاخ سفید بیانیه‌ای صادر کرد که از کلمۀ خلیج فارس نام برد. همین رویکرد موجب شد آقای روحانی در سخنرانی خو بیان کرد که افسران خودتان در این منطقه اکنون اصطلاحی که بکار می‌برند خلیج فارس هست و دکتر روحانی در سخنرانی دیپلماتیک خود به گونه‌ای آقای ترامپ (که نه جغرافیا و نه تاریخ می داند) را تحقیر کرد.
آقای ترامپ به دنبال این بوده و هست که اولاً هر آنچه که اوباما در سیاست خارجی دستاورد داشته را زیر سؤال ببرد و دوم اینکه برجام به عنوان یک توافق بد یاد شود و مزایای این توافق بد را زیر سوال برد و به مضراتی برای اسرائیل در این منطقه توجه کند. از این دید به میزان افزایش قدرت ایران جایگاه اسرائیل در خطر می افتد و با گسترش هلال شیعی وضعیت برای اسرائیل بد خواهد شد. این نگرانی به آقای ترامپ انتقال پیدا کرده و عمدۀ دشمنی ایشان با ایران در این راستا هست که ایران تقویت نشود. در واقع اسرائیل چنین وضعیتی را احساس می‌کند. طرف دیگر مسئله عربستان هست که در این منطقه تمام تلاش خود را به کار برد که هژمون خود را داشته باشد، اما در لبنان، سوریه و عراق شکست خوردند. در این شرایط آنها فکر میکنند که ایران روز به روز تقویت شده است. در این بین این دو بازیگر بر روی افکار آقای ترامپ کار میکنند و ایشان عمدۀ تلاش خود را در راستای تضعیف ایران قرار داده است. از این نگاه ایران از طریق برجام در حال تقویت شدن هست، البته تمامی ابعاد تقویت برجام خود را نشان نداده، اما آنها تصور میکنند وقتی که ارتباطات اقتصادی ایران برقرار شود و فرصت اقتصادی ایران برگردد دیگر ایران قابل مهار شدن نیست در نتیجه ترامپ در حال مخالفت با ایران هست.
عوامل موثر بر آینده نوع واکنش ترامپ در رابطه ایران
در واقع چین، روسیه و اتحادیه اروپا از موضع آمریکا حمایت نمی‌کنند، اکنون رویارویی بین امریکا با اروپا رخ داده و بعد از جنگ جهانی دوم چنین رویارویی بین اروپا و آمریکا بعید بود. سخنان خانم موگرینی در بیانیۀ خود و همچنین بیانیۀ مشترک میان آلمان و فرانسه همه نشان دهند‌ۀ مخالفت با سیاست‌های در پیش گرفتۀ شده آمریکا در مورد ایران هست. در واقع سیاست‌ها آمریکا تنش زا هست و به دنبال افزایش بحران در این منطقه هست. چرا که ایران نقش متعادل کننده در این منطقه هست و سیاست‌های ایران علارغم اتفاقات داخلی و تحرکات در مجموع سیاست ایران معقول و متعادل کننده در این منطقه بوده و صلح و ثبات را در این منطقه برگردانده است. در واقع دشمنی که تا کنون رخ داده با داعش بود و آمریکا هم با داعش در حال مبارزه هست، در این چارچوب به نظر می‌رسد آمریکا بیشتر بر اساس منافع دیگران نه منافع ملی حرکت می کند، در این روند رویکرد آقای ترامپ به نتیجه نرسیده است و موضوع چگونگی برخورد با ایران را به کنگره واگذار کرده است. در این بین این رویکرد در کنگره توسط جمهوری خواهان و هم دموکرات‌ها مورد تردید قرار گرفته و بعید به نظر می‌رسد که آنها نیز رویکرد تندی داشته باشند، اما در نهایت ممکن هست تحریم ها علیه سپاه را بیشتر کند. اما قبلاً نیز این تحریم‌ها وجود داشته است و در نتیجه نمی‌تواند با برجام هیچ کاری داشته باشند و در نهایت فشارهای حقوق بشری را علیه ایران بیشتر کنند و کنگره ممکن است به آن رأی بدهد. اما اینکه تصور شود آمریکا توانایی اقدامات وسیع علیه ایران دارد درست نیست.
نکتۀ دیگر آن هست که آنها با جو سازی و تبلیغات تلاش میکنند برخی از مؤسسات مالی معتبر و بزرگ بین المللی را از اینکه که به ایران نزدیک نشود به تردید باندازند و یا آنهایی که با آمریکا مراوداتی گسترده دارند تا حدودی از ارتباط با ایران جلوگیری کنند و گرنه مؤسساتی کوچک و مؤسساتی (که مورد حمایت دولتهای اروپا هستند) کماکان با دولت ایران ارتباط خواهند داشت. در این میان باید گفت لابی اروپا و ایران و همچنین نوع واکنشی که از سوی ایران دریافت کرده اند ( که معقولانه ، متین و در عین حال محکم بود) بعلاوه اینکه برخی از عقلای امریکایی حس می کنند که با دنیا دارند دچار مشکل می شوند می تواند موجب شود کنگره آمریکا تعدیل شده تر با قضایای ایران برخورد کند
واژگان کلیدی: عوامل، آینده، واکنش ترامپ ، ایران، امریکا
