محمد رضا فرقانی
کارشناس اوراسیا
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
روابط ايران و روسيه در يك سال گذشته:
روابط ايران و روسيه در سالهاي اخير بهويژه بعد از تحولاتي كه در منطقهي خاورميانه شاهد آن بوديم، روند توسعه و رو به رشدي داشته است. در بحران سوريه،زماني كه كشورهاي غربي و امريكا با متحدين عرب خود براي ساقط كردن رژيم بشار اسد متحد شده بودند، سوريه، روسيه و ايران با اشتراك نظر و ديدگاه مشترك كه پيدا كردند، سياستهاي خود را در جهت حمايت از بشار اسد تنظيم كردند. در این میان از همانجا روند رو به رشد توسعهي روابط دو كشور ایران و روسیه آغاز شد. از طرف ديگر ديدارهاي مختلفي كه طي يك سال و نيم اخير بين روساي جمهور ايران و روسيه در مناطق مختلف و در حاشيهي كنفرانسهاي متعدد برگزار شد، اگر چه حالت دوجانبه ای نداشت، اما مذاكرات و ملاقات روساي جمهور دو كشور نقش مهمي را در درك و تفاهم متقابل در قبال اوضاع جهاني ايفا كرد. این رویکرد باعث شد كه روابط دو كشور بيش از پيش به يكديگر نزديك شود.
در بعد دیگری تحولات اوكراين و اقدامات يكجانبهي امريكا و اروپا عليه سياستهاي روسيه در اوكراين و همين طور در قبال كشورهاي مشترك المنافع، عامل ديگر نزدیکی روسيه به ايران شد. در این شرایط دو كشور به درك كاملا عميقي از سياستهاي يكجانبهگرايانهي امريكا و اروپا در قبال مسائل بين المللي رسیدند. گذشته از این تحريم روسيه توسط كشورهاي اروپايي و امريكا و استفاده از سلاح تحريم عليه مسکو نيز باعث نزديكي بيش از پيش روسيه و جمهوري اسلامي ايران شد. زيرا جمهوري اسلامي ايران كه خود قرباني سياستهاي تحريم امريكا و اروپاست، سالها با اين موضوع دست و پنجه نرم كرده و روسيه نيز به اين پروسه پيوسته است. در این شرایط اين عوامل یا به عبارتی مجموعه این عوامل طي سالهاي اخير و بهويژه يك سال و نيم اخير باعث توسعه روابط دو كشور به صورت عميق و استراتژيك گسترش پيدا كند. چنانچه اظهارات مقامات روسيه در بالاترين سطوح در ارتباط با روابط با ايران به خوبي مويد اين موضوع است.از طرف ديگر سياستهاي واقعبينانهاي روسيه در مذاكرات هستهاي ايران و همينطور در آژانس انرژي اتمي و شوراي امنيت بر عمق روابط در یک سال اخير افزوده است.
نگاه سياستگذاران کرملین یا هستهي اصلي سياست خارجي روسيه به روابط با ايران
عمق سياست روسيه در مورد روابط با ايران را می توان از جملهي آقاي لاوروف ميتوان درك كرد. پس از آنكه روسيه مورد تحريمهاي اقتصادي امريكا و اروپا قرار گرفت، آقاي سرگئی لاوروف وزير خارجهي روسيه اعلام كرد ما با اين تحريمها به ديد بهتري از موقعيت ايران و وضعيت ايران در قبال تحريمها ميرسيم و اکنون ميفهميم كه ايران در چه وضعيتي بوده است. به همين جهت اين ديد واقعبينانه ميتواند نشاندهندهي عمق استراتژيك سياستهاي روسيه در قبال ايران باشد. در واقع مجموع تحولاتي كه در صحنهي بين المللي و منطقهاي اتفاق افتاده، باعث نگاه عمیق دو كشور نه به صورت لفظي و پروتكلي و تشريفاتي، بلكه به صورت عميقتر از گذشته به توسعهي روبط با يكديگر شده است و همين موضوع در جمهوري اسلامي ايران بين مسئولين نيز آشكار و مشخص است.
پیام ها و دستاوردهاي ديدار رهبران دو كشور در روسيه
ملاقات سران دو كشور در طي يك سال اخير بازتابهاي بسيار مثبت و محكمي در روسيه داشته است. بسياري از متفكرين و كارشناسان سياسي روسي در مقالات متعددي (كه در مطبوعات و رسانههاي روسيه به تحریر درآورده و منتشر كرده اند)، از اين سياستها و ملاقاتها و مراودات مسكو با تهران استقبال کرده اند و بر ضرورت عميقتر كردن روابط و جنبهي استراتژيك بخشیدن به روابط دو کشور حرکت کرده اند. در بعد دیگری در ملاقاتهاي متعدد ( كه گروههاي مختلف سياسي و اقتصادي روسيه و ايران با يكديگر داشته اند) نيز از نوع رفتار مقامات و مسئولين روسي و حتي نخبگان جامعهي روسيه و بهويژه بازرگانان و بخش اقتصادي اين كشور ميتوان وضعيت اطمينان بخش و ديدگاه مثبت آنها به روابط با ايران رسيد. در بعد اقتصادي روسيه پس از اعلام تحريمهاي اتحاديهي اروپا (كه ورود مواد غذايي و همينطور لبني و كشاورزي را از اروپا ممنوع كرد) بسياري از نگاهها متوجه جمهوري اسلامي ايران شد. در حال حاضر هم بازرگانان و تجار روسي تلاشهاي زيادي براي تامين نيازهاي خود از بازار ايران کرده اند و به سوی ايران روي آورده اند. علاوه براین برگزاري نمايشگاههاي تجاري و اقتصادي كه در همين مدت در دو كشور و با حضور فعال فعالان بخش اقتصادي دو كشور مفید بوده و در حال حاضر در بعد اقتصادي نيز روابط دو كشور سير صعودي پيدا كرده است. در این بین موضوع همكاري دو كشور در بخش انرژي نيز مزيد بر علت شده و بر اساس مذاكرات و گفت و گوهايي بين دو كشور مقامات روسيه اعلام آمادگي كردند كه با خريد بخشي از نفت صادراتي ايران به مبادلهي پاياپاي كالا با ايران بپردازند. اين امر خود موجب افزايش تساعدي روابط بازرگاني و حجم روابط اقتصادي دو كشور خواهد شد. بنابراين آنچه كه در عمل و در صحنهي عمل شاهد هستيم، نوعي صداقت در رفتار و اعمال روسهاست كه به طرف تعميق روابط خود با ايران روي آوردند و در اين جهت تلاش ميكنند.البته خوشبختانه بااستقبال خوبي هم در جمهوري اسلامي ايران مواجه شده است.
آيندهي روابط و نقش متغیرهای دخیل
آيندهي روابط دو كشور بسيار مثبت و روشن است. با توجه به زيادهخواهيها و سياستهاي يكجانبهگرايانهي امريكا و متحدين غربي در صحنهي روابط بين الملل، روسها كاملا به اين نتيجه رسيدهاند كه ميبايست با كشورهايي همچون جمهوري اسلامي ايران كه در حال مبارزه با تک روی امريكا و غرب در دنيا است همكاريهاي جديتري داشته باشند. از طرف ديگر روسها با قطع اميد از غربيها و امريكاييها نياز به متحدين جديدي براي خود در دنيا بهويژه در آسيا دارند. به همين جهت در صورت وجود صداقت در رفتار مسئولين و مقامات دو كشور ميتوانيم آن را ضامن روابط رو به گسترش دو كشور و حرکت آن به سوي روابط استراتژيك بدانيم.
واژگان کلیدی: تعمیق روابط ايران و روسيه، مناسبات، ايران ، روسيه،
