علل تحرکات اخیر ترکیه در شمال سوریه و ایجاد منطقه امن

دکتر سیده مسعوده میرمسعودی

تحلیلگر  روابط بین الملل

مرکز بین المللی مطالعات صلح-ipsc

در چند روز اخیر ما شاهد ورود نیروهای نظامی ترکیه از گذرگاه مرزی باب السلامه در شمال استان ادلب به پایگاه  نظامی غص الزیتون بودیم . اخیرا هم رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه نیز هدف از این ورود را ایجاد منطقه امن در ۳۰ کیلومتری خاک سوریه عنوان کرد. برای آنالیز این رفتار نظامی ترکیه  در این مقاله ،رفتار ترکیه را در سه مورد aims نیات (goals) مقاصد و نتایج در قالب تئوری نئورئالیسم تهاجمی مورد بررسی قرار دهیم البته ترکیه کد شناسایی که از این عملیات در روابط بین الملل تمایل دارد به نمایش بگذارد تدافعی است و  سعی و تلاش دارد این حرکت نظامی را برچسب دفاع از مرزهای ترکیه و مبارزه با تروریسم به جهانیان نشان دهد. به عبارت دیگر مبارزه با YPG یا همان یگان های مدافع خلق که بنظر ترکیه متحد حزب کارگران کردستان ( Pkk) است و اهداف اصلی خود را  از بین بردن این گروه و پاکسازی آن منطقه قرار داده است.

از طرفی دیگر YPG یا یگان های مدافع خلق بخش مهمی از نیروهای دموکراتیک SDE سوريه است.در اینجا این سوال کلیدی پیش می آید که چرا ترکیه در این مورد با روسیه  که هنوز در خاک سوریه بازیگر مهمی است ،مشورتی نکرده است . هم چنین روسیه نیز متقابلاً در حال تقویت مواضع خود در نزدیکی تل رفعت و منتیج در حومه جنوبی کوبانی و عین عیسی است که همگی در ۴۰ کیلومتری ترکیه قرار دارد.

مقاصد ترکیه در قالب رویکرد تهاجمی می تواند حاصل چند مورد باشد که اولا سیاست خارجی ترکیه همیشه در راستای سیاست داخلی بوده و در این بحث نیز بیشتر عمل گرا بوده و سیاست اعلامی سیاست تنش صفر با همسایگان بوده، ولی از طرف دیگر انتخابات ژوئن ۲۰۲۳ در ترکیه نزدیک است. بنا به گزارش بانک گلدن ساکس آمریکا اقتصاد ترکیه با تورم ۷۳ درصدی نيز دست و پنجه نرم می کند. از برایند این رفتار می توان نتیجه گرفت که اردوغان سعی دارد برگ برنده ای در انتخابات با به کنار راندن کردها در انتخاب آینده داشته و به اصطلاح در قدرت نمایی خود ،منسجم و آینده نگرانه عمل کند و تورم۷۳ درصدی کشور را در زیر هاله ای از مبارزه با کردها بپوشاند و یک نگرش مثبت به عنوان حافظ مرزهای ترکیه و مبارزه با تروریسم به نمایش بگذارد.

هر چند سیاست های اقتصادی و مطالعه بستر اجتماعی که حاصل اقتصاد نابسامان ترکیه است نشان می دهد که اردوغان به حداقل نتیجه، فقط پیروزی در انتخابات با رای کم هم قانع است و می خواهد بر اریکه قدرت دوباره تکیه بزند. از طرف دیگر وجهه ترکیه در بحث جمال قاشقچی با سفر اخیر اردوغان به عربستان و متقابلاً بن سلمان به ترکیه تا حدودی از نظرها پنهان شده و این نیز یکی از سیاست های اردوغان برای تصحیح نگاه جهانیان به ترکیه است که می شود گفت حرکت آرام ترکیه به طرف عادی سازی است.

ترکیه در سیاست خارجی نیاز به یک ائتلاف با عربستان دارد سعی دارد یک اتحاد یا همگرایی مکعبی از بحرین امارات متحده عربی و عمان را بوجود بیاورد تا بتواند سیاست خود را به عنوان بازیگر منطقه ای به سمتی سوق دهد که بازیگران فرامنطقه ای این کشور به عنوان کریدور ورود به مذاکرات منطقه تلقی کنند.  هم جنین بوجود آوردن ناتوی عربی_اسرائیلی بسیار بعید بنظر می رسد که با قدرت ایران در منطقه و حذف ایران از مقوله  به سرانجام برسد. بنظر نویسنده ترکیه به هیچ عنوان نمی تواند ایران را به عنوان بازیگر منطقه ای کنار بگذارد در کوتاه مدت مانور بر اين حرکت شاید بتواند کارساز باشد ولی  در طولانی چاره ای جز تغییر سیاست ندارد .در حال حاضر ایران نیز به عنوان همسایه توانمند و سخت در حال مذاکرات با غرب است و غرب نیز نیاز دارد این توافق را به درجه قابل قبولی برساند.

ترکیه نیز به عنوان عضو ناتو که ایجاد تنش می کند و تمرکز ناتو از زمین بازی اوکراین به زمین بازی سوریه بر می گرداند، با توجه به فرسایش جنگ در اوکراین ،برای روسیه این تهاجم ترکیه برای  ایجاد منطقه امن هم یک ترمز و هم یک فرصت محسوب می شود.

در آینده پژوهی این تحرکات ترکیه می توان گفت ترکیه بیشتر از آنکه در سیاست خارجی فکر کند، فرافکنی را به جای نیات اصلی خود قرار داده است و نیاز مبرم به پیروزی حداقلی در انتخابات ژوئن۲۰۲۳ دارد تا بتواند کارت برنده ای از خود در آرایش انتخابات داخل کشور بگذارد. بهرحال ائتلاف ها می توانند برای سیاست خارجی ترکیه موفقیت آمیز باشد، ولی از دست دادن اتحاد های قدیمی در سوریه برای ترکیه شاید ترمزی باشد تا نتواند به آن مقاصدی که پی ریزی کرده آن کشور را برساند.

نتیجه:

مردم هر کشوری بیشتر از آنکه سیاست خارجی برای آنها مهم باشد سیاست داخلی از جمله معیشت و اقتصاد برای مردم مهم است و تا زمانی که رضایت و رفاه اجتماعی برای مردم ترکیه تامین نباشد و تورم بالا و فشار اقتصادی بالا بر مردم وجود داشته باشد، فعالیت های خارج از کشور هرچند موفق هم باشد نمی تواند برای ملت آن کشور موجه سازد و ترکیه باید در سیاست داخلی خود بیشتر تلاش کند .

واژگان كليدي: علل ,تحرکات اخیر ,ترکیه, شمال سوریه , ایجاد منطقه امن,