سناریوهای آینده تعاملات هند و روسيه

دکتر محمد عجم

کارشناس مسائل هند

مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC

آینده تعاملات هند و روسيه

میزان تعاملات روسیه با هند در آینده به یک سلسله عوامل ثابت و عوامل متغیر بستگی دارد عوامل ثابت در رابطه هند و روسیه این هست که روسیه و هند منافع مشترکی دارند که این منافع مشترک مانع از آن هست که  هند به کلی با روسیه روابط را به کف حداقلی برساند و همواره کفی از روابط را با روسیه حفظ خواهد کرد . بخصوص در موضوعات افغانستان و آسیای میانه و تروریزم  هر دو کشور دیدگاههای مشترکی دارند. به طوری که  هند با روسیه هیچ تضاد منافع استراتژیک ندارد، اما موضوعات متغیری بر روابط آن دو کشور اثر منفی می گذارند هند با چین و پاکستان  مشکلات اساسی و بنیادین دارد. در حالی که روسیه با دوستان چین و پاکستان بدنبال تعمیق رابطه است.  هند در بحران دریای چین جنوبی کاملا در خط آمریکا است و از همپیمانان آمریکا بخصوص ژاپن حمایت می کند، در بحران کره شمالی نیز با آمریکا همسو است در حالی که روسیه بیشتر با چین و کره شمالی همراهی دارد. هند از سیاست های جهانی آمریکا بخصوص در پسفیک حمایت می کند. و آمریکا نیز امتیازاتی برای هند قایل شده است و آمریکا در موضوعات هسته ای و در مشکلات مرزی هند با چین و پاکستان و در موضوع کشمیر سکوت متمایل به جانبداری از هند را ترجیح می دهد .

كليد رمز اصلي همكاري روسيه و هند:  ‏

• عنصر یا عامل آمريكا: هم اكنون دو عنصر آمريكا و چين نقش بسيار مهمي در تنظيم روابط روسيه و ‏هندوستان با يكديگر دارند . نگراني هاي مشترك روسيه و هند بابت هژموني طلبي آمريكا در دنيا همچنين بي اعتمادي مسكو و دهلي نو نسبت به رهيافت هاي تجزيه طلبانه  مورد ‏حمايت آمريكا در دنيا سبب  تفاهم روسيه و هند براي تشكيل بلوك نوين قدرت در نظام بين الملل در قالب ‏گروه بريكس شده است.

 2- عنصر چين:  بدون ترديد در پرتو اهميت روز افزون عنصرچين در آسيا بلكه  تمامي دنيا ، عامل ياد ‏شده نقشي بسيار مهم بويژه براي هندي ها در تعاملاتشان با  روسيه دارد. هند بواسطه نگراني هايی  كه ‏از چين دارد ( بويژه نگراني هاي هند در مرزهاي خود با چين در ناحيه تبت) همچنين در قالب رهيافت ‏نوين آمريكا در آسيا  موسوم به ‏strategic pivot to asia pacific‏  علاقمند است تا روسيه را در ‏سطح  ‏آسيائي از چين دور نگه دارد. روسيه هم طبيعتا نظر به برخي نگراني هاي سنتي كه از  ناحيه چين دارد ‏برايش مطلوب خواهد بود تا از طريق گسترش هر چه بيشتر روابطش با  قدرتهاي نوظهور آسيائي همسايه ‏چين مثل هند، كره جنوبي و ويتنام برخي نگراني هاي  خود ار ناحيه چين را برطرف نمايد. ‏

‏- در حالي كه هند بطور جدي متقاضي عضويت دائم در شوراي امنيت است، اما  روسيه به طور ظاهری از ‏اين تمايل هند پشتیبانی کرده  و چین هم موافق این عضویت نیست. ‏

 3- عنصر پاكستان:  هند  نگران نزدیگی پاکستان و روسیه هست و معتقد است (( پاكستان هيچ  جايگاهي براي منافع سياست روسيه در جنوب آسيا نداشته ‏است)). ايجاد روابط راهبردي هند با آمريكا هنوز در كاهش نگراني هاي هند از ناحيه ‏چين و پاكستان اعتماد لازم کسب نکرده ، متقابلا روسها سعي كرده اند در مقابل پيمان راهبردي هند و امريكا  بتدريج ‏به فكر بهره گيري هدايت شده از برگه پاكستان در مقابل هند برآيند. هر چند نظر  به سابقه و زيرساخت قابل ‏توجه موجود در روابط هند با روسيه  بعيد مي نمايد ، همكاريهاي  احتمالي آتي روسيه با پاكستان بتواند ‏آسيبي به روابط روسيه با هند برساند. روابط پاکستان هر چقدر با امریکا تضعیف شود تعمیق روابط پاکستان با چین فزونی می یابد، اما پاکستان با روسیه هنوز راه دشواری در مسیر دوستی دارد.

در مجموع هند و روسیه همچنان در مسیر دوستی پایدار پیش خواهند رفت، زیرا هند بیشتر به تنوع بخشی بازار خود فکر می کند تا اینکه روابط با روسیه را قربانی دوستی با آمریکا بکند. اگر چه امریکا طی 5 سال گذشته برای جلب اعتماد هند هزینه های زیادی پرداخته و حتی بخشی از تکنولوژی هسته ای را سخاوتمندانه در اختیار هند گذاشته است و هر دو کشور حجم بالایی از سرمایه گذاری در دو کشور انجام داده اند، اما از آنجا که هند سیاست ارزان خریدن را دنبال می کند هنوز  نمی تواند در حجم بالایی خرید نظامی از امریکا و اروپا داشته باشد به طوری که هم در مناقصه خرید جنگ افزار پیشرفته و هم احداث نیروگاه هسته ای آمریکا در چند سال اخیر نتوانسته است برنده شود. و باز نگاه هند به روسیه بوده است. حتی خرید حدود 100 فروند جنگنده رافائل فرانسه نیز با مشکلات عدیده ای روبرو شده که نشان می دهد هند نمی تواند روسیه را نادیده بگیرد.

واژگان کلیدی: موانع ، گسترش ، تعاملات ، هند ، روسيه ‏، همكاري، سناریو ، آینده