دکتر حامد آزاد
کارشناس سوریه
بستر سازی عربستان برای طرح اعزام نیرو نظامی به سوریه
عربستان در دوره اوباما هم برای ایجاد منطقه امن، پیشنهاد داد که نیروی زمینی وارد خاک سوریه بکند. اما دولت اوباما و وزارت دفاع به دلیل استراتژی خود، با این کار مخالفت کردند. مخالفت نیز تحت این عنوان بود که ائتلاف عربی و رهبری عربستان اگر میخواهد کاری کند، خود میتواند و ائتلاف بین المللی به رهبری ایالات متحده به روش قبلی خود که همان مداخله ی محدود و کمک به شرکای زمینی را ادامه می دهد. در همان مقطع تربیت و آموزش و تجهیز نیروهای دموکراتیک سوریه آغاز شده بود.
در این میان در دوره ی جدید آقای ترامپ، استراتژی بر اساس سیاست خارجی به مرور شکل می گیرد و به همان ترتیب ادبیات ترامپ مبنی بر این است که از ناتو تا عربستان سعودی و بازیگران منطقه ای، باید هزینه ی مبارزه با ترویست را پرداخت کنند عمل میکند. در واقع دولت جدید ایالات متحده از ترامپ گرفته تا مشاورین و وزرا به این امر تکیه میکنند. چنانچه وزیر دفاع در اجلاس ناتو، گفت که کشورها باید سهم بیشتری بپردازند. لذا آقای ترامپ به وضوح از بقیه انتظار دارد که سهم بیشتری را ادا کنند. ظاهرا در سفر اخیری امریکایی ها به منطقه و بعد از صحبت با ریاض و آنکارا آقای عادل جبیر اعلام کرد که اگر ایالات متحده بخواهد، حاضر است که نیروی ویژه برای کمک زمینی در سوریه در اختیار قرار دهد. در واقع این موضوع را میتوان به بحث مناطق امن (که از طرف ترامپ مطرح شده و او نیز وزارت دفاع را مکلف به تعیین استراتژی کرده ولی هنوز استراتژی تحویل داده نشده و سه ماه فرصت تعیین کرده و این هم با مناطق جغرافیایی ارتباط دارد.) ارتباط داد. در این بین اصلی ترین منطقه جغرافیایی که میتوان گفت ممکن است در آن تحقق پیدا کند، منطقه 5 هزار کیلومتر مربعی است که ترکیه به واسطه نیروهایی که از سوریه پشتیبانی می کنند، در آن ورود پیدا کرده است. دومین منطقه ای که میتوان در مورد آن صحبت کرد. جبهه ی جنوبی از اردن است. ولی آنجا نیز طبق یک توافق نانوشته کسی تمایل ندارد که این جبهه داغ شود و کار نظامی خاصی در آن انجام شود. اساسا اگر قرار باشد عربستان چنین کاری بکند، همان محدود به نیروی ویژه و ایجاد منطقه ی امن و حائل برای طرح دولت آمریکا برای ورود آوارگان خواهد بود و نه چیزی غیر از آن. حداقل چنین به نظر می آید. یعنی نمی توان احتمال داد که عربستان بخواهد یک طرح نظامی گسترده برای سرنگونی رژیم و یا چنین چیزی مشارکت بکند. اساسا چنین برنامه ای از هر یک از طرف ها مطرح نیست.
چالش های فراروی احتمال اعزام نیرو به سوریه
بعید است نقش ائتلاف نظامی به رهبری عربستان در یمن برنامه اعزام نیرو به سوریه مطرح باشد. ضمن اینکه طرح حمله محدود عربستان در حد حرف هست و هیچ حرف و نقشه ی مشخصی دیده نمی شود. همانطور که رئیس جمهور جدید آمریکا بداهه گویی می کند و فرامین جدید صادر می کند و بعدا باطل می شوند، ( بر عکس دولت اوباما که استراتژی مشخصی داشته و هر آنچه از شواهد عینا در میدان بوده و منطبق بر استراتژی بوده، ) در این دوره اصلا چنین چیزی دیده نمی شود. یعنی هیچ سازوکار و استراتژی در میدان نیست که عربستان بخواهد چنین برنامه ای را پیاده کند. اگر هم باشد منطبق بر همان مناطق امن است که بحث ها و جدل های حقوقی و امنیتی جدی مطرح است و مشخص نیست تکلیف روسیه و دولت مرکزی سوریه و کسانی که از دولت مرکزی دفاع و حمایت می کنند چه می شود.
گذشته از این جبهه ی اردن امکان پذیری حمله محدود عربستان را ندارد. چرا که توافق نانوشته ای بین ایالات متحده و رژیم سوریه و اسرائیل وجود دارد که جبهه ی جنوب فعال نباشد. همچنین گروه های فعال در آنجا علی رغم بیشترین استعداد ارتش آزاد و نیروهای سکولار در جبهه ی جنوبی هیچ واکنش جدی علیه رژیم حکومت مرکزی نداشته اند. در بعد دیگری از سال گذشته به این طرف و در ماه های اخیر، حکومت مرکزی سوریه مناطق گسترده ای را از دست آنها خارج کرده است. یعنی تمام بازیگران خارجی بعلاوه بازیگر حکومت مرکزی در سوریه تمایلی به باز کردن یک جنگ در جبهه جنوب ندارند. به دلیل اینکه تاثیر مستقیمی روی امنیت ملی اسرائیل خواهد گذاشت. همچنین توافق نانوشته بین همه ی طرفها اعم از سوریه، روسیه، اسرائیل، اردن و ایالات متحده و حتی گروه هایی تحت عنوان عشایر (که اساسا از طرف اتاق عملیات مشترک اردن تسلیح و تجهیز می شوند و برنامه ی عملیات دریافت می کنند، ) از درگیری با حکومت مرکزی سوریه در جنوب منع شده و وظیفه و برنامه آنها اساسا جنگ با داعش و جنگ با گروه هایی متهم به همکاری با داعش هست. یعنی ایجاد جبهه جنوبی علیه حکومت مرکزی تقریبا منتفی است مگر اینکه خطر جیش خالد بن الولید به طور برجسته ای زیاد گردد و بخواهند علیه آن وارد میدان شوند. یعنی یک مداخله علیه این ساختار و این گروهی مستقر است ( که اخیرا پیشروی زیادی کرده و تعداد زیادی از معارضین را کشته) بخواهد آغاز شود.
در بعد دیگری اگر عربستان میخواست یک مداخله ی نظامی در سوریه انجام دهد 5 یا 6 سال پیش انجام شده بود. نه اکنون که دو طرف روبروی هم نشسته اند و با هم مذاکره می کنند. یعنی 5 سال پیش (که هنوز قدرت بزرگ منطقه ای مثل روسیه وارد پرونده ی سوریه نشده بود،) مداخله ی نظامی ممکن بود موفقیتی داشته باشد. در آن مقطع احتمال جنگ تمام عیار را هنگامی که آمریکا قصد مداخله ی محدود را داشت مطرح شد و آمریکا قصد مداخله ی حضور نظامی نداشت و قصد داشت مراکز ثقل شیمیایی سوریه را حمله کند، ولی احتمال درگیری جدی مطرح شد و آمریکا منصرف شد. اما اکنون بحث حضور نظامی گسترده در وضعیت فعلی سوریه کلا بعید به نظر می آید. مگر اینکه در قالب یک طرح مداخله ی محدود آن هم در چارچوب پیمان های بین المللی و برای ایجاد چیزی شبیه منطقه ی امن باشد. اما همان نیز نیاز به ساز و کار جغرافیای و ترتیباتی ذیل ترتیبات بین المللی دارد و اصلا تحت عنوان مداخله ی یک کشور در کشور دیگر نخواهد بود.
آنچه مشخص است اگر این دخالت محدود انجام شود، هوایی خواهد بود. یعنی آنجا اصلا نیاز به ورود زمینی نیست، اکنون بیشترین استعداد ارتش آزاد در کل سوریه در جبهه ی جنوبی مستقر است و جبهه ی جنوبی قوی ترین استعداد معارضین مستقر در سوریه است، ولی هیچ بازیگر خارجی تمایلی به حضور زمینی ندارد و اصلی ترین بازیگر جنوب یا اردن اساسا مخالف مداخله ی خارجی در سوریه است و صریحا به ایالات متحده اعلام کرده است.
واژگان کلیدی: حمله عربستان به سوریه، حمله عربستان، سوریه، ریاض ،چالش
