امیر جعفری
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
بیان رخداد
آخرین آمارگیری در سوریه نشان میدهد که از جمعیت تقریبا ۲۲ میلیون نفری این کشور؛ ۷۵ درصد را اهل سنت شامل کردها تشکیل میدهد. علوی‌ها و شیعیان ۱۲ درصد، مسیحیان ۱۰ درصد و دیگر طوائف و ادیان در این کشور مانند زیدیه و امامیه، نزدیک به سه درصد از جمعیت کشور را به خود اختصاص داده‌اند. مسیحیان شامل گروههای ارتدکس یونانی، کاتولیکهای یونانی ملکیت (Melkite)، ارتدوکس سریانی، ارمنیها، مارونی، کلدانی و آشوری ها هستند. جامعه مسیحی سوریه از زمانی که شورش ها در این کشور در مارس 2011 بالا گرفت، موضوع بسیاری از تحلیل ها بوده است. این جامعه مذهبی رژیم بشار اسد را به عنوان رژیمی در نظر می گیرد که دارای خصلتی سکولار است و آزادی های مذهبی را محدود نمی کند. در سوی دیگر در میان اپوزیسیون مخالف بشار اسد، گروه های سلفی و وهابی نیز وجود دارند که در صورت دست یافتن به قدرت آینده مسیحیان سوریه در هاله ای از ابهام قرار خواهد گرفت.
برداشت عمومی این است که ناآرامی های ضد دولتی سوریه را اکثریت سنی جمعیت این کشور هدایت و حمایت می کند و دیگر ادیان و مذاهب نقش کمتری در این قیام ها دارند. در پاره ای از مواقع رهبران مسیحی در تظاهرات طرفداران حکومت سخنرانی می کردند و ضمن حمایت از مقامات کشور، از سوری ها خواسته اند راه گفتگو را در پیش بگیرند. با وخیم تر شدن اوضاع سوریه و ترس از سقوط بشار اسد، مسیحیان به تدریج مواضع قبلی خود را در قبال حمایت از بشار اسد رها می سازند تا در صورت تغییر رژیم هدف انتقام گیری قرار نگیرند.
کلیدواژگان: شورش های سوریه، مسیحیان سوری، حمایت مسیحیان سوریه از بشار اسد
تبیین رخداد
مسیحیان تحت حاکمیت رییس جمهور بشار الاسد، نسبتاً بدون مزاحمت زندگی کرده اند و در مقایسه با مسیحیان در دیگر کشورهای عربی، آزادی های بیشتر داشته اند. از زمان آغاز انقلاب به این سو، رژیم سوریه تلاش می کند تا مقاومت را به عنوان شورش مذهبی توصیف کند و مسیحیان را به جانب خود بکشاند. این امر مسیحیان سوریه را در نگاه بعضی از مخالفان رژیم مشکوک می سازد. با ادامه روند ناآرامی و جنگ داخلی در سوریه و آینده نامعلوم رژیم بشار اسد، گروهی از مسیحیان با تحلیل اوضاع به مخالفان بشار اسد پیوستند و در آخرین رخداد نیز جورج صبرا ریئس جدید شورای ملی سوریه شد، جورج صبرا یکی از سیاستمداران سرشناس مسیحی در سوریه است.
اقلیت مسیحیان در سوریه همانند همکیشان خود در عراق، مصر و دیگر کشورهای خاورمیانه همواره زیر چتر حمایت غرب قرار داشتند. در میان اروپایی ها بیش از همه فرانسویها مسیحیان لبنان و سوریه را پشتیبانی کرده اند. پاریس همواره خانه دوم مسیحیان این منطقه به حساب آمده است. این گروه ها در شهر های بزرگی چون ” دمشق ” – ” حلب ” – ” حمص ” – ” حما ” و ” لاذقیه ” سکونت دارند همچنان که گروهی از آنان در شهرهای کوچکتر و روستاهایی در شمال شرقی این کشور و نیز در ” دره مسیحیان ” در مرکز سوریه ساکن هستند. بسیاری از آنها در بحران اخیر آماج حمله قرار گرفتند به این جرم که با دولت همکاری دارند. علاوه بر این، مسیحیان دمشق و طایفه بزرگ ارامنه سوریه در حلب طعم تلخ آشوب را در روزهای اخیر چشیدند.
از سوی دیگر نیز، از آغاز نا آرامی های سوریه در ماه مارس سال گذشته میلادی –اسد کوشیده است مسیحیان را از قدرت گرفتن سنی ها در صورت سقوط حکومت کنونی بترساند دمشق همچنین از تجربه عراق در این باره بهره میبرد. مسیحیان عراق به اتهام تسلیم شدن در برابر غربی ها مجبور شدند به طور گسترده کشور خود را ترک کنند.
مسیحیان در سوریه زیر فشار فزآینده ای قرار گرفته اند تا مواضع خود را نسبت به جنگ داخلی در کشورشان مشخص کنند. سمیر ناصر اسقف اعظم مارونی در مصاحبه با واشتگتن تایمز ابراز داشت که هر دو طرف در این جنگ از ما انتظاراتی دارند، وی خاطر نشان میکند که به هیچ یک از طرفین نمی توان اعتماد کرد. هر روزه صدای انفجار بمب و خمپاره و شلیک اسلحه به گوش می رسد اما برای مسیحیان مشکل است تا بدانند که این شلیک ها از کدام طرف است. حکومت بشار اسد در دوره طولانی جنگ داخلی همواره سعی داشته تا اقلیت ها را در کنار خود داشته باشد اما از سوی دیگر برخی از مسیحیان براین گمان اند که حمایت از اپوزیسیون منتهی به دموکراسی در سوریه خواهد شد.
بسیاری از مسیحیان از شروع درگیری داخلی ناراضی هستند و به خوبی از امنیت نسبی که حکومت بشار اسد برای آنها در طول سالیان گذشته مهیا کرده بود آگاه اند. اینک آنها با ترس از به حاشیه رانده شدن یا حتی هدف انتقام قرا گرفتن روبه رو شده اند، همانطور که جوامع مسیحی در مصر به دنبال انقلاب سال گذشته با آن مواجه بودند. از سوی دیگر، حکومت مرکزی همواره نسبت به قدرت رسیدن اپوزیسیون که آنها را گروه های تروریست می نامد هشدار می دهد و بر این موضوع تاکید دارد در صورت تحقق این امر گروه های اقلیت مذهبی و قومی با آزار و اذیت یا مهاجرت روبه رو خواهند شد. شعار « مسیحی به بیروت، علوی به تابوت» که گاها از سوی مخالفان تندرو بشار اسد سرداده میشود، تا حدودی نفرت مخالفان را از اقلیت ها نشان میدهد. ترس از چنین آینده ای، مسیحیان سوری را متقاعد کرده بود تا در کنار حکومت اسد بمانند و یا بی طرف باشند.
با طولانی تر شدن جنگ داخلی در سوریه، ما شاهد آن هستیم که مواضع گروه هایی چون مسیحیان روشنتر شده و از حالت بی طرفی خارج میشوند. علیرغم هشدارهای حکومت بشار اسد، تعداد قابل توجهی از مسیحیان با اپوزیسیون متحد شده اند که منجر به دسته بندی در جامعه مسیحی شده است. بسیاری از رهبران مسیحی در سوریه تاکنون موضع مشخصی در برابر مخالفان بشار اسد نگرفته اند و آینده تغییرات در سوریه را کاملا نامشخص در نظر میگیرند، آنها نسبت به پیروان خود بسیار محافظه کارتر عمل میکنند و حالت حمایت از بشار اسد یا بی طرفی خود را کماکان حفظ کرده اند.
اما در این میان، دسته سومی از مسیحیان وجود دارند که معتقدند می توانند نقش میانجیگری را در حوادث سوریه بین دوطرف درگیری برعهده گیرند. آنها بر این باورند که راه سومی نیز وجود دارد که از طریق مذاکرات آشتی جویانه می تواند صورت گیرد و در این بین مسیحیان می توانند به عنوان پلی میان دو طرف درگیری باشند.
به هر حال با شعله ور شدن آتش جنگ داخلی، اقلیت ها در این بین دارای نگرانی ها بیشتری نسبت به اکثریت سنی مذهب سوریه داشتند. بسیاری از مسیحیان در شهرهای حمص و حلب با مهاجرت به کشورهای لبنان و اردن خود را از صحنه نبرد دور کرده اند و امیدی نیز به برقراری آرامش در آینده نزدیک ندارند. در میانه درگیری ها حتی برخی از جوانان مسیحی با مسلح شدن توسط ارتش سوریه به دفاع از شهرها و کلیسا های خود در مقابل ارتش آزاد سوریه پرداختند و همچنان امیدوار به بقای بشار اسد در حکومت هستند.
دورنمای رخداد
با انتخاب یک مسیحی به عنوان رئیس شورای ملی سوریه، به نظر می رسد اپوزیسیون سوریه به این موضوع پی برده که در صورتی که خواهان حمایت کشورهای غربی از خود هستند، باید گروه های دیگر را نیز در شورای ملی مشارکت دهند. همانطور که در این یادادشت نیز بررسی شد مسیحیان سوری از ابتدای شروع درگیریها در سوریه تا کنون مواضع خود را تغییر داده اند و از حمایت کامل از بشار اسد در ابتدا به حالت بی طرفی در میان دو گروه درگیری روی آوردند و از ابتدای بهار امسال نیز حرکت های از سوی آنها و گرایش به مخالفان در آنها بروز کرده است. به طوری کلی می توان سه جریان مسیحی را در این میان از یکدیگر تفکیک کرد: گروه های طرفدار بشار اسد که روز به روز رو به کاهش اند، گروه های بی طرف که در اکثریت هستند و گروه های که به اپوزیسیون میپیوندند که در حال افزایش هستند. آآپ
