مركز بين المللي مطالعات صلح-IPSC
نیروهای ارتش و امنیت تونس اخيرا با تندروهای مسلح تحت تعقیب در دامنه کوهستآنهای الشعانبی در استان القصرین در مرکز غرب این کشور درگیر شدند. همچنن در ماه هاي گذشته جدا از ترور ها درگيري هايي بين دولت و گروهي چون گروه انصار الشریعه که مقامات تونسی آن را در فهرست سازمآنهای تروریستی قرار داده‌اند رخ داده است. در همين راستا براي درك بهتري از شرايط كنوني جريان هاي تكفيري در تونس و رويكرد دولت و النهضه به آن گفتگويي با جعفر قناد باشي كارشناس مسائل آفريقا داشته ايم:
واژگان كليدي: تونس ، انصار الشريعه، گروه هاي سلفي تكفيري، بيداري اسلامي ، جريان هاي تكفيري در تونس و رويكرد النهضه و نظاميان
مركز بين المللي مطالعات صلح: افزایش حملات گروه‌های تندرو سلفی به نیروهای امنیتی و موجب امنیتی شدن فضای تونس شده است. اين امر در كنار اوج گرفتن درگیری بین نیروهای امنیتی با افراد مسلح موجب ترور هايي هم شده است. در شرايط كنوني علل افزايش فعاليت گروه هاي سلفي و تكفيري در تونس چيست؟
اين گروهها تا قبل از بيدراي اسلامي به گونه محدود تري در الجزاير حضور داشتند و به مجاهدان افغاني يا مبارزاني كه در جنك افغانستان بر ضد شوري شركت داشتند ناميده مي شدند، اما آنها با خروج شوروي از افغانستان به الجزاير برگشتند و هسته هاي مسلحي تشكيل دادند. به گونه اي كه تحريكاتي از اين گروه ها را در اين كشور مشاهده كرديم. اما با توجه به امنيتي بودن فضا و تسلط كامل ارتش بر امور كشور در تونس اجازه حضوري نداشتند و يا حضور كمتري داشتند. با آغاز بيدراي اسلام و سرنگوني بن علي فضا تغيير كرد و هم ارتش ديسيپلين گذشته را براي نظم و امنيت نداشت و هم دولت مركزي هم در دوره انتقالي بود و توانايي برخورد با گروه هاي سلفي و تكفيري را نداشت. همچنين آزادي هايي كه بعد از هر انقلابي ايجاد مي گردد موجب آزادي هايي بيشتر براي فعاليت بيشتر گروه هاي سلفي گردد. به علاوه كشورهايي چون قطر و عربستان براي حمايت از گروه هاي سلفي فعال شدند و آنها از نظر مالي تقويت شدند. اين افزايش تلاش در الجزير موجب شد سلفي ها در سال گذشته دست به علميات مهمي در بخش گاز زنند. در اين حال جدا از گروه مغرب عربي كه در شمال آفريقا حضور داشته و تونس را هم تحت پوشش قرار مي دهد در هر كدام از كشورهاي شمال آفريقا شاخه هايي از القاعده (مثلا در تونس انصار الشريعه) حضور دارد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: وضعيت كنوني حضور و نفوذ انصار الشريعه در تونس چگونه است؟
آغاز فعاليت هاي انصار الشريعه به بعد از كناره گيري بن علي برمي گردد. آنان در اين دوران به تدريج تلاش كردند اقدامات افراطي را مد نظر قرار دهند چنانچه يكي از اقدامات آنان از بين بردن مظاهر شيعي و اهل بيت و امامزادگان منتسب به اهل بيت است. همچنين با ترور و اقدامات خشونت بار در تونس در اعزام نيرو به سوريه هم فعال شدند و به فتاوي مفتي هاي وهابي به سوريه نيرو مي فرستادند. هر چند انصار الشريه در قالب انجمن هايي در تونس حضور دارند اما به حوزه زير زميني انتقال يافته و شاخه هاي نظامي آنها در خانه اي تيمي در تونس و در كوه هايي مرزي با الجزاير مستقر شده اند. اكنون تحريكات آنها به گونه آشنايي محدود شده است. در واقع انصار الشريعه نيرويي ملي نيست و تركيبي از نيروهاي الجزايري، ليبيايي، تونسي و نيروهاي بين المللي است. چنانچه همين تركيب در بين نيروهاي انصار الدين در مالي وجود دارد. انصار الشريعه اولين ترور سياسي خود را با ترور شكري بلعيد در اسفند گذشته انجام داد و در دو ماه گذشته هم محمد براهمي را ترور كرد. اين دو رهبران گروه هايي چپ بودند. همچنين انصار به فعاليت هاي فرهنگي و تبليغاتي علني دست نمي زند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: مخالفان دولت النهضه در تونس، مماشات دولت این کشور با گروه‌های سلفی و همکاری با آنها در راستای اعزام نیرو به سوریه را دلیل تقویت این گروهها در تونس می‌دانند. تونسی‌ها همچنان انتقادات تندی را نسبت به رویکرد دولت این کشور در حمایت از مخالفان مسلح سوری مطرح می کنند.نگاه كنوني النهضه به گروه هاي سلفي و تكفيري چيست؟
گفته مي شود النهضه وابستگي هاي آموزشي و عقدتي به اخوان دارد ولي وابستگي سازماني ناچيزي دارد. عقيده و رويكرد آنها هرگز اقدامات افراطي و مسلحانه نيست. يعني ما در دوران بن علي هم شاهد حركات غير مسالمت آميز از النهضه نبوديم. حتي راشد الغنوشي هم كه تحت تاثير وابستگي هاي عقيدتي با اخوان است اصلا معتقد به كارهاي مسلحانه نيست. ديگر سران النهضه هم همينگونه مي انديشند و معتقد به چينن حركت هايي نيستند. اما در مورد سوريه از آنجا كه اخوان در سوريه بر ضد دولت مي جنگيد فكر ميكرد كه بد نيست به اخوان در سوريه كمك كنند اما هيچ نشانه اي از اينكه آنها در اين زمينه اقدامي عملي كرده باشند وجود ندارد. تنها گروههاي چپ، ليبرال، سكولار و ملي به النهضه تهمت ميزندد تا قدرت النهضه كاهش يابد و حتي اشاره ميكنند كه النهضه معتقد به برخوردهاي مسلحانه است. النهصه در زمان قدرت گيري به الگو گيري از تركيه اشاره كرد. آنها از راه هاي مسالمت آميز در صحنه حضور مي يابد. لذا النهضه هيچ پيوندي با گروه هاي سلفي و تكفيري در تونس دارد. حتي سلفي به معنوي اخوان مصري هم نيست بلكه بشتر ليبرال هايي اسلامي هستند و سياست گام به گام و مبارزات پارلماني را مي خواهند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: نیروهای امنیتی تونس چندین مقر گروه‌های تکفیری را کشف کردند. ارتش تونس هم عملیات گسترده‌ای را برای مقابله با افراد مسلح در مناطق مرزی این کشور با الجزایر آغاز کرده است و جنگنده‌های این کشور منطقه کوهستانی الطله در منطقه قبلات که تندروهای مسلح در آنجا حضور دارند را به شدت بمباران کردند. نگاه كنوني ارتش تونس به گروه هاي تكفيري و سلفي چيست؟
ارتش تونس ارتش كوچكي است و اين نيروهاي انتظامي بودند كه در زمان بن علي تونس را كنترل ميكردند. ارتش تونس تجربيات اينچنيني (كه از راه هوايي و زميني با گروه هاي سلفي و تكفيري بجنگد) ندارد. اما اكنون آنگونه كه گفته ميشود وزارت كشور تونس و به نوعي دولت تونس فرماندهي اين حمله را برعهده دارد. عمليات كنوني بر ضد نيروهاي سلفي و تكفيري ميتواند دو اثر مهم داشته باشد. نخست النهضه را از اتهامات مبني بر همكاري با تكفيري ها و سلفيها تبرئه كند. چنانچه بازداشت و تحت تعقيب قرار دادن تندروها هم موجب خنثي شدن اتهامات شد. اما خطر ديگر فراروي النهضه است اين است كه ارتش از اين حملات تلاش ميكند تا نوعي آبرو براي خود دست و پا و كسب وجهه كند و در صحنه سياسي تونس سهم خواهي كند. يعني حمله به تندروها تيغي دو لبه براي ارتش و النهضه است و حتي زمينه هايي براي كسب قدرت فراهم مي كند. در سطح جهاني هم هر گونه حمله به تندروها و القاعده مي تواند موجب كاهش فشار بر دولت تونس گردد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: وزارت دفاع و وزارت کشور تونس به طور مشترک عملیات خود برای مقابله با شبه نظامیان مسلح را آغاز کرده‌اند که علاوه بر غرب کشور، در جنوب این کشور نیز ادامه پیدا کرده است.آينده وضعيت حضور تندروهاي سلفي در تونس به چه عواملي وابسته است؟
اين امر بيشتر به عوامل خارجي برميگردد. گروه هاي سلفي در شمال آفريقا به گونه ارگانيك به هم ربط دارند و هر كشوري ميتواند مواجه با پديده سلفي گري باشد. دوم حمايت هاي مالي عقيدتي به اين گروه ها از سوي خارج از كشور است. سوم غربي ها هم علاقمند هستند كه گروه هاي تندررو القاعده دست به اقدامات افراطي زنند تا زمينه هاي حضور خود را فراهم كنند. با اين حال بستر جامعه تونس هرگز افزاطي نيست و رويكرد مسلحانه را نمي پذيرد. اين امر خود مانع مهمي فراروي القاعده در تونس است.
گفتگو از فرزاد رمضاني بونش
