محمدرضا فرقانی
سفیر پیشین ایران
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
روسیه و نگاه به اوکراین
از ابتدای فروپاشی شوروی از 21 سال گذشته تاکنون، آمریکا به اوکراین و کشورهای لتونی، استونی و لیتوانی همواره به عنوان یکی از مناطق استراتژیک برای پیشبرد اهداف سیاست خارجی خودش ، علیه روسیه نگاه کرده و می کند. کشورهای منطقه و به ویژه اوکراین که از نظر وسعت سرزمینی، جمیعت، اقتصاد و توان فنی و تکنولوژی در سطح بالاتری نسبت به سایر کشورهای منطقه قرار دارد، مهم ترین هدف آمریکا و کشورهای اروپایی برای جذب این کشور به سازمان ناتو و همچنین اتحادیه اروپا بوده تا خود را به همسایگی روسیه و در کنار مرزهای روسیه رسانند. ناتو با این عمل به دنبال این بوده که با ایجاد اهرم فشاری از طریق این کشورها اهداف و نیات خودش را برای دخالت در امور داخلی روسیه و ( مقامات روسیه اعلام کردند که آمریکا، غرب و اروپا به دنبال سرنگونی و نظام سیاسی در روسیه می باشد) بودند. اکنون این اهداف سیاسی آمریکا واروپا در اوکراین مشخص تر می شود. آنها دخالت های زیادی در امور داخلی این کشورها به ویژه اوکراین از قیبل به راه انداختن انقلاب نارنجی در این کشور ، سرنگونی دولت های قانونی قبلی در این کشورها ، روی کار آوردن افراد دست نشانده ی خود با استفاده از زمینه های موجود ، دخالت در این کشور، با ایجاد تفرقه بین اوکراینی ها و روس ها بوده اند. آنها همواره به دنبال دستیابی به اهداف خودشان بوده و در آخرین مرحله نیز آمریکایی ها و اتحادیه اروپا با یک کودتای غیر نظامی و سیاسی علیه دولت قانونی یاناکوویچ، دولت این کشور را سرنگون کردند و وابسته های خود را در این کشور به قدرت رساندند.
نگاه اروپا و آمریکا به عضویت اوکراین در ناتو
با نگاهی به سوابق موضوع، باید بپذیریم که اختلاف های ریشه ای و اساسی در اوکراین بین اوکراینی ها و روس ها وجود داشته و دارد. البته به معنای این نیست که همه ی اوکراینی ها طرفدار سیاست ورود به اتحادیه اروپا و یا پیوستن به ناتو باشند، بلکه بخشی از اوکراینی ها به ویژه سیاستمداران، سرمایه داران و رهبران اقتصادی مردم اوکراینی الاصل طرفدار این سیاست هستند و اکثریت اوکراینی ها شاید چنین دیدگاهی نداشته باشند. اما غربی ها از سویی با استفاده از اهرم های متعدد و با صرف هزینه های بسیار زیاد و از طرف دیگر با ایجاد فضاهای سیاسی در این کشور تلاش کردند تا اهداف خود را در کیف به پیش برده و همواره به دنبال آن باشند تا بتوانند قدرت اصلی در کشور در دست طرفدارانشان باشد، در مقابل توجه نداشتند که روسیه با حساسیت های بسیار بالایی به ویژه بعد از به روی کار آمدن دور دوم آقای پوتین به عنوان رئیس جمهور در روسیه، مسکو با حساسیت بیشتری تحولات اوکراین را تحت نظر داشته و تحولات و موضوعات اوکراین را تحت نظر داشته و پیگیری می کرده است.
در واقع سیاست کلی آقای پوتین مقابله و یا سیاست تقابلی با اهداف سیاسی آمریکا در کشورهای حاشیه ی روسیه است. به همین دلیل بعد از سرنگونی دولت قانونی این کشور توسط طرفداران و هم پیمان های اتحادیه اروپا و آمریکا، روسیه به طور جدی وارد عمل شد و ابتدا با جدا کردن شبه جزیره ی کریمه از اوکراین و سپس الحاق آن به خاک روسیه (که در آنجا روسها اکثریت را داشتند) از طریق همه پرسی و تکیه بر آراء عمومی مردم این کار انجام شد. سیاستی که شاید آمریکایی ها هرگز تصور آن را در مخیله خود نداشتند به همین جهت آمریکایی ها با یک اقدام غیر قابل پیشبینی از طرف پوتین روبه رو شدند و غربی ها قافیه را در آن مرحله باختند.
حمایت آمریکا از عضویت اوکراین در ناتو
ایستادگی و مقاومت غیر قابل انتظاری که آقای پوتین و مسکو در بحران اوکراین داشت این موضوع را برای غرب بسیار سخت کرده است. در حال حاضر، اولویت اول آمریکایی ها و اتحادیه اروپا پیوستن اوکراین به ناتو و یا اتحادیه اروپا نیست، فعلا آمریکایی ها این سیاست را کنار گذاشته اند و به دنبال اینند که بحران و درگیری های موجود در اوکراین را آرام کرده و سامان دهند و همچنین تمامیت ارضی را به اوکران بازگردانند. زیرا در حال حاضر بخشی از کشور اوکراین به اتحادیه اروپا ملحق شده است و هم اینکه در شرق اوکراین جنگ داخلی در جریان است و مردم آنجا با حمایت روسیه مقاومتی را در برابر اوکراین آغاز کرده اند. بنابراین در حال حاضر از نظر آمریکایی ها و اروپایی ها سیاست الحاق اوکراین به ناتو عنوان یک موضوع دست دوم بوده و در تلاش می کنند با تحت فشار قرار دادن روسیه از طریق تحریم ها یا حتی با ارسال کمک های نظامی به دولت اوکراین، برای دفاع خود در برابر روسیه، فعلا تمامیت ارضی و آرامش را به اوکراین بازگردانند. البته این سیاست ، به سبب آنکه هرقدر اروپایی ها هر قدر هم سعی کنند بنییه ی نظامی اوکراین را بالا ببرند اما هرگز به سطح روسیه نخواهد رسید و بعید است که در این سیاست نیز موفق باشند، بسیار سخت خواهد بود
راهکارهای مسکو در قبال عضویت احتمالی اوکراین در ناتو
اگر اوکراین در پیوستن به ناتو و اروپا جدی باشد، قطعا مسکو اجازه ی این امر را نخواهد داد که امنیت ملی روسیه و امنیت مرزهای روسیه به خطر افتد و تحت الشعاع ناتو قرار گیرد . به همین جهت روس ها ضمن ادامه ی سیاست فعلی خود، درصورتی که دولت اوکراین با حمایت متحدین و دوستان غربی خودش پا را فراتر گذارد،باید در انتظار روزهای بسیار بدتر از وضعیت موجود باشد و پیش بینی می شود جنگ احتمالا در این منطقه ناگزیر خواهد بود و در آن صورت قطعا روسیه به خود تهدیدی برای استفاده از قدرت نظامی نخواهد داد. در این حوزه باید در نظر داشت که غربی ها به خوبی نسبت به قدرت و توان نظامی روسیه اشراف دارند و بعید است که آن ها احمقانه عمل کرده و زمینه را برای یک جنگ نظامی در این مقطع تاریخی در اوکراین و در منطقه اروپا راه اندازی کنند. از نظر نگارنده، با توجه به اهرم های بسیار زیادی که مسکو در اختیار دارد .( توان بالای نظامی و داشتن سلاح های هسته ای و قدرت مرگباری که این کشور و 40 درصد انرژی گاز مصرفی اروپا و همین طور درصد عمده ای از نفت مورد نیاز اروپا روسیه برای اعمال آن و ایجاد فشار به اروپا می تواند اقدام کند. یعنی این دو اهرم بسیار و قوی هستند و اروپا در برابر این اهرم ها بسیار آسیب پذیر است. بدین صورت، شاید آمریکا مایل به راه اندازی جنگ نظامی در اروپا مانند جنگ های جهانی اول و دوم باشد، اما قطعا رهبران اروپایی به این واقف هستند که در صورت بروز هرگونه جنگ و مخاطره نظامی در این منطقه، این اروپا است که آسیب کلی خواهد دید با این توصیف که این بار جنگ ویرانگر خواهد بود و به نظر می رسد اروپایی ها نباید فریب سیاست های خام و احمقانه آمریکا را در ارتباط با بحران اوکراین خورند. در این شرایط احتمال جداسازی لوهانسک و دونتسک از سوی روسیه کاری بالا است. در واقع در صورتی که آمریکایی ها، اتحادیه آمریکا و دولت طرفدار آن ها در اوکراین نقطه نظر و دیدگاه مسکو را مد نظر قرار ندهند، نه فقط منطقه لوهانسک و دونتسک بلکه قسمت های بیشتری از اوکراین را روسیه اشغال خواهد کرد و حتی درصورتی که امنیت ملی و منافع سراسری روسیه به خطر بیفتد، بعید نیست که روسیه کل اوکراین را از طریق نظامی تصرف کند.
واژگان کلیدی: روسیه ، عضویت اوکراین در ناتو ، روسیه و ناتو ، اوکراین ، ناتو
