مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
اتحادیه ی اروپا از بازیگران مهم عرصه خارجی تحولات سوریه در چند سال گذشته بوده است. در این بین در چند ماه گذشته با تغییر روند تحولات سوریه رویکرد اروپایی ها هم به تغییراتی روبرو بوده است. گفتگوی زیر با دکتر لقمانی به همین موضوع توجه کرده است.
واژگان کلیدی: نگاه اتحادیه اروپا به سوریه، اتحادیه اروپا و سوریه، روابط اتحادیه اروپا با سوریه، تغییر رویکرد اتحادیه اروپا در سوریه
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اگر بخواهیم نگاهی به رویکرد اتحادیه داشته باشیم نگاه اتحادیه اروپا به بازیگران سوریه چه بود؟
در مورد مسئله سوریه باید بین کشورهای مختلف اتحادیه اروپا تفکیک اساسی انجام دهیم. در درجه اول فرانسه در مورد سوریه به دلیل سابقه استعماری در سوریه و لبنان بیشتر به مسائل سوریه توجه داشت. در کنار آن انگلستان هم با سابقه استعماری به سوریه نگاه می‌کرد. کشورهای دیگر اروپایی مانند ایتالیا، آلمان و دیگر کشورها، سیاست خاصی در مورد سوریه نداشتند. اتحادیه اروپا از سوی دیگر خودش را باسیاست آمریکا مطابق کرد و سیاست آمریکا در حقیقت نشأت‌گرفته از دیدگاه آمریکا نسبت به عربستان، ترکیه و بعضی کشورهای دیگر نسبت به سوریه است. یعنی این مسئله در اروپا جاافتاده بود که دولت سوریه باید سرنگون و نیروهای اپوزسیون سرکار آیند. این دیدگاه اصلی در غرب حاکم بود . غرب به‌جایی رسید که این نیروها به اروپا آمدند و در پاریس و درجاهای دیگر مذاکره انجام دادند حتی دولت حاکم جدید در سوریه بعد از بشار اسد به‌شدت ازلحاظ مالی از طرف عربستان و ازلحاظ مسائل دیگر از طرف ترکیه و غیرمستقیم از طرف آمریکا و اتحادیه اروپا دنبال می‌شد. خوشبختانه در این بین سیاست برخی از کشورها به‌خصوص کشور ایران باعث شد که اروپا به این موضوع واقف شوند که موضوع سوریه به این سادگی که اینان فکر می‌کنند نیست؛ یعنی بشار اسد حکومتی ندارد که همراهان مردمی نداشته باشد. آنها این‌گونه در اروپا جا انداخته بودند که تمام ملت سوریه خواستار اینند که بشار اسد برود .درحالی‌که چنین چیزی نبود و اسد هم در یک حرکت بسیار استراتژیک انتخاباتی در سوریه انجام داد. هرچند شرایط در آنجا هم بسیار شرایط سختی بود این انتخابات انجام شد و مردم به بشار اسد رأی دادند. این موضوع و مقاومت دولت بشار اسد و نیروهایی که به کمک آنها شتافته بودند (از جمله حزب‌الله ) باعث شد که نیروهای مخالف حافظ اشد پیشروی خود را متوقف و کم‌کم هم مجبور به عقب‌نشینی شدند؛ یعنی اکنون هر چقدر هم از آن دوران بگذرد حکومت بشار اسد تشکیل‌شده و گروه‌های اپوزیسون به‌شدت تضعیف شدند. گروه‌های اپوزیسون گروه‌های بسیار پراکنده‌ای بودند که از انصار، داعش، القاعده بودند که مشکلات عدیده‌ای داشتند و هماهنگ نبودند. از آن‌طرف دولت سوریه هم باقدرت در برابر اینان ایستاد. نقش برخی از کشورها را نباید فراموش کرد به این دلیل سیاست‌ها خیلی تأثیرگذار بود.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: اگر بخواهیم به سیاست‌های چند ماه گذشته بازیگران اروپایی در مقابل سوریه نگاه کنیم این سیاست چگونه بوده است؟
در چند ماه گذشته این دیدگاه در اروپا حاکم شده است که دولت سوریه هم باید در آینده سوریه نقش اساسی داشته باشد؛ یعنی در حقیقت بحث بر سر این نیست که یک دولت کاملا جدیدی در سوریه بر سرکار بیاید. بلکه بحث بر سر این است که با کمک دولت مرکزی و نیروهای اپوزیسون دولتی در سوریه تشکیل شود و حتی این موضوع (که بشار اسد باید صد در صد برود و از کار برکنار بشود) را مطرح نمی‌کنند. به‌خصوص می‌کوشند بشار اسد حکومت را به یک جانشین واگذار کند که آن جانشین در سیاست دولت حاکم این موضوع را پیش ببرد. در حال حاضر نیروی گروه مخالف متحدی در سوریه وجود ندارد که بتوان با آن به‌عنوان مذاکره صحبت کرد. یک دولت مرکزی در یک‌طرف است و چندین گروه که باهم اختلاف دارند در طرف دیگر هستند. در اتحادیه اروپا هم اکنون این موضوع جاافتاده است. چنانچه اخبار سوریه در چند ماه اخیر از صدر اخبار اروپا حذف شده است. در صورتی که قبلا در صدر اخبار اروپایی‌ها بود. دلیل این امر این است که اروپایی‌ها اکنون به این نتیجه رسیده‌اند که همه‌چیز یا هیچ‌چیز دیگر در سوریه جوابگو نیست.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به این تغییر نگاه رهبران اروپایی و بازیگران اروپایی این تغییر نگاه نسبت به سوریه چه دلایلی دارد ؟
در درجه اول ناشی از مقاومت دولت سوریه و در درجه دوم حمایت‌ها از کشورهای دیگر (از جمله کشور ایران و حزب‌الله) به‌شدت موضع دولت مرکزی را تقویت کرد. از سوی دیگر حمایت دولت عربستان با جریان سابق به گروه‌های اپوزیسون جریان ندارد دولت ترکیه به دلیل مسائلی که با سوریه دارد تحت‌فشار اتحادیه اروپایی و جلوی مسلمان‌های اروپایی را (که به گروه‌هایی مثل داعش می پیوستند) است. اروپایی‌ها اکنون به این موضوع واقف شده اند که مسلمانانی هستند که نسل دوم و سومی و اصلا زاده اروپا هستند می‌دانند اگر این‌ها به سوریه روند و به داعش و گروه‌های دیگر بپیوندند ممکن است ده درصد از آنها به اروپا برگردند اما هرکدام از این‌ها به‌عنوان یک بمب متحرک خواهند شد و برای اروپا خطرناک است. به همین دلیل از ورود این افراد به سوریه جلوگیری می‌کند. در حقیقت کانالی که نیروهای تازه‌نفس به داعش و نیروهایی که به سوریه بودند اکنون با مشکل سازی‌ها قطع‌شده است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: در شرایط کنونی تا چه حدی ممکن است که بازیگران اروپایی در روابط خودشان با سوریه به سمت عادی‌سازی کامل مانند حضور در سفارتخانه و … گام بردارند؟
عادی‌سازی روابط یک مسئله است و مسائل دیگری که بین آن کشورها وجود دارد. مسئله دیگری است. درواقع این مسئله بسیار اساسی در اتحادیه اروپا است که اروپا در چند سال اخیر به‌خصوص دو سه سال گذشته به‌شدت به دولت بشار اسد حمله می‌کردند. در حال حاضر افکار عمومی نمی‌توانند به‌شدت خودشان را با سوریه تلفیق بکنند. بنابراین دول اروپا به دنبال راهکاری می‌گردند که بتوانند این کار را انجام دهند. در این بین تنها راهکاری که فعلاً مطرح است و در رسانه‌های اروپایی هم در مورد ان بحث می‌شود این است که دولت بشار اسد آزادانه اعلام کند که ما حاضریم قدرت را واگذار کنیم تا اتحادیه اروپا بتواند با آنها رابطه برقرار کند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به این وضعیت اکنون در بین بازیگران اروپایی چه نگاه‌هایی وجود دارد و آنها را می‌توان به چند نوع تقسیم کرد؟
من فکر کنم که نیروهای اروپایی در ارتباط با سوریه را می‌توان به دو گروه اصلی تقسیم کرد یک گروه، گروه فرانسه و انگلیس و گروه دیگر دولت‌هایی هستند که مثل ایتالیا و آلمان و … هستند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آینده اتحادیه اروپا با سوریه به چه سمت و سویی پیش خواهد رفت؟
من فکر می‌کنم که اتحادیه اروپا بسیار تمایل دارد که آرامش به سوریه بازگردد. به این دلیل که سوریه به دلیل وجود نیروهای اروپایی می‌تواند برای اروپا خطرناک باشد. فقط از آلمان چیزی حدود 1400 نفر تابه‌حال به سوریه رفتند. بعد از آلمان از اتریش 140 نفر از فرانسه بیش از 3000 نفر از بوسنی بالاتر از 3000 نفر در سوریه حضور دارند. تمام اینان پاسپورت اروپایی دارند متولد اروپا هستند و زبان مادری آنها زبان‌های اروپایی است؛ در این بین دولت اروپایی هیچ‌وقت نمی‌توانند جلوی کسانی که مثلا به فرانسه، آلمان، اتریش و جاهای دیگر برمی گردند را بگیرند. هرچند تعداد زیادی از این‌ها در سوریه و درجاهای دیگر کشته شدند ولی حتی ده درصد از این‌ها اگر به اروپا برگردند کشورهای اروپایی به‌شدت خطرناک خواهند شد. در اروپا بمب‌گذاری در یک ایستگاه مترو خیلی کار ساده‌ای است. چنانچه در فرانسه چه اتفاقی افتاد. بنابراین اتحادیه اروپا به‌شدت به دنبال این است که آرامش به سوریه بازگردد و یک راهکار اساسی پیدا کند. این راهکار اساسی بدون صحبت با دولت مرکزی امکان‌پذیر نیست؛ و به نظرمی آید که این‌ها به نقطه‌ای رسیده اند که به نظرمی آید باید نیرویی را تشکیل دهند که از نیروهای معتدل اپوزیسون تشکیل‌شده باشد. این کار بسیار پیچیده و طولانی‌مدتی خواهد بود.
