اسداله سلیمانی
کارشناس مسائل کردی
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
تغییر وضعیت کردهای سوریه
قبل از تحولات سالهای گذشته آن‌چنان وضع اجتماعی کردهای سوریه نابسامان بود که حتی بسیاری کارت شناسایی و شناسنامه نداشتند و حتی به عنوان شهروند شناخته نمی‌شدند و از نظر اجتماعی وضعیت بسیار اسفباری داشتند. این وضعیت به دلیل فشار موجود اعتراض آنها را هم به دنبال نداشت.. لیکن تحولات اخیر و حضور نیروهای پ.ک.ک. به منظور جذب آنها باعث مطرح شدن پایگاهی برای پ.ک.ک. گردید.
کردهای سوریه ابتدا به دلیل مسائل مادی با پ ک ک همکاری داشتند، ولی سپس سازماندهی شده و مدعی حق و حقوق گردیدند. در ابتدا به منظور کمک به پ.ک.ک. پول دریافت می‌نمودند ولی سپس با آموزش مباحث آرمانی هم مطرح گردیدد. از آن‌جایی که در کردستان عراق کردها به رهبری بارزانی و طالبانی سازماندهی شده و از حاکمیت سهمی گرفته بودند و پ.ک.ک. در ترکیه نیز تحت فشار بود و امکان حضور در حاکمیت را نداشت، تحولات اخیر سوریه برای پ.ک.ک. فرصتی پیش آورد تا با توجه به مناطقی متصرف شده در سوریه حاکمیتی برای خود ایجاد نمایند. یعنی هر چند اکنون کردها تنها از نظر زمینی مناطقی را مناطق کردی مطرح میکنند ولی باطناً منطقه‌ای را به صورت خودخوانده اعلام کرده و برای تمام مسائل مربوط به آن آمادگی دارند.
وضعیت نظامی، اقتصادی، سیاسی کردهای سوریه در مقایسه با یک سال گذشته
به سبب سدهای احداث شده توسط ترک‌ها، بخش‌های زمینی مرز سوریه با ترکیه از مناطق حاصلخیز سوریه به حساب می‌آید. منطقه وسیعی از نظر زمینی به دست کردها افتاده است که طبیعیست در این منطقه درآمد آنها از بابت محصولات کشاورزی و تأمین نیازمندی‌ها بهبود یافته است. از نظر تجهیزات نظامی، به دلیل مقابله با تکفیری‌ها کردها به سلاح‌های سنگین نیز دسترسی پیدا کرده و تانک و توپ و دیگر تجهیزات نظامی زمینی را در اختیار دارند و تجهیزاتی از قبیل دوش پرتاب‌ها، ضد موشک، ضد هواپیما و ضد هلیکوپتر نیز به دست آورده‌اند. به عبارتی چنان پیشرفتی داشته‌اند که قابل مقایسه با دوره‌های قبل آنها نیست. ضمن آن‌که پادگان‌های آموزشی منظم نیروهای منظم با لباس متحدالشکل تنظیم نموده‌اند و یگان‌های نظامی منظمی ایجاد کرده‌اند همچنین پشتیبانی مردمی بسیار گسترده‌ای دارند و گاه مردم کردستان سوریه با جمعیت خانوادگی جهت دفاع و در جبهه شروع به مقاومت میکنند. در واقع از نظر تاکتیکی بسیار مؤثر و روحیه بخش عمل میکنند. در این بین استعداد نظامی آنها از قبیل تعداد نیرو و … مشخص نمی‌باشد ولی جمعیت آنها قریب به چهارمیلیون نفر می‌باشد و با این جمعیت استعداد نظامی آنها نیز افزایش یافته است. لذا از نظر قدرتمندی با گذشته قابل قیاس نمی‌باشند. ضمن اینکه به شدت با کردهای ترکیه خارج از کنترل دولت ارتباطات گسترده‌ای دارند. یعنی به محض اینکه اراده کنند در قوانین مرزی اخلال نموده و از مرز عبور کرده و نیازمندی‌های خود را از ترکیه فراهم می‌نمایند. به عبارتی از طریق کل مرز قادر به ارتباط گرفتن هستند. لذا اصلاً قابل قیاس با گذشته نیست.
نگاه بازیگران مختلف بین‌المللی و منطقه‌ای به وضعیت کنونی کردهای سوریه
کردهای سوریه از نظر بین المللی در کشورهای مختلف دفتر رسمی افتتاح نموده‌اند. مثلاً علی رغم مخالفت ترک‌ها و همکاری استراتژیک ترکیه با آمریکا حزب پ.ی.د. در آمریکا به رسمیت شناخته شده اند. این یک پیروزی بسیار بزرگ می‌باشد. آنها در روسیه نیز دفتر دارند. یعنی آنها در دو ابرقدرت دفتر دارند. در فرانسه، آلمان و اتریش نیز دفتر دارند. این بدان معنی است که موقعیت و جایگاه کردهای سوریه جهانی و بین‌المللی شده و این امر قابل انکار نمی‌باشد. بنابراین قابل قیاس با دوره‌های قبل از درگیری نبوده و توسعه‌ی بالایی پیدا کرده‌اند. در شرایط کنونی آمریکایی‌ها و اسرائیلی‌ها به شدت از آنان حمایت میکنند. فرانسه، اروپا، آلمان حمایت و با آنها ارتباطات بسیار عمیقی دارند. کردستان عراق مجبور به حمایت از کردهای سوریه است چون بخشی از نیروهای پ.ک.ک. در شمال عراق هستند. لذا قادر به مخالفت علنی نیستند و مجبورند امکانات شمال عراق را در اختیارشان قرار دهند. ترکیه با این موضوع مشکل داشته و بابت اتباع خود نگران است. ایران نیز به صورت جسته و گریخته و یا کج دار و مریز با آنها مدارا می‌کند. به عبارتی می‌توان گفت حمایت اکثریت کشورهای پر نفوذ را کسب نموده‌اند.
دولت سوریه و وضعیت کردهای سوریه
در سوریه دولت به منظور مبارزه با تکفیری‌ها مجبور به کنار آمدن با آنها و در اختیار گذاشتن تجهیزات و سلاح در نزد کردها می‌باشد. لذا آن‌چه از رسانه‌ها بر می‌آید حاکیست که مخالفت چندانی ندارند و نگاه دولتی‌ها به حاکمیت می‌باشد. حاکمیت با کردهای سوریه مدارا می‌کند و با توجه به روابط قبلی دمشق با اوجالان خود را مدیون کردها دانسته و با آنها مدارا می‌کند. کل جریان‌های تحت تأثیر حاکمیت دمشق نیز از همین روش تبعیت میکنند. در این میان جریان‌های نزدیک به ترکیه در سوریه با کردها مقابله کرده و بعضاً درگیر می‌شوند. جریان‌های نزدیک به اسرائیل و آمریکا نیز پنهانی به کردها کمک میکنند.
سناریوهایی آینده کردهای سوریه در مورد حضور و نفوذ میدانی، سیاسی و …
با در نظر گرفتن دو سناروی عمده، در صورت پیروزی اسد کردها وضعیت فعلی خود را حفظ خواهند کرد. یعنی عقب نشینی نخواهند کرد و با تصویب قوانین و توافقات برای دستاوردهای فعلی خود پشتوانه قانونی مهیا خواهند نمود. اکنون کردها بر منطقه مشخصی حاکم شده‌اند که هیچ توافقنامه رسمی در این زمینه موجود نیست و یا در قانون اساسی کشور سوریه اعمال نشده است. ولی با پیروزی اسد کردها تلاش خواهند نمود که پیروزی‌ها و دستاوردهای میدانی خود را در قوانین جاری سوریه اعمال نمایند. مثلاً منطقه ای خودخوانده مانند شمال عراق منطقه پیش مرگ‌های مستقل داشته باشند و تشکیل دهند. یا بودجه مستقلی دریافت نمایند. طبیعیست که بشار اسد نیز در اوایل پیروزی خود مجبور به پذیرفتن این موارد خواهد بود چرا که کردها در جنگ با وی همکاری کردند. این‌ها دستاوردهای بزرگی خواهد بود. چرا که فرض کنید حقوق آنها در ارتباط با گرفتن هویت شناسنامه‌ای اعم از گذرنامه و … قانونی خواهد شد. یا داشتن پاسگاه‌هایی یا انتساب استاندار و فرماندار و … توسط خود آنها انجام خواهد پذیرفت. بدین ترتیب سعی خواهند کرد با تصویب قوانین به موارد یاد شده در داخل کشور رسمیت دهند لذا احتمال می‌رود که با بر طرف شدن مشکلات نظام حاکم بر سوریه در آینده، وضعیت کردهای سوریه از وضعیت موجود پایین‌تر نخواهد رفت و در آنجا حاکمیت و یا حتی استقلال خود را رسمیت خواهند داد. اما در صورت پیروزی تکفیری‌ها و گروه‌های مخالف (که بسیار بعید به نظر می‌رسد) بحث استقلال مطرح خواهد شد. یعنی با تجزیه سوریه تشکیل کردستان مستقل سوریه به صورت علنی اتفاق خواهد افتاد و بسیاری از بازیگران و کشورها همچون آمریکا و اسرائیل، فرانسه و آلمان از آن حمایت خواهند کرد. چرا که بخشی از نفوذ این کشورها را تأمین خواهد کرد. این سناریو هر چند ضعیف ولی محتمل می‌باشد.
واژگان کلیدی: وضعیت کردهای سوریه، کردهای سوریه، کرد، سوریه، آینده کردهای سوریه
