مركز بين المللي مطالعات صلح – IPSC
ترکیه و سوریه از گذشته تا به حال در روابط دوجانبه خود با سه اختلاف اصلی مسئله کردها، تقسیم منابع آبی مشترک و اختلاف ارضی بر سر استان هاتای، روبرو بوده‌اند. در اين بين قبل از آغاز انقلابهاي عربي روابط دو كشور بهبود يافت اما تحولات جدید در خاورمیانه، با تغییر نگرش سیاسی در هیئت حاکمه تركيه به همراه تحولات حادث‌شده در درون جامعه سیاسی سوريه و بروز مخالفت ها باعث شد دو کشور رو به سوی تقابل كامل با یکدیگر حركت كنند. در اين بين با كاهش تنش بر سر مساله سوريه در جهان براي واكاي آينده نگاه تركيه به سوريه گفتگويي با سيامك كاكايي كارشناس تركيه داشته ايم:
واژگان كليدي: نگاه تركيه به سوريه، رويكرد تركيه به سوريه، سياست هاي تركيه در سوريه، اردوغان و بحران سوريه ،تعديل نگاه تركيه در مساله سوريه
مركز بين المللي مطالعات صلح: رويكرد در ماههاي گذشته چه تفاوتي با رويكرد دو سال گذشته اين كشور در سوريه داشته است؟
روابط تركيه با همسايگان در حال تغيير است و نشانه هايي از اين امر هم ديده شده است. چنانچه درروابط اين كشور با ايران و عراق تغييراتي رخ ميدهد. در اين حال اين پرسش وجود دارد كه احتمال چرخش در سياست تركيه در قبال سوريه ايجاد خواهد شد يا نه؟ در پاسخ بايد به دو ديدگاه توجه كرد. نخست اينكه دامنه انتقادها از سياست خارجي تركيه در ارتباط با تركيه در ماه هاي اخير رو به افزايش گذاشته است و اين انتقادها هم در داخل تركيه بوده است و هم در منطقه خاورميانه بوده است. منتقدان داخلي براين نظرند كه رويكردي ارودغان مبتني بر تغيير نظام سياسي در سوريه مفيد به نتيجه مورد نظر تركيه نمي شود و به همين دليل احزاب سياسي سياست تركيه را سياست عجولانه در مورد سوريه دانسته اند. سياستي با درك تمام شرايط سوريه نبوده است. اين امر از نگاه آنان موجب ضررهاي زيادي بوده و تركيه را تبديل به مركز تجمع شورشيان سوري كرده است و از نظر امنيت هم خطرات بسياري براي تركيه ايجاد كرده است. در سطح منطقه هم به نظر ميرسد كه تغييراتي در مواضع كشورهاي همسو در قبال سوريه ايجاد شده است .تركيه خود را در جبهه مخالفان سوريه قرار داده است. گذشته از اين نوع نگرش اين كشور در مورد سوريه دستخوش تغيير در سطح جهاي نشده است. يعني بيشتر مذاكره، گفتگو و تعاملي مورد توجه قرار گرفت. در اين حال با توافق روسيه و امريكا و تعيين هاي اولويت هاي ژنو دو در مورد سوريه تركيه در مورد سوريه تنها شد و به همين دليل هم دولت اردوغان نگران بود كه پيامدهاي رويكردش تركيه را به سمتي پيش نبرد كه زيان بيشتري ببيند. يعني هر چند نمي خواهد در سوريه تغينر بنيادين رخ ندهد بلكه از شتاب خود كاسته است. يعني تركيه همچنان بر تغيير رژيم در سوريه تاكيد دارد و حداقل بر بركناري بشار اسد تاكيد دارد. لذا به نظر ميرسد كه تركيه تعديل هاي ديگري در سياست خود در سوريه انجام دهد يا به بعد از كنفرانس ژنو دو محول كند. هدف اين است با توجه به ژنو و بحث در اين مورد تعامل با دولت سويه را مورد توجه قرار دهد .
مركز بين المللي مطالعات صلح : اخيرا نخست وزیر سوریه تاکید کرد که دولت رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه همچنان به حمایت از تروریسم در سوریه و مهیا کردن گذرگاهای امن برای نفوذ تروریستها ادامه ميدهد. در اين شرايط تركيه اكنون تا چه حدي از گروه هاي مخالف تركيه حمايت مالي و نظامي مي كند؟
از سوي تركيه چند نوع از حمايت وجود داشت. گروه هايي كه جزو شوراي مقاومت و مخالفان و معارضان هستند نشستهاي متعددي و مستمري در استانبول تركيه دارند و آخرين نشست آنها نيز برگزار شد. در اين راستا تركيه ميكوشد تا در نشست ژنو دو تاثير گذار باشد. مساله ديگر اين است كه طبق آمارهاي منتشر شده تركيه از ارتش آزاد حمايت كرده است و به آنها پادگان هايي در داخل خارج خود داده است. يعني حتي مردم مناطق مرزي در تركيه با سياست هاي تركيه مخالف هستند. به همين نظر از نگاه دولت سوريه تغييري در نگرش تركيه در نگاه به سوريه رخ نداده است. تركيه چشم انتظار وضعيت كنفرانس ژنو دو است تا ببيند چه نتيجه اي حاصل ميشود تا خود را با اين امر تطبيق دهد و آينده سياست در سوريه را با اين امر منطبق كند.
مركز بين المللي مطالعات صلح : سياست تركيه در سوريه چه تفاوتي با قطر و عربستان دارد؟
سياست تركيه با قطر و عربستان تا حدي همسو است. با اين تفاوت در تركيه مخالفت هايي داخلي در مورد رويه تركيه در سوريه وجود دارد و احزاب سياسي به اين امر اشاره دارند، اما در عربستان و قطر اين مخالفت ها ديده نمي شود. دو كشور به گونه شخصي تري در اين مورد رفتار ميكنند. اما بايد گفت شكافي در روابط تركيه با عربستان و قطر در مورد مصر وجود دارد.
مركز بين المللي مطالعات صلح : با توجه به سفر مقامات تركيه اي به ايران، عراق و روسيه و بهتر شدن روابط تركيه با سه كشور همسو يا داراي روابط مثبت و همگرا با دولت بشار اسد اين امر تا چه حدي موجب كاهش فشار تركيه به سوريه درماه هاي اخير شده است؟
در واقع بايد گفت مساله سوريه به مساله يا بين المللي بدل شده است. يعني نقش بازيگران اصلي چون امريكا و روسيه و كشورهاي عربي و غربي در اين امر موثر است . تركيه هم به اين دليل به سمت حركت به ژنو دو حركت ميكند تا با بررسي آينده رويكرد بازيگران در سوريه به سياست گذاري در اين زمينه بپرازد. چرا كه اين امر براي تركيه تاثيرگذار است. در اين حال طرفين در اين معادله هم نوعي حالت انتظار را در پيش گرفته اند.
مركز بين المللي مطالعات صلح: تا چه حدي دولت اردوغان در شرايط كنوني و با توجه به شرايط سوريه دولت كنوني اسد را به رسميت شناسد و حاضر به پذيرش اسد در جايگاه كنوني اسد در دولت باشد؟
تركيه به گونه انفرادي نمي خواهد وارد معادله سوريه شود. چنانچه در زمان تخاصم نمي خواست به تنهايي وارد جنگ با سوريه گردد. اين كشور تلاش ميكند در آينده سوريه به چگونگي شكل گيري تصميمات جمعي در سوريه بنگرد. يعني تركيه تلاش ميكند در قبال كنفرانس ژنو سياست هاي خود در سوريه را به پيش برد. گذشته از اين نيز تحولات داخل تركيه هم تاثير هم بر نقش تركيه در سوريه بي تاثير نيست. به دليل اينكه دولت ارودغان با در نظرگرفتن در پيش بودن انتخابات در تركيه نگران است كه دامنه انتقادها داخلي در سياست خارجي بر آراي راي دهندگان در تركيه تاثير منفي داشته باشد. به همين دليل هم پيش بيني ميشود كه نوعي تغيير غير محسوس در سوريه ايجاد شود، اما اين تعديل زماني خواهد بود كه كنفرانسي جمعي در مورد سوريه تصميم گيرد.
گفتگو از فرزاد رمضاني بونش
