فاطمه خادم شیرازی

پژوهشگر و مدرس دانشگاه

مرکز بین المللی مطالعات صلحIPSC-

در شروع سال 2024 بریتانیا و آمریکا حملاتی را علیه اهداف حوثی ها به بهانه امنیت کشتی های تجاری در دریای سرخ انجام دادند. بریتانیا این حمله  را محدود، ضروری و آمریکا آن رادفاعی اعلام کرد. هر دو کشور بر آمادگی خود مبنی بر اقدامات دیگر در صورت لزوم تاکید کردند.

اما این که چرا حوثی‌های یمن حملات به کشتی های دریای سرخ را شروع کردند؟ آیا حملات حوثی ها در دریای سرخ صلح شکننده یمن را بی ثبات کرده است؟ و واکنش منطقه و جهان به حملات آمریکا و انگلیس به اهداف حوثی  ها در یمن چه بوده است؟ و این حملات چه تاثیری بر اقتصاد منطقه و جهان داشته است؟ مباحثی است که در این مقاله به آن می پردازیم.

– علل حمله حوثی ها به کشتی های تجاری دریای سرخ

دریای سرخ، یکی از متراکم ترین کانال های کشتیرانی جهان، در جنوب کانال سوئز، مهم ترین آبراهی که اروپا را به آسیا و شرق آفریقا متصل می کند، قرار دارد. یمن در امتداد سواحل جنوب شرقی دریا واقع شده است، جایی که به خلیج عدن می رسد.(1)

یمن در میان فشارهای صلح به رهبری سازمان ملل بیش از یک سال از آرامش نسبی برخوردار بوده است.عربستان سعودی نیز در تلاش برای خروج از جنگ با حوثی ها مذاکره کرده است.

حوثی ها می گویند که حملات آن ها به مسیرهای کشتیرانی در دریای سرخ نشان دهنده حمایت از فلسطینی ها و حماس،  در جنگ خود علیه اسرائیل است.(2)

حوثی‌ها با شلیک موشک به سمت اسرائیل ، برخلاف قدرت‌های منطقه‌ای مانند عربستان سعودی و مصر،در نظر دارند خود را تنها نیروی قدرتمند در شبه جزیره عربی نشان دهند که در مقابل اسرائیل ایستاده است.لذا به یمنی‌ها و سایرین در منطقه چهره‌ای متفاوت از دولت‌های عربی نشان دادند که تا به امروز مایل به اقدام قوی علیه اسرائیل نبوده‌اند.(3)

مقامات صنعا می گویند که تنها هدف از حملات آن ها این است که اسرائیل را مجبور به توقف عملیات نظامی خود و اجازه دادن به جریان آزاد کمک ها به غزه کنند.آن ها ایدئولوژی خود را حول مخالفت با اسرائیل و آمریکا بنا کرده اند و اغلب شباهت هایی بین بمب های ساخت آمریکا که برای ضربه زدن به یمن استفاده می شود و بمب هایی که به اسرائیل فرستاده شده و در غزه استفاده می شود، ترسیم می کنند.(4)

تحلیل گران معتقدند این حملات همان چیزی بود که حوثی ها به دنبال آن بودند. آنها در حال به دست آوردن چیزی هستند که می‌خواهند، یعنی جسورترین بازیگر منطقه‌ای در مقابله با ائتلاف بین‌المللی که عمدتاً به نفع اسرائیل است و به مردم غزه اهمیت نمی‌دهد، ظاهر شوند.این باعث ایجاد نوعی حمایت از آن ها در سطح بین المللی و همچنین داخلی می شود. امروز، حوثی‌ها بر مناطق وسیعی از یمن، از جمله پایتخت و بندر استراتژیک حدیده در دریای سرخ حکمرانی می‌کنند، که موقعیتی قدرتمند در هنگام مذاکره برای حل و فصل پس از جنگ است.(5)

-تاثیر حملات آمریکا و انگلیس بر علیه حوثی ها در منطقه

بایدن که قول داده بود از کشتیرانی در دریای سرخ محافظت کند، با کمک انگلیس با عملیات نیروهای ویژه، اقدام تهاجمی در دریا و حمله به زمین ، بر علیه حوثی ها انجام داد.این حملات در حالی آغاز شد که متحدان بریتانیا، اروپا و خاورمیانه هشدار دادند که یک واکنش بیش از حد متعصبانه می تواند غرب را وارد درگیری مستقیم با ایران کند.در پس زمینه، هم مقامات آمریکا و هم مقامات بریتانیا به تأثیر اقتصادی یک جنگ گسترده تر در سال انتخابات برای هر دو کشور فکر کردند. ارزیابی های رسمی نسبت به اثرات تورمی قابل توجه و ضربه به تولید ناخالص داخلی در صورت وقوع یک جنگ تمام عیار در خاورمیانه هشدار دادند.(6)

امریکا علل حمله خود را،حملات حوثی‌ها به کشتی‌های تجاری در دریای سرخ اعلام کرد. آنها و متحدانش گفتند حوثی ها کشتی ها را مجبور کرده ،مسیر طولانی‌تر و پرهزینه‌تری را در اطراف آفریقا طی کنند. لذا این سبب ترس از یک تورم جدید و اختلال در زنجیره تامین را ایجاد کرده است.این حملات باعث افزایش نرخ حمل و نقل کانتینری برای مسیرهای کلیدی جهانی شده است.(7)

تشدید تنش نظامی در دریای سرخ قبل از هر چیز هزینه اقتصادی داشته است. افزایش نگرانی‌های امنیتی باعث افزایش هزینه‌های بیمه برای کشتی‌های تجاری شده و افزایش پرسنل امنیتی در کشتی را ضروری کرده است. هزینه‌های کلی حمل و نقل به دلیل افزایش زمان سفر افزایش یافته است. کانال سوئز که زمانی شلوغ بود، شاهد کاهش ترافیک بوده و به وضعیت اقتصادی آسیب‌پذیر مصر آسیب بیشتری وارد کرده است. بندر ایلات اسرائیل اکثر فعالیت‌های تجاری خود را متوقف کرده است. تاخیر در تحویل به نوبه خود باعث ایجاد اختلال در زنجیره تامین جهانی شده است.(8) 

تنش ها در دریای سرخ پس از یک سری حملات آمریکا و بریتانیا به زیرساخت های تسلیحاتی و نظامی حوثی ها همچنان افزایش یافته است. اگرچه حوثی‌ها در ابتدا گفته بودند که کشتی‌های وابسته به اسرائیل یا کشتی‌هایی که به این کشور سفر می‌کنند یا از آن خارج می‌شوند را مورد حمله قرار خواهند داد، اما  اکنون گفته اند که کشتی‌های آمریکا و بریتانیا را اهداف در نظر می‌گیرد.(9) قیمت نفت خام برنت نیز به دلیل نگرانی از مختل شدن عرضه بیش از 2 دلار افزایش یافت و بعداً نیمی از افزایش قیمت خود را کاهش داد. بایدن نسبت به تاثیر درگیری خاورمیانه بر قیمت نفت ابراز نگرانی کرد.(10) 

 با توجه به این که روزانه 6.2 میلیون بشکه نفت خام و فرآورده های نفتی معمولاً از دریای سرخ عبور می کند، نشان دهنده کمی بیش از 9 درصد از کل تجارت نفت از طریق دریا است. قیمت نفت همچنین باید خطر افزایش عرضه نفت از خاورمیانه را در نظر بگیرد. زیرا تنش ها در خلیج فارس نیز در حال افزایش است.(11)داده‌های ردیابی کشتی‌های تجاری نیز نشان گر، حداقل ۹ نفتکش در حال توقف یا تغییر مسیر از  دریای سرخ هستند.(12) دولت بایدن گفت، اقدام نظامی در خاورمیانه یک جنگ تمام عیار نیست.هیچ جنگی با حوثی‌ها وجود ندارد،ما به دنبال جنگ در یمن نیستیم.(13)

همچنین بایدن درباره حملات هوایی و دریایی گفته بود،این حملات هدفمند پیام روشنی است مبنی بر این که آمریکا و شرکای ما حملات به پرسنل ما را تحمل نخواهند کرد یا اجازه نخواهند داد که بازیگران متخاصم آزادی ناوبری را به خطر بیندازند.از طرفی دیگر حوثی ها قول دادند که تلافی کنند، و همه منافع آمریکا و انگلیس را “هدف های مشروع” دانستند.(14)بریتانیا و آمریکا نیز تاکید کردند که هدفشان “کم کردن تنش ها و بازگرداندن ثبات در دریای سرخ” باقی می ماند.(15)

با این حال، همه متحدان اصلی آمریکا حمایت از حملات را انتخاب نکردند.هلند، استرالیا، کانادا و بحرین پشتیبانی لجستیکی و اطلاعاتی ارائه کردند، در حالی که آلمان، دانمارک، نیوزیلند و کره جنوبی بیانیه مشترکی را امضا کردند که در آن از حملات دفاع کردند و نسبت به اقدامات بیشتر هشدار دادند.اما ایتالیا، اسپانیا و فرانسه به دلیل ترس از تشدید تنش، تصمیم به امضا یا شرکت نکردند.مصر که کانال سوئز را که دریای سرخ را به دریای مدیترانه متصل می کند کنترل میکند، نگرانی عمیق خود را ابراز کرد.(16) 

 

-دیده شدن حملات حوثی ها در یمن و عربستان سعودی 

برخی از یمنی‌ها عملیات حوثی‌ها را ابزاری مشروع برای اعمال فشار بر اسرائیل و متحدانش در دفاع از غیرنظامیان فلسطینی می‌دانند و تحلیل‌گران می‌گویند مداخله حوثی‌ها به تقویت حمایت داخلی آنها کمک کرده است.در همین حال، سعودی ها در تلاش برای عادی سازی روابط با ایران و نهایی کردن یک توافق صلح هستند که می تواند کنترل حوثی ها بر شمال یمن را به رسمیت بشناسد. آنها نگران هرگونه پاسخی از سوی آمریکا بوده اند که می تواند تلاش این کشور برای خروج از کشور را پیچیده کند.(17)عربستان سعودی خواستار خویشتن داری و جلوگیری از تشدید تنش شده و با نگرانی شدید اوضاع را زیر نظر دارد. این کشور  بر اهمیت حفظ امنیت و ثبات منطقه دریای سرخ تاکید می کند، زیرا آزادی دریانوردی در آن یک خواسته بین المللی است.(18)

فقدان قدرت های کلیدی منطقه ای مانند عربستان سعودی، مصر، امارات و جیبوتی ؛ جایی که آمریکا تنها پایگاه نظامی خود را در آفریقا دارد – تردیدهای بیشتری را در میان ناظران در مورد توانایی ائتلاف برای مقابله موثر با حوثی ها ایجاد کرد.

کشورهای دارای اکثریت مسلمان بدون شک در حمایت از ائتلاف به دلیل حساسیت موضوع فلسطین که تا آن زمان حوثی ها با موفقیت با آن همسو شده بودند، مردد شده اند.همین فقدان حمایت منطقه ای آمریکا و متحدان ائتلافش را در موقعیت چالش برانگیزی قرار می دهد. آمریکا  به جای حوثی ها – به جای این که به عنوان حافظ امنیت دریایی در نظر گرفته شوند، در معرض خطر قرار گرفتن در منطقه به عنوان طرف متجاوز و در حال افزایش هستند.این تصور می تواند به اعتبار آمریکا در این منطقه آسیب برساند و به طور بالقوه به عنوان ابزاری برای استخدام سازمان های تروریستی مانند القاعده در شبه جزیره عربستان و گروه های مشابه عمل کند.حمایت نظامی و دیپلماتیک آمریکا از اسرائیل در طول مناقشه کنونی نیز باعث شک و تردید در منطقه نسبت به اهداف واقعی حملات موشکی ضد حوثی ها خواهدشد.(19) 

عربستان سعودی که به مذاکرات با حوثی‌ها برای پایان دائمی درگیری‌هایشان ادامه می‌دهد، احتمالاً دیدگاه‌های متفاوتی درباره این حمله دارد. از یک سو، ریاض مطمئناً نگران است که حوثی‌ها به مذاکرات پایان دهند و مستقیماً با حمله به خاک عربستان مقابله به مثل کنند. اما از سوی دیگر، احتمالاً می‌داند که مذاکراتش با حوثی‌ها هرچه اهرم‌های بیشتری را که حوثی‌ها به دست می‌آورند، چالش‌برانگیزتر خواهد بود ؛ و توانایی آنها برای فعالیت در منطقه بدون مجازات مطمئناً اهرم آن را افزایش می‌دهد. تلاش ریاض برای اجتناب از هرگونه رویارویی با ایران ممکن است برای عربستان سعودی دوستی کوتاه مدتی به همراه داشته باشد، اما امنیت بلندمدت را خریداری نخواهد کرد.(20)

 

-آینده بحران یمن

قدرت مجدد حوثی ها و حملات غرب به این گروه نیز پیامدهایی بر جنگ داخلی یمن دارد.از زمان آتش‌بس بین عربستان سعودی و حوثی‌ها ؛ جنگ بین حوثی‌ها و گروه‌های دیگر در یمن مانند شورای انتقالی جنوب، دولت انتقالی یمن و مقاومت ملی به بن‌بست رسیده است.هر گروه بخش های مختلفی از یمن را کنترل می کند و به نظر می رسد همه این بن بست را پذیرفته اند. اما حملات آمریکا و بریتانیا، مخالفان حوثی را در موقعیت دشواری قرار داد. آنها در حمایت آشکار از مداخله غرب در یمن یا سرزنش حوثی ها به خاطر حمایت از فلسطینی ها مردد شده اند.از طرفی همدردی گسترده ای با غزه در یمن وجود دارد ؛ چیزی که می تواند به حوثی ها فرصتی بدهد تا در مناطقی که تحت کنترل آنها نیستند، حمایت کنند.

حوثی ها با تهاجم خارجی برای تحکیم قدرت خود رشد خواهند کرد.بدون این درگیری خارجی به عنوان توجیه، کاستی های مدیریت سیاسی حوثی ها آشکار می شود و حکومت آنها را تضعیف می کند. در طول جنگ داخلی، حوثی ها توانستند خود را مدافع یمن در برابر نفوذ عربستان سعودی معرفی کنند. اکنون آنها می توانند دخالت آمریکا و بریتانیا را به ترکیب اضافه کنند.(21) 

لذا آمریکاباید از گزینه هایی به جز حمله نظامی استفاده کند.یکی از آنها اهرمی است که می تواند اسرائیل را به آتش بس در غزه سوق دهد. در غیر این صورت این پتانسیل وجود دارد که آمریکا به یک درگیری طولانی در خاورمیانه کشانده شود.بعید است که حملات هوایی تأثیر قابل توجهی بر توانایی های نظامی حوثی ها، به ویژه عملیات دریایی آنها داشته باشد. یکی از چیزهایی که حملات هوایی به آن دست خواهد یافت این است که جنگ‌های داخلی ویرانگر یمن را بیشتر منطقه‌ای و بین‌المللی خواهد کرد، درگیری را گسترش می‌یابد و تلاش‌های سازمان ملل برای از سرگیری روند صلح عملا غیرممکن می‌شود.

مطمئناً هیچ درخواستی در داخل یمن برای عقب نشینی حوثی ها وجود نخواهد داشت. حملات تفاوتی در این کشور بسیار پیچیده ایجاد نمی کند. تا کنون، حملات حوثی ها تهدیدی استراتژیک برای اسرائیل نبوده و تل آویو از گشودن یک جبهه جنگ جدید در یمن خودداری کرده است. اما اگر حملات آمریکا باعث تشدید تنش منطقه ای شود و حزب الله را به سمت خود بکشاند، ممکن است تغییر کند.پس از افزایش حملات حوثی ها، آمریکا و بریتانیا احساس کردند که بیش از هر چیز به دلایل داخلی نیاز به نمایش قدرت دارند.(22)با این حال، گروه های مورد حمایت ایران در عراق ، اکنون در یمن مستقیماً دارایی های نظامی آمریکا را هدف قرار داده اند.(23)

Refrences

1.https://www.theguardian.com/world/2024/jan/12/yemen-houthi-rebels-who-are-they-what-attacking-us-uk-airstrikes-red-sea-crisis

2.https://www.reuters.com/world/middle-east/who-are-yemens-houthis-why-are-they-under-attack-2024-01-12/

3.https://theconversation.com/us-uk-airstrikes-risk-strengthening-houthi-rebels-position-in-yemen-and-the-region-221006

4.https://www.nytimes.com/2024/01/11/us/politics/us-houthi-missile-strikes.html

5.https://www.washingtonpost.com/world/2024/01/12/houthi-us-strike-gaza/

6.https://www.stripes.com/theaters/middle_east/2024-01-13/us-uk-decision-making-houthi-strikes-12654623.html

7.https://www.rnz.co.nz/news/world/506631/us-carries-out-new-strike-in-yemen-after-biden-vows-to-keep-pressure-on

8.https://www.crisisgroup.org/middle-east-north-africa/gulf-and-arabian-peninsula/yemen/what-next-after-us-and-uk-strikes-houthis

9.https://news.usni.org/2024/01/16/u-s-destroys-four-anti-ship-ballistic-missiles-in-yemen-houthis-hit-malta-flagged-bulk-carrier

10.https://www.reuters.com/world/us-britain-carry-out-strikes-against-houthis-yemen-officials-2024-01-11/

11. https://www.atlanticcouncil.org/blogs/new-atlanticist/experts-react/experts-react-what-to-know-about-us-and-uk-strikes-on-the-houthis-in-yemen/

12.https://www.cnbc.com/2024/01/12/us-carries-out-new-strike-in-yemen-after-biden-vows-to-keep-pressure-on.html

13.https://www.usatoday.com/story/news/world/2024/01/12/yemen-houthi-airstrikes-us-uk/72199832007/

14.https://www.aljazeera.com/news/2024/1/12/us-and-uk-launch-strikes-against-houthi-rebels-in-yemen

15.https://commonslibrary.parliament.uk/research-briefings/cbp-9930/#:~:text=On%2011%20January%202024%2C%20the,attacks%20on%20Red%20Sea%20shipping.

16.https://www.reuters.com/world/us-britain-carry-out-strikes-against-houthis-yemen-officials-2024-01-11/

17.https://www.theguardian.com/world/2024/jan/12/yemen-houthi-rebels-who-are-they-what-attacking-us-uk-airstrikes-red-sea-crisis

18.

https://www.aljazeera.com/news/2024/1/12/world-reacts-to-us-uk-attacks-on-houthi-targets-in-yemen

19.https://theconversation.com/us-uk-airstrikes-risk-strengthening-houthi-rebels-position-in-yemen-and-the-region-221006

20.https://www.atlanticcouncil.org/blogs/new-atlanticist/experts-react/experts-react-what-to-know-about-us-and-uk-strikes-on-the-houthis-in-yemen/

21.https://theconversation.com/us-uk-airstrikes-risk-strengthening-houthi-rebels-position-in-yemen-and-the-region-221006

22.https://www.chathamhouse.org/2024/01/houthis-wont-back-down-after-us-and-uk-strikes-yemen

23.https://www.usip.org/publications/2024/01/slippery-slope-us-uk-launch-strikes-iran-backed-houthis-yemen