دکتر کامیار صداقت ثمرحسینی
عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
اسلام،ایران هراسی،کشورهای جهان اسلام،ایران هراسی در بین کشورهای جهان اسلام
امروزه ابعاد ایران هراسی متفاوت با گذشته است و در قالبی سازمان‌یافته‌تر، منسجم‌تر و هماهنگ‌تر از گذشته انجام می‌شود. شیوه‌های تولید محتوا و عرضه آن نیز توسعه یافته است. از سویی کوشش می‌شود تا ادعای اصلی (مانند کوشش ایران برای احیای امپراتوری ساسانی و یا صفوی) برای مخاطب ساده اندیش خویش به صورتی زیبا (هر چند در حقیقت بی‌پا) جلوه کند و از سوی دیگر تلاش می‌شود تا مخاطب نیز آن را به «چشم سر» ببیند تا به «چشم دل» و به نظرِ دوربین؛ تا نتواند عواقب امور را ببیند. پس دشمنان از فنون متعددی برای ساخت پیام و تأثیرگذاری بر مخاطب بهره می‌برند تا موفق به صید ضعفای امت اسلام شوند.
در گذشته، رژیم بعث عراق به رهبری صدام حسین تکرینی، از ادبیاتی عمدتاً نژادپرستانه (عرب علیه فارس) جهت تهییج اعراب علیه ایران استفاده می‌کرد که نشانه‌های آن همچنان در منطقه باقی است، ولی با ملاحظه ترکیب جمعیّتی عراق – که اکثریت آن پیروان مذهب امامیّه هستند – از ترویجِ ادبیات تکفیری درباره امامیّه خودداری می‌کرد. در دیگر سوی عربستان سعودی نیز مروج گفتمان تکفیری وهابی علیه شیعه بود. در آن زمان، هر دو در حال مواجهه با ایران از طریق ادبیات خاص خود بودند که نشأت گرفته از مرام و مسلک اعتقادی‌شان بود.
امروزه ایران هراسی مشتمل بر همه گونه عناصر سیاسی، تاریخی، اقتصادی، فرهنگی و اعتقادی است؛ از این رو، همسو با جنگ روانی دشمنان برای القای تضاد میان سنی و شیعه، که در قضایای بحرین، یمن، عراق، سوریه و لبنان مشهود است، در ماجرای تحریم‌های غرب علیه ایران، فروش نفت نیز در قالبِ نفت سُنی در مقابلِ نفت شیعی!! بازتعریف شد و به مثابه دیگر اهرمِ فشار غرب بر ایران مورد استفاده قرار گرفت. مثال مذکور گویای پیوستگی وقایع ظاهراً مختلفی از قبیل تحریم ایران با تحولات سوریه و جبهه مقاومت اسلامی در منطقه است.
امّا شناخت مجریان کنونی «ایران هراسی» در منطقه، نیازمند رصد مستمر حداقل سه دسته موضوعات زیر است:
1) رصد وقایع سوریه؛ (از 2011 م به بعد)
2) رصد همایش‌ها و نشست‌های ضد ایرانی (به‌ویژه از 2011 م به بعد)
3) رصد تألیفات ضد ایرانی در جهان اسلام ( از ابتدای انقلاب اسلامی ایران)
رصد وقایع سوریه از آن رو اهمیت دارد که در جهان اسلام، بیشترین حجم جنگ روانی علیه ایران، در دوره بحران سوریه (2011 میلادی تاکنون) روی داده است. خوشبختانه کم‌کم مرزبندی‌ها میان دولت‌ها و جریان‌های مختلف سیاسی در جهان اسلام – خاصه موضع‌گیری درباره رژیم غاصب صهیونیستی – واضح‌تر از گذشته و آگاهی مسلمانان نیز بیشتر از پیش می‌شود.
برای فهم سازوکارهای ایران هراسی نوین، باید با رصد مستمر وقایع، بسامدِ موضوعاتِ ایران هراسی؛ چهره‌های فعال در این عرصه، مؤسسات، رسانه‌ها و شبکه‌های ماهواره‌ای درگیر با آن را ردیابی کرد.
در جنگ سوریه، کشورهای بسیاری از قبیل ترکیه، قطر، سُعودی، امارات و بحرین جهت از میان بردن محور مقاومت اسلامی هماهنگ باهم عمل کردند. آنچه مهم است درک سازوکارهای عملیات روانی آن‌ها بر ضد ایران و محور مقاومت اسلامی است. این بدان معناست که رصدِ ایران هراسی کار مجموعه‌ای از مؤسسات بزرگ پژوهشی و نه یک یا چند محقق است. صدها موضوع ابتکاری در این زمینه قابل‌طرح هستند. برای مثال، یکی از کارهای مهمی تحقیقاتی که می‌توان برای کشفِ ماهیت ایران هراسی نوین در جهان اسلام انجام داد، یافتن بسامدِ مقالات، نویسندگان، جراید و مجلات و سخنرانی‌هایی است که می‌کوشند این مضمون را به خواننده بقبولانند که «خطر ایران جدی‌تر از خطر رژیم غاصب صهیونیستی است.» این پیام تبلیغاتی یکی از برجسته‌ترین خطوط تبلیغاتی دشمن در بحران سوریه بوده است. اتفاقاً نقطه‌ضعف دشمن در همین‌گونه تبلیغاتش است، پس باید سراغ او رفت و به‌صورت عملیاتی او را شناخت. وقتی روشن شود که چه کسانی (؟) در چه جراید و مطبوعاتی (؟) در قالبِ چه مؤسسات (؟) و پژوهشکده‌ها (؟) و یا رسانه‌هایی (؟) وابسته به چه دولت‌هایی (؟) و چه حامیان مالی (؟) و … می‌کوشند تا خطر ایران را در ذهن مخاطب خود پررنگ و خطر اسرائیل را در ذهن او کم‌رنگ کنند، شناخت ما کم‌کم واقعی می‌شود. حال اگر ده محور یا صد محور دیگر ایران هراسی را با همین نگاه جستجو شوند، و در آخر کار نقشه‌ها روی‌هم گذاشته شوند، در این نقطه است که «نقشه راه دشمن» و کشاکش محرمانه او در جهان اسلام پیدا می‌شود. معلوم می‌شود که مسئله اصلی نه عرب و فارس است و نه شیعه و سنی؛ بلکه سیاست استعماری بزرگی است که از سوی رژیم صهیونیستی در جریان است.
چنانکه گفته شد، ایران هراسی را می‌توان در رصدِ تألیفات مهم این عرصه که اهمیتی به‌غایت دارند و نیز در رصدِ اجلاس‌ها و همایش‌هایی که علیه ایران در کشورهای مصر، عربستان، کویت، اردن و بحرین برگزارشده و می‌شوند، به صورت عملیاتی شناخت و دانست چه مؤسساتی (؟) و چه شخصیت‌های رسمی و غیررسمی (؟)، چه مهمانان ویژه‌ای (؟)، با چه گرایش‌هایی (؟) در چه دوره‌های زمانی (؟) و … در آن همایش‌ها حاضر می‌شوند.
برخورد ما در مواجه با چالش‌هایی مانند ایران هراسی باید تعمیق شناخت مسلمانان در جهان اسلام باشد و به تعبیر مرحوم آیت‌الله سید هبة‌الدین شهرستانی بدانیم «نزدیک است هنگام از دست رفتن، اگر همدست نشوید»
واژگان کلیدی: ابعاد ایران هراسی،آینده ایران هراسی در بین کشورهای جهان
