كارشناس ارشد و صاحب نظر مسائل روسيه
مركز بين المللي مطالعات صلح ipsc –
پاكستان و روسيه از گذشته داراي روابطي حداقلي بوده اند، اما نگاه دو كشور به گسترش روابط موجب شده بسياري به روابط چند بعدي تر و بسترهاي فراوان براي همكاري و همگرايي دو در منطقه توجه كنند. در اين حال با توجه به تحولات يك سال گذشته و براي درك بهتري از نوع روابط دو سويه به گفتگويي با دكتر علي بمان اقبالي زارچ پرداخته ايم:
واژگان كليدي: بستر،رشد،همكاري ،روسيه ، پاكستان، دكتر علي بمان اقبالي زارچ،دكترين, سياست خارجي
مركز بين المللي مطالعات صلح: اگر به روابط كنوني روسيه با پاكستان با يك دهه قبل نگاهي داشته باشيم آيا تحولاتي در روابط دو كشور ايجاد شده است؟
روابط روسيه با پاكستان در قرن بيستم بيش از هر چيزي تحت تاثيرجنگ افغانستان و اشغال ان توسط شوروي ساق بود و پاکستان در سال های اشغال نقش مهمی در پشتیبانی از گروههای جهادی افغانستان و مبارزه در پایان دادن به اشغال داشت. بعد از ۱۹۹۰ و فروپاشی شوروی تا سال ۲۰۱۰ روابط دو كشور وضعيت سكون داشت و رصد تحولات توأمان با احتیاط متقابل دنبال شده است. همزمان روسيه در نیمه دوم قرن بیستم تا اول قرن بیست و یکم همکاری قوی و گسترده با دهلي نو به عنوان رقیب جدی پاکستان داشت . از طرف دیگر پاكستان شريك جدي و همكار آمریکا و چین بوده است.
اما تقريبا از سال 2010 تحركات در روابط شروع شد تا اینکه در سال ۲۰۱۴ تحریم های تسلیحاتی پاكستان توسط روسیه لغو شد و در واقع اولین مانور مشترک طرفین در سال ۲۰۱۶ برگزار شد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: اهميت كنوني روسيه در سياست خارجي پاكستان و دكترين سياست خارجي اين كشور چيست ؟
پاكستاني ها از مدت ها قبل نوعي تنوع بخشي در سياست خارجي را شروع كرده اند و در واقع تمرکز تمام عیار سیاست خارجی در ارتباط با ايالات متحده امريكا و چين را کمتر کرده اند و برنامه جامعي را براي ارتباط با كشورهايي كه روابط بسیار نزدیک و دوستانه با هند داشته را شروع كرده اند. علاوه بر این روسیه برای آنها از اهمیت قابل توجهي برخورداند و پاکستانی ها علاقمندند در فرایند همکاری راهبردی و گسترده خودشون با چین از امکانات و ظرفبيت روسيه هم بهره برداري کنند.
در واقع در اين بخش بیش از هرچیز نگاه جدی به توان اقتصادی روسیه از طریق توسعه بنادر و سرمایه گذاری در خطوط لوله انتقال انرژی توسط روسیه مورد توجه شده است.
از طرف دیگر به هر حال روس ها يك همسایه مهم و قابل توجه براي افغانستان بوده و تحولات آن مورد توجه مسكو بوده است. تا این که در این موضوع علاقمند روابط با روسيه گسترش یابد و رايزني هاي قابل توجهي هم داشته اند. بويژه كه در در این اواخر روسيه در فرایند صلح افغانستان و مذاکره و سیاسی گروههای افغان نقش جدي ايفا می‌کند و سعی دارند تا روند گفتگوهاي صلح افغانی به نوعی مدیریت کنند. چنانکه شاهد بودیم در ماه گذشته نشست در روسيه با مشاركت کشورهای خارجی و گروههای نمایندگان افغانستان و طالبان برگزار شد.
مركز بين المللي مطالعات صلح: در تحولات يك سال گذشته منطقه مهمترين متغيرها و بسترهاي همكاري پاكستان و روسيه در چه حوزه هايي قرار داشته است ؟
روسها بعد از جنگ دوم خليج فارس و اشغال عراق توسط امریکا و تحولات در خاورمیانه بخصوص اشغال ليبي رويكرد جديد در تعاملات بین المللی را شروع کردند و نوعي جدیدی از حضور پر قدرت این کشور در عرصه بین المللی را مشاهده كرديم چنانچه شاهد همكاري با جمهوری اسلامی ایران در سوریه بودیم که به هر حال راهبرد کشورهای غربی چون امریکا در مورد سوریه را ناكام كنند و اولویت اصلی آنها كنار زدن آقای بشار اسد از قدرت به نتیجه نرسیدند . در واقع روسها از ۲۰1۴ یک رویکرد قدرتمندتری را در تعاملات بین المللی و تنوع بخشیدن به روابط با كشورهای مختلف شروع کردند و از طرف دیگر سعی کردند کنشگری جدید سیاسی را در عرصه بین المللی به نمایش بگذارند.چنانچه در قضایای اوکراین هم با قدرت تمام وارد شدند و برنامه غربی ها برای نزدیک شدن به مرزهاي روسيه و در واقع تهديد ثبات سياسي و تماميت ارضي را ناكام گذارند.
برای روس ها در شرایط جدید روابط با كشورهايي چون پاكستان نقش که مهمی در افغانستان دارد مد نظر بوده و خصوصاً که روسیه به هر حال نگران گروه هاي افراطی وهابی و سلفی در آسیای میانه است و به گونه‌ای که بعد از در سوریه آنها به نوعی به افغانستان نقل مکان کرده اند و همین چند وقت پیش هم در مورد رشد خطر افراط گرایی و حضور اینها در منطقه در افغانستان و آسیای میانه هشدار داد.
به علاوه روسها توسعه روابط با پاكستان را براي موضوع مهم محدود کردن نفوذ امریکا در غرب آسیا و خاورمیانه دنبال می نماید بر کسی پوشیده نیست که این روند بخشی از سیاست تهاجمي منطقه اي مسكو در سالهای اخیر می باشد.
آقای یوری کوچولو رایزن بازرگانی روسیه در کراچی اعلام کرد که حجم مبادلات طرفین در سال ۲۰۱8 هشتصد ميليون دلار بوده و نسبت به حجم روابط قابل توجه مبادلات خارجی روسیه بسیار کمی است. اما اين آمار نبست به سال قبل از خود رشد قابل توجهي داشته است و طرفين برنامه قابل توجهی برای گسترش روابط مختلف دارند. روسها نگاه جدي به مشارکت در خط لوله گاز شمال جنوب و پروژه خط لوله کراچی لاهور دارند و براي آنها مهم است. در واقع مسكو به تمامی پروژه هایی که به نوعی مرتبط با انرژی و مصرف برق توجه دارند. آنها در حال ساخت نیروگاه ۶۰۰ مگابایت و توسعه صنايع فلزي پاکستان هستند و همچنين علاقمند می باشند که از ظرفيت بندر گوادر برای دسترسی به آبهای گرم اقيانوس هند و درياي عرب بهره بگیرند. این امر مورد نظر چینی ها است به نوعی در این مورد از توسعه روابط روسیه و پاکستان حمایت می کند.
