بررسی آخرین وضعیت انتخابات در جمهوری اسلامی پاکستان

احمد مرجانی نژاد

مترجم و پژوهشگر مسائل بین الملل

مرکز بین‌المللی مطالعات صلح –IPSC

مقدمه

انتخابات سراسری مجلس پاکستان 25 ماه ژوئیه 2018 ( سوم مرداد ماه 1397 ) در 53 مرکز، 85000 حوزه اخذ راي در سراسر کشور،برگزارخواهد شد. انتخابات مذکور به این دلیل اهمیت دارد که با رای نمایندگان منتتخب، رئیس جمهور، نخست وزیر، برای مدت پنج سال برگزیده می شوند. برای انتخاب نخست وزیرکه قدرت اصلی و اجرایی را در اختیار دارد، حزب حاکم، احزاب موافق و مخالف در مجلس ملی هرکدام نامزدهای مورد نظر خود را معرفی می کنند، به طور طبیعی حزب یا گروهی که دارای اکثریت باشد، فرد مورد نظر خود را بر قدرت می نشاند. بر اساس قانون انتخابات پاکستان هر فردی که قصد دارد در انتخابات سراسری مجلس این کشور شرکت کند،  باید میزان دارایی های خود، منابع دستیابی به این دارایی ها را به کمیسیون انتخابات اعلام کند،کمیسیون نظارت بر انتخابات پاکستان نیز پس از بررسی وضعیت ثبت نام کنندگان، درخصوص میزان دارایی سیاستمداران کاندید،بررسی و نتیجه را به اطلاع افکار عمومی می رساند. نمایندگان هر دو پارلمان ملی پاکستان (مجلس ملی و سنا) به همراه چهار مجلس استانی( مجالس ایالتی) ، شامل سند، پنجاب، خیبر پختونخواه و بلوچستان، به تعداد 1100 تن ، رئیس جمهوري این کشور را با رأي گیري انتخاب می کنند.

 اهمیت تامین امنیت انتخابات

احتمال بروز درگیري حامیان احزاب و گروه های سیاسی و قومی پاکستان در 85000 حوزه اخذ راي ، تحریم انتخابات از سوي یک حزب مخالف دولت، ممنوعیت حضور احزاب و شخصیت های افراطی در انتخابات، و حاشیه های خبری، جنجالی از مواردي است که این روز ها افکار عمومی پاکستان را  سخت مشغول ساخته است.  کمیسیون انتخابات پاکستان براي پیشگیري از هرگونه خشونت و اقدامات افراط گرایانه، حضور احزاب منحله (افراطی) را در انتخابات مجالس ملی و ایالتی ممنوع اعلام کرد. البته بر اساس برخی اخبار و گزارش ها، کمیسیون نظارت بر انتخابات پاکستان مدارك فرزند و داماد حافظ سعید، رهبر «جماعت الدعوه» را براي شرکت در انتخابات به نمایندگی از حزب ملی مسلم لیگ را تأیید کرده است. اخیرا حافظ سعیدکه رهبر گروه ” لشکر طیبه” نیز هست، حزب ملی مسلم لیگ پاکستان را جهت شرکت در انتخابات مذکور تاسیس و فعال  نمود.

طاهر القادري، از رهبران اهل سنت (بریلوي)، شخصیت سیاسی جناح مخالف دولت ، دبیر کل حزب عوامی تحریک پاکستان، اعلام کرد: ” حزب وي شرکت در انتخابات آتی را تحریم می کند، زیرا نظام فعلی پاکستان پر از فساد اقتصادي و اداري است و در اعتراض به پایمال شدن حقوق مردم حاضر نیست نامزد انتخابات شود. و شریک جرم گردد. ”  در راستای حفظ امنیت انتخابات مذکور، وزارت دفاع پاکستان با اعزام 350000 تن از نیروهاي ارتش (بازنشسته های نظامی) براي تامین امنیت انتخابات به درخواست کمیسیون انتخابات کشور موافقت کرده است.

 

وضعیت  شخصیت ها و احزاب مهم

سه حزب: مسلم لیگ (ن) ML-N  P  -تحریک انصاف   ( P T I ) – مردم  ( p pp )، تاثیر گذارترین احزاب  در جمهوری اسلامی پاکستان هستند. پس از کودتای نظامی،حکومت ژنرال پرویز مشرف، پیروزی حزب مسلم لیگ (ن) در انتخابات و حکومت چند ساله، اینک دو حزب مردم و تحریک انصاف ، در نقش جناح مخالف، اپوزیسیون، مطرح و طی  شرکت در انتخابات به رقابت می پردازند.

با نزدیک شدن 25 ماه ژوئیه ( سوم مرداد ماه)، تب و تاب انتخابات در کراچی، وضعیت فعالیت های احزاب در شهر 20 میلیونی کراچی، پرجمعیت ترین شهر پاکستان، نقش بارز و تعیین کننده اي در کسب کرسی هاي بیشتر مجلس ملی از سوي احزاب سیاسی در انتخابات سراسري دارد. تعداد کرسی هاي اختصاصی شهر کراچی در مجلس ملی 21 و در مجلس محلی سند 44 است .

ایالت پنجاب پاکستان، به عنوان منطقه فرهنگی، از مناطق  مهم و حساس است که نقش  تعیین کننده ای در تعیین حکومت آتی پاکستان دارد.  از این ایالت 141 نماینده مجلس با راي مستقیم مردم انتخاب می شوند که  46 کرسی متعلق به جنوب، 95 کرسی به شمال و مرکز ایالت پنجاب است.  تا کنون ایالت پنجاب ، بویژه مرکز آن شهر لاهور با جمعیت 12 میلیونی، به عنوان سنگر حزب حاکم ( مسلم لیگ-ن- ) شناخته می شد. در صورتی که تحریک انصاف بتواند بیش از 70 کرسی از این ایالت کسب نماید، به احتمال زیاد می تواند پیروز انتخابات گردد، با توجه به دیگر متغیرها، احتمال پیروزي در دیگر ایالت ها، این حزب توانایی تشکیل دولت آینده پاکستان را خواهد داشت‏، لذا با لحاظ تجربه هاي تلخ گذشته، حزب تحریک انصاف این بار سعی کرده است افراد و شخصیت هاي مهم و تاثیر گذاری  را روانه رقابتهاي انتخابات اخیر نماید.

وضعیت دارایی و تحصیلات کاندیدهای مطرح

ثاقب نثار رئیس دادگاه عالی پاکستان در مسیر مبارزه با فساد اقتصادی در این کشور، هفتم ژولای، دستور بررسی اموال خارج از کشور ، پرویز مشرف – آصف علی زرداری، روسای جمهوری پیشین این کشور را صادر و اعلام کرد: “جزئیات اموال سیاستمداران مطرح پاکستانی باید اعلام شود تا در صورتیکه فساد اقتصادی آنان اثبات شد این اموال ضبط شود، برای ساخت سد و دیگر پروژههای کلان اقتصادی کافی است اموالی که از کشور خارج شدهاندرا بازگردانیم تا هزینه بسیاری از این پروژهها تامین شود. ” ، البته سیاستمداران مشهور پاکستانی که بیشتر آنان مجوز ورود به رقابت های انتخاباتی را از کمیسیون انتخابات دریافت کرده اند، نه تنها در داخل کشور دارای حساب های بانکی سرسام آور و املاک  فراوان هستند،  بلکه در خارج از کشور، در برخی شهرهای کشور های خارجی (دبی –  لندن –بانکوک- کوالالامپور- ..) دارای حساب های بانکی، ملک، سهام ، پروانه اقامت، تابعیت، هستند.  در این راستا اموال و دارایی های : عمران خان رئیس حزب حزب تحریک انصاف (جنبش عدالت)- آصف علی زرداری، رئیس جمهوری سابق،سرپرست حزب مردم- مریم نواز ، دختر نواز شریف-  شهباز شریف، سروزیر پیشین ایالت پنجاب-  مولانا فضل الرحمان، رئیس حزب جمعیت علمای اسلام شاخه فضل- شیخ رشید احمد،سیاستمدار مشهور راولپندی- فرزندان و اطرافیان درجه اول آنان، مورد سئوال و بررسی قرار گرفت. جزئیات اعلام شده از سوی کمیسیون نشان می دهد که برخی از فرزندان سیاستمداران پاکستانی از پدران خود ثروتمند تر هستند، ارزش دارایی های حمزه شهباز ( فرزند شهباز شریف، برادرزاده نوازشریف) و بلاول زرداری (رئیس حزب مردم، فرزند بی نظیر بوتو- آصف زرداری) ، شامل خانه، زمین و حساب های بانکی بیشتر از پدرانشان است. به نقل ازرسانه های پاکستان، عمران خان، قیمت اقامتگاه ویلایی خود در منطقه خوش آب و هوای اسلام آباد ( بنی گالا )که حدود 8 هکتار است را 15 میلیون روپیه اعلام کرد، در حالی که قیمت واقعی آن بیش از 150 میلیون روپیه است. مریم نواز و بلاول زرداری ،دست راست پدران سیاستمدارشان ، در بسیاری از پروژه ها و بازارهای اقتصادی داخلی و خارجی ، سهام خریده و سرمایه گذاری کرده اند. آصف زردای، دومین ثروتمند بزرگ این کشور،3000  هکتار زمین در بهترین مناطق شهرهای مختلف پاکستان دارد،میلیاردها روپیه صرف خرید سلاح و اسب کرده است، شش دستگاه خودروی ضد گلوله دارد که قیمت آن‌ها میلیون‌ها روپیه است،در فرانسه، امارات متحده عربی و انگلیس چندین ملک دارد.

سطح تحصیلات

عمران خان رهبر حزب تحریک انصاف، دارای مدرک کاردانی  است.

بلاول بوتو زرداری،رئیس حزب مردم،کارشناسی ارشد در رشته  علوم سیاسی از دانشگاه آکسفورد انگلستان

شهباز شریف سروزیر سابق ایالت پنجاب، رهبر حزب مسلم لیگ (ن) پاکستان، مدرک کارشناسی دارد .

مریم نواز، دختر نواز شریف ، مدرک فوق لیسانس در رشته زبان انگلیسی دارد.

آصف علی زرداری ، رئیس جمهور اسبق، نائب رئیس حزب مردم پاکستان : دیپلمه است.

مولانا فضل الرحمن ،رهبرحزب جمعیت علمای اسلام،دارای مدرک تحصیلی دیپلم است.

سراج الحق رهبر حزب جماعت اسلامی، مدرک کارشناسی ارشد دارد. 

پرویز ختک سروزیر سابق ایالت خیبرپختونخواه، دارای مدرک دیپلم  است.

مصطفی کمال رهبر حزب پاک سرزمین، دارای مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد است .

شیخ رشید رهبر حزب عوامی مسلم لیگ ، مدرک کارشناسی ارشد حقوق را دارد .

 

نتایج متناقض نظرسنجی‌ها

.1در نظر سنجی وبسایت خبری اکسپرس نیوز، طی ماه ژولای( دوم تیرماه 1397) که تا کنون  حدود 70000 تن در آن شرکت کردهاند. به سئوال : به نظرشما، نخستوزیر آتی پاکستان کیست . ؟ ، 65 % شرکت کنندگان، «عمران خان» رهبر حزب تحریک انصاف را انتخاب کرده اند، نواز شریف با کسب 32 % و آصف علی زرداری با کسب 4 % آراء  در رتبههای بعدی قرار دارند.

2 .روزنامه دنیا، طی ماه ژوئن 2018 ، اقدام به برگزاری نظر سنجی در سطح  ایالت پنجاب نموده است که طبق این نظر سنجی، حزب مسلم لیگ (ن)  با کسب 52 % از مجموع آرا ء رتبه نخست را در اختیار دارد و پس از آن حزب تحریک انصاف با کسب 39 % در رتبه دوم و حزب مردم  با 1% آراء در رتبه سوم قرار دارد.  بر اساس همین نظرسنجی، در جنوب ایالت پنجاب، حزب  تحریک انصاف 50%  و حزب مسلم لیگ(ن) 37 % از آرا را به خود اختصاص دادهاند، درایالت سند،حزب مردم، بیشترین اقبال را دارد و توانسته 53 % از آرا را به خود اختصاص دهد. حزب تحریک انصاف 14 %  آرا ء مردم سند را کسب کرده است. در ایالت خیبرپختونخوا ، حزب تحریک انصاف با کسب 54 %  آراء  رتبه نخست و حزب مسلم لیگ(ن) با کسب 16 % جایگاه دوم را به خود اختصاص داده است. در مناطق هزاره نشین ایالت بلوچستان، حزب تحریک انصاف با کسب 56 % آراء جایگاه نخست و مسلم لیگ(ن)  با 33 % جایگاه دوم را کسب خواهند کرد.  

3- وبسایت گالوپ نیز اقدام به انجام نظرسنجی ماهانه (ماه می 2018) در خصوص پیش بینی انتخابات پاکستان کرده که نتایج  آن چنین است : 38 % از شرکت کنندگان در نظرسنجی این سایت ،حزب مسلم لیگ (ن) را پیروز انتخابات آتی دانستند و 25 % نیز پیش بینی کردند که تحریک انصاف قدرت را در پاکستان به دست خواهد گرفت، حزب مردم 15 % درصد از آرا را به خود اختصاص داد.

رد صلاحیت ها، تایید صلاحیت های، غیر منتظره

طی روزهای اخیر رد صلاحیت ها و تایید صلاحیت های نامزدهای نام های آشنا از احزاب مختلف،  شدت گرفته است، طی اعلام مورخ 6 ژوئیه 2018/ 15 تیر ماه 1397، دادگاه عالی لاهور، میان محمد نواز شریف، نخست وزیر ، دبیر کل حزب مسلم لیگ(ن) اسبق پاکستان، و دخترش مریم شریف، کاندید نمایندگی مجلس را به جرم ارتکاب  فساد مالی و اداری، عدم افشای درست و کامل وضعیت دارایی، به ترتیب به 11 و 7 سال زندان محکوم کرد. در حالیکه روز گذشته نخست وزیر سابق پاکستان در یک منطقه تائید صلاحیت شده بود، چندی بعد در یک منطقه دیگر به صورت مادام العمر رد صلاحیت شد.  «شاهد خاقان عباسی» نخست وزیر اسبق پاکستان، به جرم فساد اقتصادی از منطقه مری رد صلاحیت شد، اما وی توانست در دادگاه از خود دفاع کرده و مجوز حضور در انتخابات را به دست آوردو چندی بعد تایید صلاحیت گردید.

به نقل از اکسپرس نیوز، مورخ هفتم تیرماه سالجاری، «فواد چوهدری» سخنگوی حزب تحریک انصاف نیز به دلیل عدم بیان حقایق در مورد ازدواج دوم اش رد صلاحیت می‌شود و دیگر نمی‌تواند از شهر جهلم در انتخابات شرکت کند.

عایشه گلالئی، عضو جدا شده حزب تحریک انصاف و مهتاب عباسی نیز مجوز حضور انتخابات را به دست آوردند. خواجه آصف، وزیردفاع و خارجه سابق پاکستان، که قبلا رد سلاحیت گردیده بود، برای حضور در انتخابات تائید صلاحیت گردید.

فردوس عاشق اعوان،سیاستمدار برجسته حزب تحریک انصاف که از حزب مردم جدا شده بود نیز توانست مجوز حضور در انتخابات را به دست آورد.

به نقل از اکسپرس تریبون؛ صلاحیت «احمد لدهیانوی» سرکرده سابق گروه تروریستی سپاه صحابه برای شرکت در انتخابات تائید گردید، قبلا به دلیل قرار گرفتن نام لدهیانوی در لیست نظارت ویژه دولت پاکستان، مسئولین انتخابات از ثبت نام وی خودداری کرده بودند، ولی با صدور حکم توسط دادگاه عالی لاهور، وی می‌تواند به عنوان نامزد انتخاباتی از شهر جهنگ در انتخابات شرکت نماید.از سوی دیگر این دادگاه صلاحیت «مسرور نواز جهنگوی» فرزند تروریست مشهور پاکستان را نیز تائید کرده و او نیز می‌تواند در انتخابات آتی شرکت نماید.

حزب ملی مسلم لیگ،یکی از احزاب افراطی است که تلاش‌های زیادی برای ورود به عرصه انتخابات پاکستان داشت و لی دادگاه عالی پاکستان اجازه فعالیت انتخاباتی را به سران جماعت الدعوه نداد، اگر چه آنان  با اقامه شکایت،درخواست بازرسی مجدد ، از دادگاهی دیگر، دستور لغو حکم دادگاه اولیه را به دست آوردند.

در کراچی نیز ” اورنگزیب فاروقی”  از اعضای شناخته شده گروه تروریستی سپاه صحابه ، معروف به ” اهل سنت و الجماعت” با تشکیل گروهی به نام ” حزب راه حق” در انتخابات ثبت نام کرده است

 

حضور پر رنگ  احزاب مذهبی در انتخابات 2018

با  بررسی تاریخچه فعالیت انتخاباتی احزاب سیاسی پاکستان،مشاهده می گردد که طی سال‌های اخیر تلاش گروه‌های مذهبی برای ورود به حوزه سیاست به شدت افزایشیافته است. این تلاش‌ها پس از موفقیت نسبی  حرکت مذهبی ها در عقب راندن دولت پاکستان، وادار کردن «زاهد حامد» وزیر سابق قانون پاکستان به استعفا ء بیش ازموعد مقرر شد.

حزب، ” لبیکیا رسول الله”

طبق اعلام کمیته نظارت بر انتخابات پاکستان 150  تن  از اعضای حزب لبیکیا رسول در مناطق مختلف پاکستان به عنوان نامزد انتخاباتی احراز صلاحیت شده و می‌توانند در انتخابات شرکت کنند.  حزب مذکور در ایالت پنجاب بیش از 100 نامزد انتخاباتی خواهد داشت که در صورت پیروزی می‌توانند حاکمیت احزاب مذهبی را رقم بزنند.

ائتلاف بزرگ سه حزب مذهبی

از سوی دیگر سه حزب:  جمعیت علمای اسلام- جماعت اسلامی- تحریک اسلامی، نیز ائتلافی به نام ” مجلس متحده عمل” تشکیل داده اندکه  در بسیاری از نقاط پاکستان نامزد انتخاباتی خواهند داشت.  این ائتلاف در ایالت پنجاب 103 نامزد انتخاباتی دارد و می کوشد تا قدرت را در پارلمان پاکستان به دست بگیرد.

برخی دیگر از احزاب مذهبی مانند مجلس وحدت مسلمین نیز از احزاب سیاسی غیر مذهبی مانند حزب  تحریک انصاف حمایت کرده‌اند،تلاش می‌کنند تا منافع طرفداران خود را تامین کنند.

تعداد زیاد نامزدهای احزاب مذهبی، وقتی بیشتر  قابل لحاظ، اعتناء، محسوس،  می گردد که بدانیم در 248 منطقه انتخاباتی پاکستان، سه حزب برتر تاریخ پاکستان، حزب تحریک انصاف 218 نامزد-  حزب مردم 225 نامزد –حزب مسلم لیگ (ن) 193 نامزد انتخاباتی خواهند داشت.

نتیجه گیری

بسان بسیاری از کشورهای موسوم به جهان سوم، احتمال، پیش بینی، نتیجه انتخابات در جمهوری اسلامی پاکستان، مبهم است. با توجه به نوع و ماهیت حاکمیت نظام، لحاظ رقابت اصلی بین سه حزب عمده و مطرح، میتوان ابراز داشت، هر شخصیت سیاسی، جریان، حزبی که خود را با مدیریت و هدایت نظام( مسئولین عالیرتبه ارتش+ مقامات امنیتی واطلاعاتی +سرمایه داران داخلی+سرمایه گذاران خارجی) بتواند هم سو کند و امتیاز های لازم را داد و ستاد نماید، پیروز انتخابات خواهد گردید. البته در شرایط جاری،گویا عمران خان توانسته است بیش از دو رقیب دیگرش، با سران عوامل داخلی و خارجی تعامل برقرار نماید، ولی هنوز تقریبا یک ماه تا زمان انتخابات باقی است، مسلما تحولات منطقه ای و بین المللی، می تواند تاثیر به سزایی در تغییر شرایط و موقعیت سه حزب مطرح مذکور، و نتیجه انتخابات پاکستان، داشته باشد.

واژگان کلیدی:بررسی, وضعیت انتخابات ,جمهوری اسلامی پاکستان