دکتر سید سلمان صفوی
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
روحانی آمد و احمدی نژاد رفت. این رخداد مهم ترین تحول سیاسی ایران طی چهار سال گذشته بود. ایران که در دوران حکومت دولت اصول گرا با تحریم های اقتصادی و سیاسی سنگین غرب مواجه شد، اینک امیدوار است با انتخاب چهره جدیدی در قامت ریاست جمهوری بتواند مشکلات خود را با غرب و همسایگان عرب کاهش دهد و فصل نوینی در تعاملات سازنده دیپلماتیک و اقتصادی با آنها آغاز کند.
برنامه تحلیف دکتر روحانی که برای نخستین بار با حضور سیاستمداران بین المللی برگزار شد، اولین مانور موفقیت آمیز دیپلماتیک دولت یازدهم بود. محور سخنرانی مهم اولین هفته ریاست جمهوری دکتر روحانی در مراسم تحلیف در مجلس شورای اسلامی، اعلان سیاست تنش زدایی سازنده با غرب و همسایگان عرب بود. نقطه ثقل این سخنرانی که انعکاس وسیعی در رسانه های جهانی و دستگاه دیپلماسی جامعه بین المللی داشت، پیام دیپلماتیک سازنده رئیس جمهور به غرب بود. رئیس جمهور در این پیام رسا در وهله اول دو اصل سیاست خارجی یعنی فلسفه رفتار و اندیشه دیپلماسی ایران را مخالفت با سلطه، زورگویی و تعرض نظامی به عنوان بخشی از فرهنگ اسلامی و ایرانی تبیین کرد. سپس راه تعامل با ایران را تکریم ایران دانست و با صراحت تأکید کرد روش تحریم و تهدید در تغییر رفتار ایران اثر ندارد، اما ایران آماده همکاری سازنده برای حل وفصل مناقشات فیمابین است.
دکتر روحانی چهاراصل پراکسیسی در دیپلماسی خود را در رابطه با غرب چنین برشمرد:
- 1. به صراحت می گویم اگر پاسخ مناسب می خواهید، نه با زبان تحریم، که با زبان تکریم با ایران سخن بگویید.
- تنها راه تعامل با ایران، گفتگو از جایگاه برابر، اعتمادسازی دوجانبه، احترام متقابل و کاستن از خصومت هاست.
- با ایجاد احترام و اعتماد با کشورهای دیگر، ایران امنیت خود را گسترش خواهد داد.
- هیچ کس نمی تواند از طریق ایجاد وحشت، امنیت به ارمغان بیاورد.
رئیس جمهور سیاست کلان دیپلماسی خود با کشورهای خلیج فارس و دول عربی خاورمیانه را نیز به وضوح تبیین کرد. دکتر روحانی با تأکید بر دو مؤلفه مهم که از نگرانی های دولت های عربی خلیج فارس است، صریحا خطاب به آنها پیام داد اولا: ایران در منطقه به دنبال تغییر مرزها نیست؛ که پیام آشکاری به بحرین و عربستان بود و ثانیا: ایران به دنبال تغییر دولت ها نیست؛ که پیام آشکاری به دول عربی خاورمیانه بود.
رئیس جمهور خطاب به کشورهای خلیج فارس و خاورمیانه گفت: جمهوری اسلامی ایران در پی صلح و ثبات در منطقه است. ایران لنگرگاه ثبات در این منطقه پرآشوب است. ما در پی تغییر مرزها و دولت ها نیستیم.
انتخاب دکتر روحانی به عنوان رئیس جمهور از سوی ملت ایران و پیام های دیپلماتیک سازنده او به جامعه بین المللی، با استقبال گسترده دولت های غربی و منطقه مواجه شد و برخلاف دولت گذشته کشورهای غربی از جمله آمریکا، انگلیس، فرانسه، ایتالیا، آلمان و اسپانیا از آمدن روحانی و رویکرد خارجی او استقبال کردند. این استقبال، برای حکومت ایران یک پیروزی مهم در عرصه بین المللی است که نشان می دهد عقلانیت و تدبیر در روابط بین الملل بیشتر اثرگذار است تا شعارهای افراطی.
دومین حرکت مهم دکتر روحانی در هفته اول ریاست جمهوری، معرفی هیئت وزرا به مجلس شورای اسلامی در روز تحلیف بود. ترکیب کابینه رئیس جمهور بیانگر این نکته است که او تحت تأثیر فشارهای مختلف، کابینه ای با بینش معادلاتی معرفی کرده است. دو چهره معروف حذف شده از کابینه وی یونسی به عنوان وزیر اطلاعات و توفیقی به عنوان وزیر آموزش عالی بود. در این کابینه علیرغم پیش بینی های خوش بینانه عارف، محسن رضایی، ولایتی و قالیباف عضویت ندارند. با وجود عدم حضور بسیاری از چهره های اصلی اصلاح طلبان در این کابینه و حتی عدم دعوت از سیدمحمد خاتمی برای مراسم تنفیذ و تحلیف، اصلاح طلبان از دولت دکتر روحانی حمایت کردند. اما این کابینه در داخل و خارج از ایران با نقد دو گرایش متعارض مواجه شد. در ایران حسین شریعتمداری، گروه پایداری و طیف هایی از این قشر بیشتر به ظریف، زنگنه، میلی منفرد و نجفی تهاجم شدید کردند.
روزنامه رسالت علیه دکتر نجفی نوشت: دیدگاه‌های نجفی در عرصه تعلیم و تربیت در تضاد با دیدگاه نظام است. سایت تسنیم نیز علیه دکتر میلی منفرد نوشت: وی از نظر تفکر و رفتار جزو اصلاح‌طلبان رادیکال محسوب می‌شود و تفکرات و طرز فکر او در راستای چپ قدیم و اصلاح‌طلبان تندرو جدید است. او پشت پرده برخی از اعتراضات سال 88 دانشگاه امیرکبیر حضور داشته است. (http://bit.ly/1cjdRKr)
میرکاظمی رئیس کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی در مصاحبه با خبرگزاری فارس نزدیک به سپاه با انتقاد شدید از مهندس زنگنه، کسب رای اعتماد توسط او را “سخت” دانست. او هشدار داد: “فتنه 88 خط قرمز روشنی است و مجلس قطعا کسانی را که در این فتنه نقش داشته اند دور از ذهن قرار نمی‌دهد.” این انتقادات اشاره به عضویت زنگنه در ستاد انتخاباتی میرحسین موسوی در انتخابات ریاست جمهوری 1388 دارد. وی همچنین با اشاره به “نقل قولی که از آقای زنگنه در رسانه‌ها مطرح شده بود که در باره مدیران نفتی گفته است گروهبان‌ها باید بروند و ژنرال‌ها بیایند” گفته است: “آقای زنگنه اگر این حرف را زده‌اند باید عذرخواهی کنند و اگر نگفته‌اند باید تکذیب کنند.” وی افزود: باید بررسی شود که زنگنه خود “صلاحیت گروهبانی در وزارت نفت را دارد یا خیر.”
گروه های طرفدار حقوق زنان از عدم حضور بانوان در کابینه و گروه های طرفدار حقوق بشر از پورمحمدی و رحمانی فضلی به خاطر سوابق عملکردشان به ترتیب در وزارت اطلاعات و صدا و سیما، علیه اصلاحات و حقوق اساسی شهروندان، انتقاد کرده اند. مهم ترین نقد به کابینه این است که برخی از وزرای پیشنهادی هیچ نقشی در خلق حماسه سیاسی 24 خرداد 1392 نداشته اند و برخی از چهره هایی که نقش مهمی داشته اند از کابینه غایب اند.
دکتر ظریف با حضور در کمیسون امنیت مجلس و پاسخ به ابهامات مربوط به سوابق خود توانست فضا را به نفع خود تغییر دهد. جامعه بین المللی از انتخاب دکتر ظریف در قامت وزیر خارجه ایران استقبال کرده است و این امر به سود سیاست خارجی ایران است. کاظم وزیری ماهانه و منوچهر نوذری وزرای اسبق نفت، علیرغم نظر میرکاظمی رئیس کمیسون انرژی مجلس از وزارت مهندس زنگنه حمایت کرده اند.
دکتر علوی وزیر اطلاعات با این بیان که قصد بهبود فضای امنیتی ایران را دارد، چهره مثبتی از خود نشان داد که با استقبال اصحاب رسانه و اندیشمندان مواجه شد. وی در مصاحبه با روزنامه خورشید گفت: در حال حاضر (دوره اصول گرایان) فضای امنیتی وجود دارد و افراد برای صحبت کردن آزاد نیستند.
در مجموع باید گفت این کابینه برآیند خواست های رأی دهندگان به دکتر روحانی نیست، اما متناظر با وضع ساختار قدرت در ایران فعلی است که اداره مجلس، قوه قضاییه و سپاه در اختیار اصول گرایان است.
هفته دوم ریاست جمهوری دکتر روحانی به مشخص شدن سرنوشت کابینه معادلانی وی سپری می شود. با توجه با جلسات رئیس جمهور با مقام معظم رهبری و دیلی که با دکتر لاریجانی برای مناصب رحمانی فضلی، نهاوندیان و پورمحمدی کرده است، به نظر می رسد اکثریت مطلق کابینه روحانی بتوانند از مجلس رای اعتماد بگیرند.
انتصاب محمود احمدی نژاد به عضویت در مجمع تشخیص مصلحت نظام با توجه به عدم عضویت سیدمحمد خاتمی در مجمع، از شگفتی های اولین هفته دوره دکتر روحانی بود.
کلیدواژگان: دیپلماسی، دکتر روحانی، ایران، غرب، خلیج فارس، ظریف، علوی، اصلاح طلبان.
