مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
ایتالیا به دلایل تاریخی و فرهنگی، کشور ویژه‌ای در میان سایر کشورهای اروپایی به شمار می‌آید. این کشور با توجه به جایگاه فرهنگی، جغرافیایی و واقع شدن در حوزه مدیترانه، درک بهتری از کشورهای منطقه خاورمیانه داشته و دارد و با درک اولویت های امنیتی سیاسی و اقتصادی خود اهداف و رویکردهای ویژه خود را در این منطقه پیگیری کرده است. گفتگوی زیر به بررسی روابط پیش رو پرداخته است.
واژگان کلیدی: ایتالیا، روابط خاورمیانه و ایتالیا، اولویت های ایتالیا در نگاه به خاورمیانه، سیاست ایتالیا در خاورمیانه
مرکز بین المللی مطالعات صلح: چه رویکردها و نگاه هایی از جانب ایتالیا در مورد در غرب آسیا و شمال آفریقا مد نظر بوده است؟
در دو سال اخیر رویکرد خیلی جدی تری از طرف رم برای ایفای نقش فعال در تحولات بین المللی شروع شده است که شاید بتوان اشاره ای به حضور خانم موگرینی در مهم ترین سمت سیاسی اتحادیه اروپا اشاره کرد. به هر حال ایتالیایی ها همواره سعی کرده اند در رویدادهای بین المللی و وساطت بحران های بین المللی، نقش فعالی را داشته باشند. حضور ایتالیایی ها حتی در بحران بالکان فعال بود. حضور آن ها در خاورمیانه و شمال آفریقا همواره وجود داشته و سعی کرده اند که از این طریق بتوانند نقش و جایگاه خود را هم در عرصه بین المللی و هم در سیاست خارجی کشورهای خاورمیانه و آفریقا توسعه دهند. یعنی شاید به نوعی اشاره به رویکرد متعادل و متوازن ایتالیایی ها در تحولات بین المللی کمک کرده است که ایتالیایی ها در ایفای نقش موفق باشند. در بحث تحریم های ظالمانه ای که علیه جمهوری اسلامی ایران ایتالیا جز محدود کشورهایی بود که بیشترین مقاومت را نشان داد و تا آخرین مراحل سعی داشت که تا جایی که امکان دارد، تعاملات خود را با جمهوری اسلامی ایران حفظ کند. در این میان ایتالیا به عنوان یکی از کشورهای بزرگ و تاثیرگذار در مبادلات اقتصادی و تجاری و بین المللی سعی کرده است تا حد امکان سهم قابل توجهی را از بازار و بخش سرمایه گذاری و صادرات و واردات کشورهای آفریقایی و خاورمیانه بدست آورد. اما رقمی که تاکنون به دست آورده است، چندان برای ایتالیا رضایت بخش نیست و با ظرفیت هایی اقتصاد و حوزه تجارت خارجی ایتالیا فاصله دارد. خارج از یک سری تعاملات سنتی و دوستانه ای ایتالیا با یک سری از کشورهای خاورمیانه و آفریقا در خود ایتالیا یک رویکرد دائمی و قابل توجهی برای گسترش روابط در حوزه خاورمیانه و آفریقا وجود داشته است. ایتالیا به عنوان یک کشور صنعتی که بیش از 80 درصد انرژی خود را از خارج وارد می کند، همواره نگاه قابل توجهی را به منطقه خاورمیانه و آفریقا برای تامین انرژی داشته است. قبلا روابط بسیار نزدیکی که بین ایتالیا و قذافی، رهبر لیبی در جریان بود. سرمایه گذاری و روابط بسیار نزدیک بین دو کشور برقرار شده بود. مثلا در یک مورد شرکت انی بیش از 50 میلیارد دلار در صنایع نفت و گاز سرمایه گذاری کرده بودند. از طرف دیگر ایتالیا همواره به عنوان یک سکوی پرتاب برای مهاجرین مورد توجه شهروندان در آفریقا و خاورمیانه بوده است. حدودا یک پنجم مهاجرینی که وارد ایتالیا می شوند، از آفریقا هستند. همین رقم هم در مورد آسیا صدق می کند که عمدتا هم از خاورمیانه هستند. بنابراین می توان گفت که یک نگاه و رویکرد دو جانبه در روابط ایتالیا و منطقه شمال آفریقا و خاورمیانه وجود دارد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: نگاه ایتالیا و نوع رویکردی رم به بحران های خاورمیانه چیست؟
ایتالیایی ها همواره سعی کرده اند که نقش فعالی در تعاملات بین المللی به خصوص بعد از جنگ جهانی دوم بازی کنند. همین امر موجب شده است که ایتالیا بتواند روابط گسترده ای را با بسیاری از کشورهای دنیا برقرار کند. همین که ایتالیا توانسته است سهم بسیار چشم گیری را در تجارت بین المللی که حدودا جایگاه ششم و ده کشور اول در تجارت خارجی و صادرات و واردات است را داشته باشد. ایتالیا جایگاه بسیار مهمی دارد و جزء جی هفت، ناتو و اتحادیه اروپا است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: مهم ترین دغدغه های امنیتی، سیاسی و ژئوپلیتیکی ایتالیا در تحولات عمده خاورمیانه به ویژه بحران های منطقه نظیر بحرین، عراق، سوریه و یمن و لیبی و … چیست؟
به طور کلی امنیت در شمال آفریقا برای ایتالیایی ها مهم است. ولی آنچه امروز به یک دغدغه جدی برای ایتالیایی ها تبدیل شده است، بحث مهاجرت است. مهاجرتی که به یک کانون نگرانی و بحران در کل اتحادیه اروپا تبدیل شده است. البته در اروپا نگاه دیگری هم وجود دارد که بخشی از آن انسانی است و بخشی از آن هم اقتصادی است و صنایع و تولیدکنندگان اظهار می کنند که این مهاجرت ها فوایدی را برای اروپا با توجه به کمبود نیروی کار دارد. آن ها معتقد هستند که مهاجرین نیروهایی هستند که بهتر کار می کنند، کمتر توقع دارند و ارزش افزوده آن ها بسیار بیشتر از گروه های محلی است. ولی به هر حال ایتالیایی ها به ظرفیت خود در بحث مهاجرت نگاه می کنند که این میزان مهاجرت فراتر از طرفیت خود ایتالیا نباشد. در عین حال که موضوع امنیتی در مدیترانه و حضور بیش از حد مهاجرین که می تواند امنیت را تحت تاثیر قرار دهد، یک چالش اساسی و جدی برای همه کشورهای اروپایی خصوصا کشورهایی است که در مرز و یا اولین گذرگاه مهاجرین هستند، مانند یونان می باشد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به وضعیت کنونی بحران های منطقه آینده نوع نگاه ایتالیا به منطقه خاورمیانه و روابط با قطب های عمده این منطقه نظیر ایران، مصر، ترکیه و … به چه عواملی وابسته است؟
ایتالیا طبیعی است که فاکتورهایی را مد نظر دارند که یکی بازار این منطقه است. دومین مبحث، مبحث انرژی است و با توجه به این که ایتالیا یکی از کشورهای وارد کننده انرژی است، این موضوع برای آن ها بسیار مهم است و موضوع ثبات در منطقه خاورمیانه مطرح است که دیر یا زود تاثیر آن در منطقه اروپا و مناطق نزدیک تر برای ایتالیایی ها بسیار مهم است. بنابراین ایتالیایی ها سعی می کنند که رویکرد فعالانه ای را به خصوص در برقراری ارتباط در لیبی و کمک به بهبود اوضاع در مصر و سوریه را دنبال کنند و همزمان هم نگاه بسیار جدی به گسترش همه جانبه روابط اقتصادی، سیاسی و فرهنگی با جمهوری اسلامی ایران داشته باشند. در همین راستا تحرکاتی که در چند ماه اخیر در روابط ایران و ایتالیا انجام شده است، سفر آقای دکتر روحانی به رم و سفر نخست وزیر ایتالیا به جمهوری اسلامی ایران و امضا اسناد در جهات گسترش همین روابط بوده است.
