مریم خالقی نژاد
پژوهشگر مسائل خاورمیانه
مرکز بین المللی مطالعات صلح –IPSC
جمهوری سودان با جمعیت بالای 40 میلیون در شمال خاوری آفریقا قرار دارد که بیش از 90 درصد آنها مسلمان هستند و زبان عربی، زبان رسمی این کشور است. سودان در گذشته تاریخیِ خود درگیر جنگهای داخلی زیادی که ریشه قومی و مذهبی داشته اند بوده است که این امر منجر به تشکیل کشور مستقل سودان جنوبی گردید. تجربه دیگر این کشور حکومت ترکی و مهدوی ( حکومت مشترک ترکیه و مصر)و سپس سلطه انگلیس بر آن است که سرانجام در سال 1956 استقلال یافت. اهمیت این کشور از نظر جغرافیایی به دلیل همسایگی و نزدیکی با : دریای سرخ، مصر، لیبی،اریتره، چاد، افریقای مرکزی، سودان جنوبی است. در این کشور اقتصاد بر پایه نفت قرار دارد.
از سال 2003 به بعد برخی جنبش های ریز و درشت در سودان بوجود آمد اما اکنون در سال های کنونی این کشور درگیر بسیاری از جنبش های داخلی است که چه بسا اگر ریشه کن و حل نشود به مانند دیگر کشورهای عربی دچار هرج و مرج های ناشی از آن خواهد شد.
با روی کار آمدن عمر البشیر و عملکرد دولت وی بسیاری از نارضایتی های داخلی و سپس مداخلات خارجی به بهانه کمک به سودان و مردم سودان شکل گرفت. مخالفان داخلی در پی دولتی غیر نظامی و مخالفان خارجی در درجه نخست در پی اهداف خود بودند تا به اوضاع داخلی و آشوب گونه سودان کمک نمایند.
چیزیکه در اینجا جای تامل دارد حضور و کمک عربستان امارات به سودان است. در شرایط هرج و مرج داخلی در سال 2019 این دو کشور کمک های مالی بسیاری را به سودان جهت برگرداندن ثبات و آرامش به جامعه انجام دادند لذا در زمان مخالفت و برکناری عمرالبشیر توسط ارتش سعی کردند که با کمک مالی وی را در قدرت حفظ کنند چرا که سرنگونی رژیم سابق برای این دو کشور به مثابه تامین مصالح و منافع در شاخ افریقا دیده می شود از آن جهت که بی ثباتی در این مناطق منجر به آسیب زدن به منافع آنها می شود.
اما این تحولات و نارضایتی مردم سودان از دولت، با تزریق کمک های امارات و عربستان به سودان حل نمیشد بلکه مردم به طور کلی خواهان برکناری دولت البشیر بودند و عزم مردم بیش از پول امارت و عربستان قوی تر بود. لذا این دو کشور با درک عمق این نارضایتی ها از دولت سودان و ناامیدی و عدم ثمر بخش بودن کمک مالی برای حفظ البشیر تغییر رویه دادند و این بار جهت خود را به سمت مخالفان دولت تغییر داده و همسو با مخالفان دولت البشیر حرکت کردند و در پی برکناری ریس جمهور برامدندو در این زمینه از کشورهای مختلف مانند اسراییل کمک گرفتند.این تلاشها در حالی است که در مقابل مردم سودان خواهان عدم مداخله عربستان و امارات در سودان هستند و به شدت این مداخله را منفی می دانند.
قطع به یقین اشکار است که هدف آنها در درجه اول حفظ منافع خود می باشد و چه بسا اگر منافعی را در این منطقه و کشور نداشتند و خطراتی را از جانب این اشفتگی ها متوجه خود نمی دیدند بی تردید با چنین شدتی در این کشور مداخله و تلاش نمی کردند. این دو کشور به خصوص عربستان همواره سعی کرده اند که منافع خود را در سودان حفظ کنند و با کمک های مالی و مادی حامیان و متحدان بیشتری را در این کشور داشته باشند و یا به عبارت دیگر متحدان خود را در یمن از طریق کمک مالی خریداری می کنند. از دیگر سو هم نوایی و گره خوردن برخی از مطالبات و خواست های آنها با آمریکا و غرب است که به عنوان متحد یکدیگر در منطقه عمل می کنند و سعی در اقدامات مشترک البته به سرکردگی آمریکا را دارند تا جایکه گفته می شود سه قطب متحد یعنی ؛ آمریکا، عربستان و امارات، اسراییل در سودان همسو هستند.
در هر حال نکته حائز اهمیت اهداف امارات و عربستان است که مهمترین اهداف آنها از این اقدامات و مداخله در سودان را در محورهای چندگانه زیر نام برد که عبارتند از :
در طول تاریخ شاهد مخالفت و حتی تنفر آنها از جنبش های انقلابی اسلامی هستیم، بر همین اساس یکی از اهداف آنها جلوگیری از ادامه و پیوستن اعتراضات مردم سودان به مانند مصر و یمن برای تبدیل به انقلاب و ترس از نفوذ و تاثیرات این انقلاب به سایر کشورهای منطقه می باشد. همچنین از جهت عواقب ناشی از تاثیرات و اثرات سیاسی و اقتصادی و فرهنگی بعد از آن و بی تردید روی کار امدن دولتی نزدیک تر با خواست مردم و احتمالا ضرر رساندن به منافع امارات و عربستان و متحدان غربیشان در این کشور است.
نیاز آنها به ادامه حضور نیروهای نظامی سودان در یمن و تاثیرگذاری نیروهای سودانی در تهاجمات این دو کشور در یمن و مقابله با حوثی ها که حوثی ها دشمن عربستان قلمداد شده اند همچنین حوثی ها روابط مناسبی را با ایران که نقطه مقابل و بزرگترین رقیب عربستان در منطقه است را دارند. ، لذا در صورت ایجاد اختلاف میان سودان و این دوکشور و در نتیجه عقب نشینی و عدم مداخله نیروهای سودانی در یمن و تضعیف حضور عربستانو متعاقبا متحدانش در یمن را احتمال می رود.
از انجایی که عربستان و امارات گرایش به دولتهایی اقتدارگرا و نظامی دارند عقلانی است یکی از اهداف آنها جلوگیری از ایجاد دولت غیر نظامی و تلاش برای ایجاد یک دولت اقتدارگرای نظامی هستند تا این کشور را در گروه عرب و اقتدارگرایی عرب نگه دارند از این جهت می بینیم که اقدامات آنها در راستای تقویت جایگاه نظامی به خصوص عبد الفتاح برهان را دارند.
عربستان و نیروهای خارجی متحد آمریکا در پی آن هستند تا ایران و ترکیه و قطر را از این کشور دور نگه دارند به خصوص در خصوص مساله خارطوم و یا مسئله برخی جزایر خلیج فارس
همچنین هدف دیگر آنها دور نگه داشتن ایران از دریای سرخ و سرکوب خواسته های قطر و ترکیه در جنگ یمن هستند.
احتمال دیگر هرچند ضعیف از دخالت های عربستان و امارات در سودان برای جلوگیری از نفوذ احتمالی اخوان مسلمین و همچین گروه هایی و مشکلات متعاقب از آن در این کشور می باشد.
ولذا پس از بررسی مهمترین اهداف عربستان و امارات از حضور در سودان می توان گفت که این دو کشور همراه متحدان غربی خود تلاش میکنند تحولات بعد از عمرالبشیر را در راستای منافع خود کنترل کنند.
واژگان كليدي: اهداف، امارات، عربستان، سودان، البشير، آفریقا
