اهداف استراتژیک رشد نظامی هند و نگاه بازيگران به آينده نظامي و دفاعی هند

 اسماعیل بشری

 کارشناس مسائل دفاعی در  مركز تحقيقات استراتژيك

رشد اقتصادی هند و رابطه با  رشد نظامی هند

به طور کلی كشورها زماني كه به رشد اقتصادي مطلوب و یا به رشد نسبی اقتصادي برسند، يا به طور طبيعي با تهديدات جديدي مواجه مي شوند يا خود دست به توسعه محدوده منافع ملی خود مي زنند. به عبارت ديگر رشد اقتصادي باعث ميشود كه دامنه منافع ملي كشورها گسترش پيدا كند و كشورها براي حفظ منافع ملي خود تلاش كنند به سمت تقويت نيروهاي نظامي حركت كنند. لذا معمولا رشد اقتصادي هر كشوري رشد نظامي را هم به همراه دارد. البته ممكن است رشد نظامي چشمگیر نباشد، اما اين امر رخ ميدهد.  برعكس  اگر رشد اقتصادي كشوري كم گردد ،اين كشور مجبور است خيلي از هزينه اي خود از جمله هزينه هاي نظامي را كاهش دهد. در مورد هند  نیز رشد اقتصادی هند موجب شد تا این کشور با درآمدهای هنگفت بتواند سرمایه گذاری در توسعه ارتش برای مدرن سازی آن را دایما افزایش دهد. از همین رو در سالهای اخیر بودجه نظامی هند به طور میانگین سالانه ۱۸ درصد رشد داشته است .

مهمترین اهداف استراتژیک و ژئوپلتیک هند از توجه به بخش نظامی

هند با دو كشور همجوار خود يعني پاكستان و چين داراي اختلافات سرزميني ديرپا است. اين اختلافات تاكنون موجب درگيري هايي كم شدت و گاه پر شدت با اين كشورها شده است. علاوه بر اين هند به عنوان قدرتي منطقه اي كه داراي بلند پروازي هايي جهاني نيز هست ميخواهد اقتدار خود را در اقيانوس هند افزايش دهد. همچنين هند دكترين هسته‌ای خود را دفاعي ميداند و آن را داراي كاربردي تهاجمي نمي داند و به نقش بازدارندگي آن اشاره ميكند. گذشته از اين با توجه به اختلافات سرزمینی هند با کشور  پاكستان بزرگترين تهديد از نظر دهلي نو اين كشور است. هند بزرگترين تهديد خود را جنگ  با پاكستان بر سر كشمير ميداند.  در اين راستا جلوگیری از تجزیه و انفکاک بخشی از سرزمین اصلی یعنی كشمير جایگاه مهمي در استراتژی  دفاعی و نظامی دهلي نو دارد و از هر نظر براي هند مهم است. اكنون با توجه به توازن هسته‌ای بين دو كشور دو كشور تلاش مي كنند وارد جنگي پردامنه با یکدیگر نگردند. اما هند همچنان از جانب گروه هاي اسلام گرايي تندرويي (كه هر از گاهي دست به عمليات خرابكارانه و ترور چه در خاك هند و يا در كشمير مي زنند) احساس تهديد مي كند. به همين دليل هم هند تلاش مي كند تا به عنوان عضو ناظر در پیمان شانگهاي حضور پيدا كند و با دولت افغانستان ارتباط بيشتري داشته باشد تا بتواند اين روند را كند كند. جدا از اين چين همواره  تهديدي براي هند بوده و هست.  چين بعد از تقويت اقتصادي خود مسلما تلاش ميكند تا به قدرت بزرگ نظامي هم تبديل گردد و اين امر از نظر هند تهديد است. در واقع چين اگر به سمت تقويت گسترده نيروهاي نظامي خود حركت كند بدون ترديد هند هم براي حفظ توازن نظامي با چين مجبور است قدرت نظامي خود را  گسترش دهد و خود را براي مقابله با چين آماده نگه دارد.

آمریکا و افزایش توان  نظامی هند

امريكا در شرايط كنوني هندي قدرتمند را كه می‌تواند باعث به تعادل كشانده شدن قدرت نظامي چين گردد را براي منافع ملي خود مفيد مي داند. در اكثر تحليلهاي نظامي امريكايي ها، در دكترين  نظامي امريكا  و همچنين در برنامه قرن بيست و يكم ، امريكا هند را به عنوان دشمن و تهديدي براي منافع خود به شمار نمي آورند. در اين حال آنان به طور تلویحی هند را متحد طبيعي خود در منطقه ميداند تا بتوانند جلو بلند پروازي هاي  چين  در منطقه را بگيرد. گذشته از اين همكاري هاي نظامي بين دو كشور رفته رفته در حال گسترش است و امريكا به سمت تقويت نيروي هوايي هند و فروش تجهيزات بسيار پيشرفته به به این کشور حركت كرده است. واشنگتن به هند به عنوان يك بازار بزرگ فروش تسليحات نظامي خود نیز نگاه مي‌كند. به طوری‌که هند قرار است ميلياردها دلار تجهيزات نظامي شامل بالگرد نظامي، خمپاره انداز، سيستمهاي تسليحاتي و سيستم‌هاي الكترونيكي تسليحاتي از آمريكا خریداری نماید. اين روابط نظامي از ديد امريكا از يك سو مي تواند موجب كنترل توان هسته اي هند به ميزان دلخواه امريكا گردد و در عين حال هم موجب ميشود تا از ظرفیت هاي موجود در هند كه كشوري بزرگ از نظر اقتصادي،  سياسي و نظامي و است بهره برد.

ابعاد همكاري هاي نظامي با اسرائيل

هند و اسرائيل از بدو استقلال هند تا کنون همواره همكاري هايي را با یکدیگر داشته اند. زیرا این دو بازيگر نه تنها داراي تضاد منافع با یکدیگر نيستند و برعكس در برخي از حوزه ها داراي منافع مشتركي نيز هستند. در همين راستا هند با اسرائيل در زمينه هايي چون توليد وسايل نظامي نظیر تجهیزات نظامی الكترونيكي ،  موشكي و… همكاري نزديكي داشته و  واردات و صادرات  سلاح بين دو سو در جريان بوده است .

هند و نگاه به ايران

 هندي ها نگاه هاي متفاوتي نسبت به ايران داشته اند اما در مجموع  همواره تلاش كرده است تا روابط دوستانه اي با ايران داشته باشد.  هند و ايران مرز مشتركي ندارند و بستر اختلافات ايران با هند هم گسترده نيست. مگر اينكه ايران به دلايلي چون دفاع از پاكستان بخواهد نوعي رويكرد مخالف را برگزيند.  تاريح  گذشته روابط دو کشور حتي پيش از انقلاب اسلامي بيانگر اين است كه حتي در جنگ هايي پردامنه اي كه بين هند و پاكستان صورت گرفته ، با وجود اينكه ايران هم پيمان پاكستان بود، اما كمك هاي ايران به پاكستان بسيار پايين بود. يعني هند مطمئن بود كه ايران خود را درگير تنش پردامنه با هند نمي كند. حتي در مساله كشمير هم ايران خود را  وارد درگيري با هند نكرده است.

دورنمای وضعیت نظامی و دفاعی هند

بايد توجه داشت كه هند داراي دو دشمن عمده به نام چين و پاكستان است و احتملا هم در آينده با آنها مشكل خواهد داشت.  اين امر خود ميتواند دليل مهمي براي تقويت نظامي هند باشد. اما فراتر از اين نيز هند به دنبال حضور گسترده تر در سطح بين المللي و دست يافتن به کرسی عضویت دائمی در شوراي امنيت سازمان ملل متحد است. كشوري كه درصدد دست يافتن به اين جايگاه باشد بايد بتواند در صحنه منازعات بين المللي هم نقش فعالي را بازي كند تا بتواند در آينده به عنوان قدرت بزرگ و قابل اعتنا در صحنه ي بين الملل به شمار آيد. در راستاي همين بلند پروازي هاي  نظامي و سياسي ، هند به احتمال زیاد تلاش خواهد كرد كه توان نيروهاي نظامي خود را در هوا، زمين و دريا و سلاح هاي هسته اي و وسايل حمل كننده اين سلاح بالا برد. اين امر در حالي است كه نه امريكا و نه روسيه تقريبا مخالف اين بلند پروازي هاي هند نيستند  چين هم به خاطر  عدم همصدايي ديگران  با اين كشور در اين حوزه تقريبا ساكت است.

واژگان كليدي: وضعيت و استراتژی كنوني و آينده نظامي و دفاعی هند وضعيت و استراتژی كنوني و آينده نظامي و دفاعی هند گذشته نظامي و دفاعي هند هند و بومي سازي صنعت نظامي وضعيت كنوني هسته اي