کارشناس مسائل خاورمیانه
مرکز بین المللی مطالعات صلح – IPSC
از آغاز حضور ترامپ در کاخ سفید نشانگان رفتاری و گفتاری دولت امریکا در تقابل با ایران بیشتر شده است . گفتگوی زیر به بررسی نگاه امریکا و استفاده از ظرفیت های شرکای منطقه ای و رویکرد تقابل با ایران در منطقه پرداخته است.
واژگان کلیدی: امریکا ، شرکای منطقه ای ، رویکرد، تقابل با ایران ، منطقه
مرکز بین المللی مطالعات صلح: ترامپ در حوزه خاورمیانه چه رویکردهایی در حوزه تقابل با ایران در نظر دارد؟
به طور کلی استراتژی ترامپ با اوباما تفاوت چندانی ندارد، غیر از این که اساسا در مورد عوامل خارجی و مسئله ایران به شکل عملیاتی تری به دنبال ایجاد محمل و بسترهایی است که از قبل هم وجود داشته است. در دکترین دفاعی ایالات متحده از 2012 به بعد به گونه کلی به عقب برگرداندن نفوذ ایران در خاورمیانه مد نظر است و نوشته شده است، اما به آن عمل نشده است. در واقع ایالات متحده اکنون به دنبال استفاده از ظرفیت های شرکای خود برای مقابله با نفوذ ایران و آنچه که از آن به عنوان اثر مخرب جمهوری اسلامی در خاورمیانه یاد می کند، از این ساز و کار استفاده می کند. اظهارات مسئولین آمریکایی متعدد و زیاد است. از زمانی که دولت اخیر امریکا مستقر شده است، از بین سخنان کلیدی مورد بررسی ، سخنان ژنرال جوزف وتل فرمانده منطقه مرکزی در وزارت دفاع ایالات متحده در طول جلسات سوم تا 18 مارس در مورد بحث نفوذ ایران در خاورمیانه بزرگ تر که منظور آن منطقه مرکزی و اطراف منطقه مرکزی می تواند مهم باشد. در واقع در وزارت دفاع امریکا در تقسیم بندی مناطق ، منطقه مرکزی که اصطلاحا به آن سنت کام هم می گویند شامل ایران، سوریه، شبه جزیره و کشورهای شبه جزیره عربستان، افغانستان و پاکستان می شود. یعنی شبه قاره غیر از هند و کشورهای آسیای میانه ، ترکیه و خاورمیانه و مصر به غیر از اسرائیل در این منطقه قرار می گیرد.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: ویژگی رویکرد تقابل با ایران از سوی آمریکا در منطقه چیست؟
ژنرال جوزف وتل در این رابطه صحبت مفصلی ارائه داده است. ژنرال جوزف وتل اصطلاحی را در مورد ایران به کار می برد که خلاصه آن این است که ایران در منطقه خاکستری حرکت می کند. این طور توضیح می دهد. منطقه خاکستری جایی است که درگیری در آن جریان دارد. هر نوع عملکرد طرفین باعث ایجاد سو برداشت یا سو تفاهم از طرف مقابل می شود و به سرعت تنش و درگیری را رو به تصاعد می برد. در واقع، باید نفوذ ایران را در منطقه کم و آن را از منطقه خاکستری خارج می کنیم که به این وضع خاتمه داده بشود. اگر این موضوع را محور و ستون استراتژی ایالات متحده در منطقه در منطقه مرکزی که ایران هم جز آن هستیم، بدانیم، این است که به طور مداوم در ارتباط با ترکیه، شرکای منطقه ای و عربستان سعودی، امارات و قطر دائما با آن ها در منطقه رایزنی است و یکی از محورهای اساسی آن ها با شرکای منطقه در ارتباط با به عقب برگرداندن نفوذ ایران و به طور خاص بحث میلشیای متصل به ایران یعنی نظامیانی که از سمت ایران در منطقه حمایت می شوند، را مطرح میکنند. البته این به این معنی نیست که آمریکایی ها به یک راه حل مشخص رسیده اند، بلکه فعلا در حد مرور استراتژی و تاکتیک ها با شرکا است تا یک راه حلی پیدا کنند و هنوز چیز مشخصی وجود ندارد. در این بین آمریکا سعی می کند در مناطق مختلف از تاکتیک های مختلف استفاده کند. به عنوان مثال، استراتژی آمریکا در عراق تا جای ممکن تقویت دولت مرکزی و ارتش رسمی و کاستن از حوزه نفوذ نیروهای حشد الشعبی است. تاکتیک ها می توانند استراتژی های خرد در نظر گرفته شوند. در بیانیه ای که کاخ سفید ارائه داد به این موضوع اشاره شد که یکی از مباحث محوری گفتگو آقای ترامپ با آقای عبادی کاهش نفوذ ایران در عراق بوده است.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: آیا در وضعیت کنونی آمریکایی ها در پی اتحادهای نوینی در منطقه خاورمیانه بر ضد ایران هستند؟
سیاست های آمریکا روشن و واضح است و هیچ پرده پوشی ندارد. در واقع اشاره میکنند که از طریق این ها می خواهند نفوذ ایران را کاهش دهم. آنها اصلا مخفی کاری در این رابطه وجود ندارد و در هر جای ، با توجه به آن منطقه، ممکن است سیاست های متفاوتی را هم داشته باشند. مثلا وقتی که مصر مطرح می شود، بحث تامین امنیت اسرائیل از اولویت بیشتری برخوردار است، وقتی امریکا به سراغ اسرائیل می رود، عربستان محور مباحث خود را در ارتباط با کاهش نفوذ ایران قرار می دهد و چیز مخفی ای نیست. اگر می بینیم که تنشی اتفاق نمی افتد و یا اگر می بینیم که در سوریه، علی رغم این که اعلام می شود که ترامپ به دنبال ایجاد منطقه امن است، از این جهت است که ملاحظه و حذر وجود دارد در این مورد که وارد مهلکه ای شوند. وگرنه آمریکایی ها به دنبال این هستند که از این ظرفیت استفاده کنند.
مرکز بین المللی مطالعات صلح: با توجه به رویکرد دولت اوباما در مورد حرکت به سمت خاور دور، آیا ممکن است در وضعیت کنونی بحث اهمیت خاورمیانه در نگاه ترامپ کمتر شود و یا به نوعی بر خلاف سیاست های نگاه به شرق در بحث کاهش قدرت ایران صورت گیرد؟
اساسا استراتژی دفاعی ایالات متحده که توسط پنتاگون در سال 2012 منتشر شد و تا کنون تغییر نکرده است، اشاره به این ندارد که منطقه مرکزی اهمیت کمتری یافته است. اتفاقا تاکید بر این است که منطقه مرکزی همچنان به دلایل متعدد هم از نظر انرژی و تامین امنیت شرکا، همچنان اهمیت خود را به شکل بالفعل حفظ کرده است. اما استراتژی برای تامین امنیت و کاهش نفوذ و قدرت دشمنان خود اعم از گروه های افراطی و (چیزی که از آن به عنوان القاعده داعش و ایران نام می برند) این استراتژی تغییر کرده است. آنچه از حرکت به سمت شرق یا رفتن به سمت اروپا یا رفتن به سمت دریای کارائیب و اقیانوس آرام و همچنین از سمت غرب یاد می کنند، دلیل آن فرار از منطقه مرکزی نیست. بلکه دلیل آن این است که منافع دیگری را برای خود تامین کرده (در اروپا به نوع خود، در آسیا به شیوه خود و در آمریکا، بحث آمریکای جنوبی هم ترتیبات دیگری دارد،) یعنی این ها جایگزین هم نشده اند، استراتژی ها و تاکتیک ها تغییر کرده اند که تاکتیک های تعریف شده در دوره اوباما هم بوده، اما فعال نبوده است. این استراتژی، همان استراتژی در سال 2012 نوشته شده است.
